عاشورا ، دلیل وجود تشیع

علمای شیعه و برخی از محققان اسلامی، جهت کشف رمز و راز این بقا و استواری به کنکاش تاریخ و ساختار اجتماعی شیعه پرداخته و به نتایجی نیز دست یافتند. آنان علت این امر را ویژگی ساختار درونی جمعیت شیعیان دانسته‌اند. عواملی که عمدتاً برخاسته از نوع نگرش شیعه به ولایت،‌اعتقادات خاص اسلامی، ساختار اجتماعی و ... بوده است. برخی از مهم‌ترین این عوامل به واقعه عبرت‌آموز عاشورا برمی‌گردد که قیام‌هایی در راستای حق‌طلبی شیعیان را در پی داشت. قیام عاشورای حسین بن علی (علیه السّلام) شاخص‌ترین این قیام‌ها، قیام خونین حسین بن علی (علیه السّلام) امام سوم شیعیان معروف به سیدالشهدا (سرور کشته شدگان در راه خدا) است.
در سال 61 هجری پس از مرگ معاویه و روی کار آمدن یزید که مردی بی‌قید و ضد اسلام بود،‌ حسین (علیه السّلام) علیه او قیام و از مدینه به مکه و از آنجا به سوی مقر سابق پدرش، شهر کوفه در عراق حرکت کرد. در آنجا بسیاری از کوفیان چشم‌انتظار او بودند اما پس از نزدیک شدن امام به کوفه عمال اموی راه او را سد کرده و او را به قبول بیعت یبا یزید مجبور ساختند. لیکن ایشان بیعت با یزید را به عنوان محو اسلام دانسته و از آن سر باز زدند. برخی هواداران ایشان که در کوفه بودند از سپاه اموی ترسیده و از یاری او و یاران اندکش منصرف شدند.
با این حال امام حسین (علیه السّلام) توانست با شجاعت تمام در صحرای کربلا با کفر یزیدی و ایادی او روبرو شد و با آنان به جنگ پرداخت. هرچند این قیام منجر به شهادت او، فرزندان و یارانش شد و تمام بازماندگان کاروان ایشان را به اسارت رفتند اما حسین بن علی (علیه السّلام) توانست با این قیام حقانیت خود و مکتبش را عیان کرد و بذر قیام‌های بزرگی را در جامعه شیعی و اسلامی کاشت. امروزه شیعیان با اشاره علمای دینی خود، پس از 14 قرن، هنوز این قیام را قدر می‌دانند و همه ساله در دهه محرم در سال‌روز این واقعه با آئین‌های ویژه‌ای عزاداری به‌پا کرده و فرهنگ این قیام را زنده نگه می‌دارند. قیام توابین در سال 64 هجری، پس از شهادت حسین بن علی (علیه السّلام) و یارانش در واقعه کربلا، گروهی از شیعیان شهر کوفه که از یاری نکردن وی سخت پشیمان شده بودند، گردهم آمدند و خود را توابین نامیدند.
آنان در نهایت به رهبری سلیمان بن صرد خزایی، به خونخواهی او و یارانش علیه خاندان اموی قیام کرده و کوفه را تصرف کردند. این قیام پرشور خون تازه‌ای در کالبد جامعه شیعی جاری ساخت و به آنها مجال اعلام وجود داد. قیام مختار در سال 66 هجری، مختار بن ابوعبیده ثقفی، با جلب حمایت محمد حنفیه، فرزند امام علی (علیه السّلام)‌ شیعیان را گرد خود جمع کرد و دست به قیام زد. وی مردم را به پیروی از قرآن و سنت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و خونخواهی امام حسین (علیه السّلام) و دفاع از ضعفا و مظلومین فراخواند و علاوه بر حمایت مردم کوفه و توابین، پشتیبانی موالی ــ بردگان آزاد شده ایرانی ــ را نیز که در حقیقت در زمره عفاو ستمدیدگان به‌شمار می‌رفتند، به دست آورد. وی در این قیام موفق شد تا کوفه و سپس تمامی عراق را تسخیر کرده تمام قاتلان امام حسین (علیه السّلام) و یارانش را دستگیر و مجازات کند؛ اما در نهایت در پی خیانت برخی بزرگان کوفه، به دست سپاهیان اموی شکست خورده و همراه جمع کثیری از پیروانش کشته شد.
قیام زید بن علی بن حسین (علیه السّلام) زید بن علی، نوه امام حسین (علیه السّلام) فردی شجاع و سخنور بود. او در عین حال اهل علم و معرفت بود چنانکه هم‌اکنون، 17 کتاب در موضوعات فقهی و دینی و قرآنی به او منسوب است. او با قیام خود می‌خواست که قاتلان امام حسین (علیه السّلام) و یارانش را دستگیر و مجازات کند. این قیام بعدها به نهضت کیسانیه مشهور شد. بعد از چندی جمعی از کوفیان را به قیام علیه امویان دعوت کرد. سرانجام در سال 122 هجری در پی مخالفت‌های علنی خود به خونخواهی جدش امام حسین (علیه السّلام) و علیه هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی قیام کرد و در جنگ با حکم بن صلت، به شهادت رسید. قیام یحیی بن یزید در سال 125 هجری، یحیی، پسر زید در خراسان بر علیه حکومت اموی قیام کرد. این قیام با همراهی گروهی از شیعیان ایرانی خراسان و گروهی از هواداران کوفی یحیی، صورت گرفت که حجاج و دیگر امرای اموی عراق، آنها را به خراسان تبعید کرده بودند. این قیام نیز منجر به شهادت یحیی و جمعی از یارانش شد.
این خون‌ها و جان‌های فدا شده برای مکتب تشیع علوی بود که در طول تاریخ، حیات این مکتب را منجر شد و آن را به اثبات رسانید .