عامل فقر کمبود منابع نیست؛ کمبود اخلاق است

به گزارش خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) حجت‎الاسلام والمسلمین ابوالقاسم ترخان، عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی حوزوی حکمت 26 خرداد در نشست علمی مبانی جهان‌شناختی الگوی اسلامی پیشرفت از سلسله نشست‌های علمی گروه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت موسسه آموزش عالی حوزوی حکمت در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: جهان‌شناسی می‎تواند برداشت جزیی یا کلی از جهان باشد و از بین گونه‎های مختلف جهان‌شناسی بینش فلسفی بر اساس نگاه اسلام به جهان، یک برداشت کلی است.
وی افزود: اصول و ویژگی‎های کلی جهان شامل عناصری است که از آن جمله می‎توان به این تعریف اشاره کرد که جهان ماهیت از اویی دارد یعنی اثبات مخلوقیت جهان و نیازمندی جهان به خداوند در حدوث و بقا.
مدیر گروه کلام پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: عالم بر اساس نظام اسباب و مسببات طولی و عرضی اداره می‌شود و این اسباب می‎توانند مادی و معنوی باشند همچنین با پذیرش تزاحمات و معاضدت‎ها، آنچه در نهایت اتفاق می‎افتد بر اساس نظام اسباب است.
وی گفت: عوامل مادی و معنوی تاثیرگذار در عالم طبعیت شامل عناصر عوامل انسانی و فرا انسانی، عوامل بینشی و عوامل منشی و کنشی است و میزان تاثیرگذاری در هر یک از عوامل بیان شده متفاوت است.
ترخان اظهار کرد: برخی از عوامل اعتقادی و عوامل مجرد به نحو علیت تامه در حوادث عالم تاثیرگذارند مانند تاثیر عوامل مجرد عقلی که مجرای فیض الهی هستند یا امام معصوم در بقای زمین و آسمان. اگرچه موجوداتی که از تجرد مثالی برخورداند(جنیان) به نحو اقتضا است تاثیرگذاری عوامل اخلاقی و رفتاری نیز در اغلب موارد از دو سو به نحو اقتضا نه علت تامه است.
وی گفت: جهان واقعیتی است که توسط خداوند تدبیر می‌شود؛ در معنای تدبیر عناصری مانند تفکر و اندیشه، چینش و ترتیب خاص اشیا و امور، هدف و غایت داشتن، لحاظ شده است؛ بر این اساس جهان همانند یک سیستم دستگاهی است که اجزا و قطعات آن بر پایه طراحی برآمده از اندیشه و تفکر، برای دستیابی به اهداف و غایاتی از پیش تعیین شده تنظیم و چینش شده است.

هدف از کمال نهایی بشر

وی تاکید کرد: هدف از کمال نهایی موجودات جهان، رجوع به حضرت حق است و همه عالم به سمت این نقطه در حرکتند.
ترخان اظهار کرد: جهان یک واحد زنده است و مستشعرانه به سمت هدف نهایی حرکت می‎کند لذا در جهت تکامل بی تفاوت نیست و نسبت به حوادث جهان عکس العمل موافق یا مخالف نشان می‎دهد؛ جهان فعلی و واقع با همه بخش‎های آن بهترین و کامل ترین جهان ممکن است و این مسئله اثبات‌کننده اصل اتقان صنع و حسن بودن نظام آفرینش است.
وی گفت: طراحی و تدوین الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت از محورهای کلان سه‌گانه فلسفه الگوی نظریه اسلامی پیشرفت، الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و ساز و کار اجرای الگو برخوردار است.

این محقق بیان کرد: دغدغه اصلی بنده در این بحث آن بود که نقش اصول جهان شناختی پیش گفته را به مثابه مبنا در مباحث الگوی اسلامی پیشرفت اعم از فلسفه الگو نظریه اسلامی پیشرفت و... نشان دهم.
مدیر گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهارکرد: نقد در تعریف رایج پیشرفت و به تبع آن تغییر راهبردها و شاخص‎های توسعه، تعیین ضرورت تدوین الگویی جدید به جهت ابتنای الگوهای غربی و شرقی بر جهان غیر اسلامی، اثرپذیری اهداف و کارکردهای الگو از اصول جهانشناختی اسلام، تاثیرگذاری اصول جهان شناختی اسلام در تعیین گستره و عرصه‎های پیشرفت از جمله آثار نقش اصول جهان‌شناختی در فلسفه الگو است.

الگوی پیشرفت ناظر به امور مادی

ترخان بیان کرد: در الگوی اسلامی پیشرفت، شکوفایی جهان مادی نباید ساده انگاشته شود و طراحی الگو باید به گونه‎ای باشد که زمینه‎های پیشرفت در امور مادی را به عنوان نقطه مطلوب فراهم سازد.
وی گفت: عدم پیشرفت در جوامع و درگیر شدن با فقر و بدبختی و .... را نباید در کمبود منابع جست‌وجو کرد بلکه تنها راه نجات از آسیب‎ها یاد شده دوری جستن از رذایل اخلاقی و رفتارهای گناه آلود است، لذا در تدوین الگوی اسلامی پیشرفت باید هدف گذاری‎ها به سمت ارتقای ارزش‌های اخلاقی باشد.
وی اظهارکرد: روح حاکم بر این الگو حاکمیت اصالت لذت در جامعه نیست بلکه پیشرفت در اخلاق و معنویت از اهداف کلان این الگو خواهد بود؛ در حقیقت تحقق این قسم از پیشرفت باید در ارتباط با عناصری لحاظ شوند که باور به معاد ضامن اجرایی و تحقق‌بخش آنها به شمار آید.

گفتنی است پس از سخنان وی حجت‎الاسلام والمسملین هرندی به تشریح این دیدگاه و نقد این نظریه پرداخت.