اولیاء خدا، پروردگار خود را از هر چیزی که لایق به ساحت قدس او نیست منزه می دارند، چه شریک در اسم و چه شریک در معنا، و چه نقص، و چه عدم.و نیز تسبیح آنان در باره پروردگارشان تنها تسبیح به زبان و صرف گفتن"سبحان الله"نیست، بلکه تسبیحشان هم به زبان، هم به عمل و هم به قلب می باشد، چون تسبیح اگر کمتر از این و در مرحله ای پایین تر از این باشد تسبیحی آمیخته با شرک است، همچنانکه خدای تعالی فرموده: "و ما یؤمن اکثرهم بالله الا و هم مشرکون" (1)
و این اولیاء خدا که خدای تعالی دلهایشان را از پلیدی محبت غیر خود که دل را مشغول از ذکر خدا می سازد پاک ساخته و از محبت خویشتن پر نموده است، اراده نمی کنند مگر خود خدا را، چون خدای تعالی خیری است که شری با آن نیست، آری"و الله خیر" (2)
و نیز اولیای خدا با دلهای مالامال از خیر و سلام خود با احدی روبرو نمی شوند مگر بخیر و سلام.بله، مگر آنکه طرف مقابل کسی باشد که خیر و سلام را مبدل به شر و ضرر سازد، که در این صورت اولیای خدا نیز با شر، با آنان برخورد می کنند.همانطوری که قرآن کریم، شفاء قلوب است برای کسانی که خواهان شفاء از آن باشند و لیکن برای ظالمین ثمره ای جز بیشتر شدن گمراهی ندارد.
و نیز اولیای خدا و دارندگان چنین قلبی طاهر به هیچ چیز و هیچ حادثه ای بر نمی خورند مگر آنکه آن را نعمتی از نعمت های خدا یافته، با دید نعمت به آن می نگرند، نعمتی که از صفات جمال خدا و معانی کمال او حکایت دارد و عظمت و جلال او را بیان می کند، در نتیجه اگر چیزی را توصیف می کنند بدان جهت است که آن را یکی از نعمت های خدا می بینند، و جمال خدا در اسماء و صفاتش را در آن چیز مشاهده می کنند، و در هیچ چیز از پروردگار خود غافل و دستخوش فراموشی نمی شوند قهرا این توصیفشان از آن چیز توصیف پروردگارشان است، به افعال و صفات جمیل و در نتیجه ثنائی است از آنان بر خدا و حمدی است از ایشان برای خدا، چون حمد چیزی جز ثناء به فعل اختیاری جمیل نمی باشد.
این است وضع اولیای خدای تعالی مادام که در دنیایند، یعنی در دار عمل قرار دارند، و در امروزشان برای فردایشان جد و جهد دارند، و اما بعد از آنکه از این خانه خارج شده، به لقاء پروردگارشان رسیدند و خدای تعالی وعده هائی که به آنان داده بود بطور کامل به آنان داده، و در رحمت و در دار کرامت خود جایشان داد، و در آن هنگام نورشان را تمام می کند همان نوری را که در دنیا فقط به آنان داده بود، و قرآن کریم وضع آن روز آنان را چنین حکایت می کند:
"نورهم یسعی بین ایدیهم و بایمانهم یقولون ربنا اتمم لنا نورنا" (3).
در این جا است که خدای تعالی شرابی طهور به آنان می چشاند و با آن، سریره و باطنشان را از هر شرک آشکار و پنهانی پاک می کند، و در نور علم و یقین غرقشان می سازد، و از اقیانوس دلشان چشمه های حکمت بر زبانهایشان جاری می کند، در نتیجه نخست خدای تعالی را تسبیح و تنزیه نموده، سپس به رفقایشان که همان انبیاء و صدیقین و شهداء و صالحین اند سلام می کنند، آنگاه خدا را با رساترین وجه و به بهترین بیان حمد و تسبیح و ثنا می گویند .
پی نوشت ها:
(1) بیشتر مردم به خدا ایمان نمی آورند، مگر آنکه در عین حال مشرکند."سوره یوسف، آیة 106"
(2) "سوره طه، آیه 73".
(3) نورشان در پیشاپیش آنان و در سمت راستشان در حرکت است، می گویند: پروردگارا نور ما را برای ما به حد کمال و تمام برسان."سوره تحریم، آیه 8"
