حاکمیت جهان‌بینی سکولار علت نتایج نامطبوع علم است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، هفدهمین نشست‌ اندیشه‌ورزی با موضوع «از دانش تا حکمت؛ یک نگرش قرآنی» عصر امروز، یکشنبه 27 دی ماه، با سخنرانی مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد.
گلشنی در آغاز سخنانش گفت: پیشر‌فت‌های حاصله در دو قرن گذشته در فیزیک، زیست‌شناسی و در کابردهای علم از یک طرف وسائل راحتی را افزایش داده، طول عمر را بیشتر کرده و استاندارد‌های زندگی را بسیار بالا برده است، اما از طرف دیگر علم و فناوری در جهت نابودی انسان‌ها و تخریب محیط زیست به کار رفته است.
وی ادامه داد: در زمان حاضر، تعداد زیادی از عالمان در مؤسسات پژوهشی نظامی کار می‌کنند که به تولید وسایل تخریب انبوه می‌پردازند. بدون آنکه هیچ احساس مسئولیتی در مورد کارشان داشته باشند و متاسفانه جامعه علمی نیز نقشی بسیار منفعلانه در این زمینه داشته است.
گلشنی تصریح کرد: علائم اولیه سواستفاده از علم را برتراند راسل در سال 1923 بر آن داشت که به خاطر کاربرد نادرست علم درباره آینده تمدن انسانی اظهار نگرانی کند، او چنین نوشت که کتاب دادالوس هالدین تصور زیبای از آینده به دست داده است، چه آن می‌تواند از طریق استفاده از کشفیات علمی شادی انسانی را ارتقا بخشید. من اگر چه مایلی که پیش‌‍بینی او موافقت کنم، تجارب درازمدت با سیاستمداران و حکومت مرا تا حدی مشکوک کرده است. من مجبورم که احساس خوف کنم از این که علم مورد سواستفاده قرار گیرد، به طوری که بر قدرت گروه‌های غالب بیفزاید به عوض آنکه انسان‌ها را شاد کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزود: علم به انسان‌ها قدرت کنترل بیشتر خویش و مهربانی بیشتر توان بیشتر برای تخفیف شهواتشان در تصمیم‌گیری برای طی یک خط مشی را نداده است... بدین علت علم تهدید می‌کند که سبب نابودی تمدن ما بشود.
وی با بیان اینکه در زمان ما همین دغدغه را بعضی از فلاسفه و عالمان ابراز کرده‌اند، گفت: به قول نیکولاس ماکسول، فیلسوف معاصر علم، بسیاری از تحقیقات علمی و فناوارانه صرف علائق کشورهای ثروتمند می‌شود، نه علایق هزاران میلیون افرادی که در فقر زیست می‌کنند.
گلشنی ادامه داد: ماکسول منشا مشکلات ناشی از سوء کاربرد علم را در عدم همراهی علم با حکمت می‌داند، وی معتقد است علم طبیعی در افزایش دانش ما فوق‌العاده موفق بوده است، آن منافع بی‌شماری برای بشریت به‌بار آورده است. اما علم و فناوری جدید که قدرت عمل ما را افزایش می‌دهد، در صورت فقدان حکمت می‌تواند منجر به مصیبت‌ها و مرگ انسان‌ها شود و در صورت حسن استفاده می‌تواند برای بشریت منافع داشته باشد. همه مشکلات مهم جهانی به این طریق به وجود آمدند، گرم شدن زمین، سرشت مهلک جنگ مدرن و تروریسم، نابرابری‌ها در قروت و قدرت در سراسر جهان، افزایش سریع جمعیت و انقراض سایر انواع ... همه در اثر جدائی علم جدید از تعقیب عقلانی حکمت به وجود آمده‌اند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصریح کرد: به طور خلاصه جدائی دانش، خصوصا دانش علمی، از حکمت منجر به ناامنی، اضطراب، بی‌اخلاقی و انحطاط بعد معنوی بشر شده است، به عوض آنکه موجب ایجاد آسایش و تامین نیازهای معنوی انسان‌ها باشد.
وی در خصوص چرایی حکمت علم فاقد حکمت، گفت: در ابتدا این سوال مطرح می‌شود که چرا علم و فناوری و رفاه و شادمانی انسانی را ارتقا نبخشیده است؟ واضح به نظر می‌رسد که این علم و فناوری نیست که به تنهایی کیفیت زندگی انسان‌ها را ارتقا می‌بخشد، بلکه اهداف علم و فناوری و کاربرد آنها است که تعیین کننده است و اینها خود به وسیله جهان بینی عالمیان تعیین می‌شود.
گلشنی تصریح کرد: تمامی نتایج نامطبوع علم فعلی ریشه در حاکمیت جهان‌بینی سکولار فاقد حکمت در میان عالمان معاصر دارد که این نتایج را به دست آورده است، طرد هر دانشی که ریشه در حواس ما ندارد، نادیده گرفتن مسائل اخلاقی در کارها‌ی علمی، استثمار طبیعت و جوامع انسانی، غفلت از کل‌نگری به واقعیات و غفلت از دغدغه‌های بنیادی بشر.
وی افزود: به طور خلاصه معرفت‌شناسی صرفا تجربه‌گرایانه، هستی‌شناسانه، طبیعت‌گرایانه و اخلاق نسبی، دانش بدون حکمت و قدرتی بدون تقوا و آسایشی بدون آرامش ذهن به وجود آورده است.
وی در خصوص حکمت گفت: نیکولاس ماکسول حکمت را چنین تعریف کرده است که حکمت ظرفیت برای آن است که درک کنیم چه چیزی در زندگی ارزش دارد، برای خود شخص و برای دیگران بنا بر این حکمت شما دانش نیز هست، اما شامل بسیاری چیزهای دیگر هم هست.
گلشنی ادامه داد: در قرآن کریم حکمت 20 بار آمده است و در بیش از ده بار آن همراه کلمه کتاب آمده است، به عنوان مثال می‌توان به آیه « هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ: اوست آن کس که در میان بى‏سوادان فرستاده‏اى از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد و [آنان] قطعا پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند». (جمعه، 2)
گلشنی در پایان گفت: مجهز شدن به حکمت باعث می‌شود که شخص جهات مهم واقعیت را تشخیص دهد و بین حقیقت و خطا و خوب و بد فرق بگذارد. خصوصیات حکمت عبارت از استفاده مناسبت از دانش، قضاوت معقول، شناخت مسائل اساسی، دوربینی و بصیرت، حساس بودن نسبت به ملزومات اعمال شخصی و درک همبستگی همه اشیاء، است.