عبدالمجید طالب‌تالش، معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با
خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، پیرامون منش و شخصیت علمی شهید «سیدمحمدباقر صدر» گفت: شهید صدر یکی از شخصیت‌های شاخص جهان معاصر اسلام است. وی از جهت علمی، نبوغ و توانایی گسترده‌ای داشت و همین مسئله سبب شد در حوزه‌های مختلف علوم از جمله اصول، فلسفه، اقتصاد، تاریخ، ادبیات، علوم قرآن، تفسیر و حدیث بنام شود.
وی در ادامه گفت: شهید صدر حتی در علوم میان رشته‌ای نیز صاحب نظریه بود؛ و نظریه‌هایی بکر و ارزشمندی متناسب با نیازهای جهان معاصر مطرح می‌کرد. از وی آثار علمی زیادی برجای مانده است. به رغم صدر در عراق و نجف تحصیل کرده بود اما با فلسفه، اقتصاد و دانش اجتماعی غرب نیز آشنا بود و کتاب‌های هم در این زمینه به رشته تحریر در آورد.
نویسنده کتاب «الگوی مصرف در آموزه‌های قرآن کریم» گفت: نخبگان علمی کمتر در عرصه سیاست وارد می‌شوند و معمولا یک انزوای سیاسی اختیار می‌کنند و چندان در اندیشه مسائل سیاسی و اجتماعی جهان نیستند. اما این عالم برجسته علاوه بر اینکه از نظر علمی شاخص و برجسته بود، در حوزه سیاست دینی و اجتماعی نیز پیشتاز بود. وی از زمانی که امام خمینی(ره) از ترکیه به نجف تبیعید می‌شوند با اشتیاق از امام استقیبال می‌کند و ارتباط نزدیکی با امام برقرار می‌کند و همواره از امام حمایت می‌کرد.
وی در ادامه گفت: شهید صدر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از انقلاب دفاع کرد و تلاش کرد جرقه‌های انقلاب اسلامی، در کشور نیز عراق راه بیفتد. همین تلاش‌ها سبب شد حکومت صدام احساس خطر کند و وی را دستگیر و در نهایتا به شهادت برساند. شهید صدر در زندان هیچگاه راضی نشد برای رهایی از اسارت جملاتی بر ضد امام خمینی(ره) و در زندان در پاسخ به برادر صدام گفت: «من برای شهادت آماده‌ام و هرگز تن به خواسته‌های غیرانسانی و اسلامی شما نمی‌دهم».
طالب‌تاش افزود: شهید صدر از نظر سیاسی در اندیشه حل مشکلات جهان اسلام بود. وی تلاش می‌کرد از حرکت‌های انقلابی مسلمانان (از جمله انقلاب ایران) حمایت کند. شهید صدر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در نجف حرکت جدیدی را آغاز کرد. در حرکت وی دو نوآوری وجود داشت؛ نخست، درس خارج فقه خود را در حوزه علمیه تعطیل و به جای آن تفسیر قرآن را جایگزین کرد و دوم تفسیر موضوعی یا توحیدی را در کنار تفسیر ترتیبی مطرح کرد.
وی در ادامه اظهار کرد: شهید صدر در جایی نوشت «اکنون که انقلاب اسلامی ایران پیروز شده است وظیفه خود می‌دانم که با تفسیر قرآن افکار مردم مسلمان عراق را آگاه و آرمان‌های انقلاب اسلامی را برای آنها مطرح کنم. قرآن دلها را برای پیوستن به انقلاب اسلامی آماده می‌کند از طرف دیگر فقه و اصول بیش از حد لازم در حوزه‌ها گفته می‌شود و جای تفسیر قرآن سخت خالی است به همین دلیل درس خارج فقه خود را تعطیل و به جای آن درس تفسیر را شروع می‌کنم». بعد از شهید صدر تفسیر قرآن در حوزه‌های علمیه جزء دروس اساسی شد.
نویسنده کتاب «الگوی مصرف در آموزه‌های قرآن کریم» گفت: شهید صدر در تفسیر قرآن آغازگر یک رویکرد جدید بود؛ تا پیش از وی مفسران، قرآن را از ابتدا تا انتها تفسیر می‌کردند. در این بین فرصتی برای تطبیق آیات قرآن با مشکلات عینی و واقعی زندگی برایشان پیش نمی‌آمد و مسائل و مشکلات زندگی را آنگونه که باید و شاید جستجو نمی‌کردند.
این پژوهشگر علوم قرآنی گفت: شهید صدر معتقد بود آیات قرآن یک مجموعه به هم پیوسته هستند که اگر بخواهیم درباره یک مسئله خاص دیدگاه قرآن را بفهمیم ناگزیر هستیم به آیات مختلف قرآن مراجعه کنیم و همه آیات را کنار هم بگذاریم و دیدگاه قرآن را پیدا کنیم. متاسفانه این مهم در تفسیر تجزیه‌ای ممکن نیست و آیات قرآن در این روش مکمل هم نیستند.
طالب‌تاش افزود: در تفسیر موضوعی، اگر بخواهیم نظر قرآن را درباره مسئله «مصیبت» جویا شویم باید آیات را در کنار هم بگذاریم؛ به عنوان مثال ممکن است در آیه‌ای علل و عوامل مشکلات انسان به دلیل سوء مدیریت خود او باشد، ولی در آیه‌ای دیگر عنایت به مدیریت خداوند در اداره هستی مورد توجه باشد. اینجاست که شهید صدر تفسیر توحیدی و موضوعی را مطرح می‌کند. وی معتقد بود اگر آیات مرتبط را در کنار هم بگذاریم، راحت‌تر می‌توانیم نظر قرآن را درک کنیم. در این روش یکی از موضوعات اجتماعی، اعتقادی یا یکی از موضوعات مربوط به حوزه زندگی انسان را به خدمت قرآن می‌بریم و از آن حل مشکل خود را طلب می‌کنیم.
وی در آخر گفت: شهید صدر معتقد بود قرآن حلال مشکل انسان‌هاست و دردها را درمان می‌کند. روش تفسیر موضوعی قرآن با واقعیات حیات زندگی بشر پیوند دارد. تفسیرموضوعی، از عالم واقع و واقعیت‌های اجتماعی آغاز می‌شود و به قرآن منتهی می‌شود. بعد از صدر عالمانی در ایران قرآن را به روش موضوعی تفسیر کردند و این ایده راهگشایی شد برای مواجهه مسلمانان با مشکلات دنیای مدرن.
