وحدت اسلامی؛ معیار قرآنی پیروی از پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رستمی، استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. وی معتقد است که قرآن ضرورت وحدت اسلامی را بیان کرده است و بر همین اساس امام خمینی(ره) نیز در خصوص وحدت اسلامی تاکیدات جدی داشته است. از نظر رستمی قرآن در آیات خود برکات وحدت را ذکر کرده و همچنین عواقب تفرقه را بیان کرده است. در پایان این گفت‌وگو رستمی اشاره می‌کند که از نظر قرآن خصوصیت پیروان پیامبر اسلام(ص) توجه به مشکلات جهان اسلام و اعتقاد به وحدت اسلامی است.  در پی مشروح گفت‌وگو رستمی با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) را ملاحظه می‌کنید:
رستمی در پاسخ به این پرسش که ضرورت وحدت مذاهب اسلامی چیست؟ گفت: خداوند متعال در قرآن کریم آیات متعددی را نازل فرموده است که به نوعی وحدت و ضرورت آن را به تصویر می‌کشند.
ضرورت وحدت در قرآن
وی ادامه داد: آیه معروف «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ: و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت‏ خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان [یکدیگر] بودید پس میان دل‌هاى شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید این گونه خداوند نشانه‏‌هاى خود را براى شما روشن مى‌کند باشد که شما راه یابید» (آل‌عمران، 103) از این دست است.
رستمی افزود:  آیه « وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ: و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سست‏ شوید و مهابت‏ شما از بین برود و صبر کنید که خدا با شکیبایان است» (انفال، 46) نیز بر ضرورت وحدت میان مسلمانان اشاره دارد.
ضرورت وحدت در اندیشه امام خمینی(ره)
وی تصریح کرد: وحدت مسلمین در اندیشه امام خمینی(ره) نیز جایگاه والایی دارد، بنیان‌گذار راحل جمهوری اسلامی در خصوص اهمیت وحدت می‌گویند: مشکل بزرگ مسلمین این است که قرآن کریم را کنار گذاشته‌اند و تحت لوای دیگران در آمده‌اند. قرآن کریم می‌فرماید «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» و اگر مسلمین تنها به این آیه عمل کنند، تمام مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی‌شان بدون تمسک به دیگران رفع خواهد شد.
مترجم جلد دوم کتاب التمهیدمرحوم آیت‌الله معرفت، ادامه داد: بر اساس این آیات شریفه و این فرمایش امام راحل  جهان اسلام به صورت عمومی با وجود تفاوت‌هایی که در عقاید و نگرش‌های گوناگونی که دارد، این ظرفیت را در سطح جهان اسلام دارد که با تمسک به آیات قرآن، که تاکیدش بر حبل‌الله است به وحدت برسد. این آیه قرآن نشان‌دهنده این است که همه نحله‌، سرزمین‌ها و گروه‌های اسلامی، اگر زیر لوای ریسمان الهی متحد شود، مشکل‌شان حل می‌شود.
نویسنده کتاب « آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیری معصومان(ع)» با بیان اینکه این تاکید قرآن کریم بر وحدت هدفمند و تعریف شده است و نه هر نوع اجتماعی، گفت: اجتماعی که همه مسلمان‌ها اختلافات را به نوعی در حاشیه قرار بدهند و با آنچه مایه اتحاد آن‌هاست یک صدا و یک دست و هماهنگ  شوند و بتوانند بر محور دین و حبل الله متحد شوند. این اتحاد اگر صورت بگیرد قطعا برکات فراوانی خواهد داشت که در آیات قرآن به آن اشاره کرده است.
رستمی تصریح کرد: در آیه 46 سوره انفال که مورد اشاره واقع شد، خداوند نزاع و درگیری‌ها را عاملی معرفی می‌کند که باعث می‌شود که مسلمانان هیمنه‌شان را از دست بدهند. خداوند درگیری مسلمانان را عامل ناکامی آنها بیان کرده است. معلوم می‌شود وحدت می‌تواند ناکامی را از میان بردارد و در نقطه مقابل تن دادن به اموری که می‌تواند امت اسلامی را از هم پراکنده کند، مایه ناکامی می‌شود. قرآن می‌گوید اگر مسلمانان اسیر تفرقه بشوند، رنگ، بو، عزت و شوکت خود را از دست خواهند داد.
نویسنده کتاب «آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیری معصومان(ع)» ادامه داد: در همین آیه خداوند مسلمانان را به صبر و شکیبایی فرا می‌خواند، یعنی در حفظ انسجام و وحدت شکیبا باشید و به این سر و صدای تفرقه‌افکنان گوش فرا ندهید که مایه ناکامی شما خواهد شد. امام راحل عزیز نیز در فرمایشات متعددی با استناد این آیه شریفه بر وحدت تاکید کرده‌اند.
برکات وحدت و مضرات تفرقه برای جامعه اسلامی
وی افزود: ایشان فرمودند مسلمانان اگر به یک آیه قرآن عمل کنند همه مشکلاتشان را حل خواهند کرد. امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «اگر قطع ایادی دشمن را می‌خواهید و اگر می‌خواهید کشور مال خودتان باشد، زیر پرچم مسلمانان بیایید و امر خدا را اطاعت کنید و از آنچه نهی فرموده بپرهیزید». یکی از برکات این وحدت که مورد تاکید قرآن است، این است که اگر همه امت اسلام با این آماری که اکنون به بیش از یک میلیارد و چند صد میلیون اشاره دارد و حجم عظیم سرزمین‌‌هایی که دارند، تحت لوای حبل الله قرار بگیرند پتانسیل عظیمی را سامان خواهند داد که پیروزی‌های چشمگیری و پایداری را در سطح جهان اسلام رقم خواهد زد.
رستمی با بیان اینکه امام یکی از اسباب پیروزی آفرین را وحدت می‌داند و از هم گسستن جهان اسلام را تفرقه عنوان می‌کند، گفت: امام خمینی(ره) معتقد بود که مشکل عمده مسلمین همان دوری از اسلام و قرآن است و اگر مسلمین به حسب امری که خدای تبارک و تعالی کرده است که «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا»، تمام مشکلات‌شان حل می‌شود و هیچ قدرتی نخواهد توانست که آنها را شکست دهد. مسلمانان اگر بخواهند به پیروزی و تحقق همه اهداف اسلامی در تمام ابعادش برسند باید به فرمان خداوند در خصوص وحدت عمل کنند.
نویسنده کتاب « آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیری معصومان(ع)»، تصریح کرد: از جمله ثمرات وحدت می‌توانیم به اقتدار روز افزون مسلمانان اشاره کنیم. اگر مسلمانان اختلافات را کنار بگذارند و عوامل متعدد وحدت بخش را مورد توجه قرار داده و در مسیر اسلام حقیقی قرار بگیرند، اقتداری روز افزون کسب خواهند کرد که چشم جهانیان را خیره خواهد کرد.
وی افزود: از دیگر فواید وحدت می‌تواند به کوتاه شدن دست دشمنان از سر ملت‌های اسلامی و ناامیدی روزافزون آنها از دست‌اندازی به سرزمین‌های اسلامی اشاره کرد. چنانچه امام عزیزمان می‌فرمایند که اگر قطع ایادی دشمن را می‌خواهید و می‌خواهید آزاد باشید و کشور مال خودتان باشد بیایید زیر پرچم اسلام که «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» و امر خدا را اطاعت کنید و از آنچه نهی فرموده بپرهیزید و همان پیر فرزانه و بنیان‌گذار عظیم و سترگ جمهوری اسلامی در جای دیگری می‌فرماید اگر ما به این امر خدا وفا کردیم و با هم شدیم شک نکنید که پیروز هستیم.
مترجم جلد دوم کتاب التمهیدمرحوم آیت‌الله معرفت، ادامه داد: در نتیجه پیروزی‌های که در ادامه رقم خواهد خورد ناامیدی دشمنان و عزتمندی باشکوهی در سرزمین‌های اسلامی به دست خواهد آورد و یکی از برکات وحدت اسلامی می‌تواند عزتمندی در سطح دنیا هم باشد، بنابراین وحدت را می‌توان به طور خلاصه و جمعبندی شده به عنوان آموزه‌های مورد تاکید قرآن کریم و خدای متعال قلمداد کرد که در نقطه مقابل آن تفرقه و نزاع است که می‌تواند مایه بدبختی و از همگسیختگی و شکست امت اسلامی باشد.
نویسنده کتاب « آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیری معصومان(ع)»، با بیان اینکه وحدت ظرفیت عظیم جهان اسلام را بالفعل می‌کند، گفت: با توجه به اینکه در آستانه سالروز ولادت پیامبر عظیم‌ شان اسلام بوده و در هفته وحدت به سر می‌بریم،  خدای متعال در قرآن معیاری برای کسانی که خود را دوستدار پیامبر اکرم(ص) و همراه رهرو آن پیامبر فرزانه بیان فرموده است.
وحدت اسلامی؛ معیار قرآنی پیروی از پیامبر(ص)
وی تصریح کرد: در آیه شریفه «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا: محمد [ص] پیامبر خداست و کسانى که با اویند بر کافران سختگیر [و] با همدیگر مهربانند آنان را در رکوع و سجود مى ‏بینى فضل و خشنودى خدا را خواستارند علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهره ‏هایشان است این صفت ایشان است در تورات و مثل آنها در انجیل چون کشته‏ اى است که جوانه خود برآورد و آن را مایه دهد تا ستبر شود و بر ساقه ‏هاى خود بایستد و دهقانان را به شگفت آورد تا از [انبوهى] آنان [خدا] کافران را به خشم دراندازد خدا به کسانى از آنان که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏ اند آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده‏ است» (فتح، 22) معیار دوستی و پیروی از پیامبر اسلام(ص) را بیان کرده است.
وی ادامه داد: بر اساس این آیه کسانی که خود را پیرو پیامبر می‌دانند دو ویژگی قرآنی دارند که می‌توان بر اساس آن این مسئله را مورد ارزیابی قرار داد، خداوند می‌فرماید کسانی که مطیع و دوستدار پیامبرند دو ویژگی دارند، اول در برابر کفار مغرض به شدت برخورد می‌کنند و سرسخت‌اند و بی‌دغدغه نیستند و در برابر دشمنان مسلمین ایستاده‌اند. کسی که پیرو رسول اکرم(ص) هستند، باید در جامعه اسلام دردمند باشد و در حرکات توطئه و شگرد‌ها و دست‌اندازی‌های دشمنان جهان اسلام نه تنها بی‌تفاوت نیست بلکه ضدیت و عمل هم می‌کند.
رستمی در پایان گفت: دوستدار پیامبر(ص) باید ببیند در هر جایی از جهان اگر مسلمان یا جمعی از مسلمانان مورد توطئه قرار می‌گیرند بی‌تفاوت و بی‌دغدغه است و دردمند نیست، باید تجدید نظر کند که پیرو پیامبر(ص) است. در پی وحدت اسلامی بودن از خصوصیات پیروزی از پیامبر است. معیاردیگر پیروی از پیامبر و از دیگر سو این است که مسلمان باید نسبت به خود جامعه یک دوستدار واقعی باشد و نسبت به مسلمانان اوج محبت و عاطفه را به نمایش بگذارد و کسی که می‌خواهد نسبت به مسلمان رحیم و با عاطفه باشد باید عوال اختلاف را کنار بگذارد و نکته جالب این است که خداوند شدید بودن در مقابل کافران را مقدم کرده است و گفته است ابتدا باید در مقابل دشمنانتان سرسخت و مقاوم بایستید و هیچ گونه تعارفی نداشته باشید و در میان خودتان نیز باید اوج عطوفت و مهربانی را به نمایش بگذارید.