میزان ماندگاری حماسه ها بر لوح تاریخ و اشاعه فرهنگ آن حماسه ها به نسل های آتی درگرو تلاشی است که بازماندگان و شاهدان صحنه های حوادث آن حماسه ها برای ترسیم آن انجام می دهند و شرح حماسه ها را به زبان قلم، بیان و هنر برای آیندگان باز می گویند، این بازگویی و تشریح حوادث حماسه ها در دل خود حداقل 3 مزیت شاخص و عمده را داراست:
اول اینکه: نسل ها را با حماسه ها و حوادث زمانشان به هم پیوند می دهد.
دوم اینکه: از تکرار تجربیات همدیگر بی نیاز می سازد.
و سوم اینکه: بار تکالیفی را که از نسل پیش برجای مانده و راهی که هنوز به تمام طی نشده است را به نسل بعد از آن باز می تمایاند.
مشهور است که می گویند هر حماسه ای از دو جزء یا دو مرحله مهم تشکیل یافته است. جزء اول حماسه سازی است که در میدان مبارزه حاصل می شود، جزء دوم و مهم تر پیام رسانی حماسه هاست که این وظیفه اخیر بر عهده گروهی است که در حین حماسه ها و بخصوص پس از پایان مرحله اول و برای برآورده کردن 3 هدف فوق الذکر بعد از هر حماسه ای سلاح عوض می کنند و در حالی که جامعه میل آن دارد تا خود را از فضای حوادث گذشته دور سازد. ساز و کاری جدید و جدی را سامان می دهند. تا بتوانند راه نیمه تمام شهیدان حماسه ها را به سر منزل مقصود برسانند. به دلیل اهمیت همین موضوع بود که در همان سالهای دفاع مقدس نهادها و سازمانهایی به صورت متشکل برای ادای چنین مسئولیتی شکل گرفتند تا تجربیات، خاطرات حقایق و شگفتیهای دفاع شکوهمند امت اسلامی ایران را به حافظه بلند مدت تاریخ سپرده آن را از گزند تحریف و فراموش مصون نگهدارند. انجام این تکلیف مهم در دو بخش ادبیات مقاومت و هنر مقاومت آغاز شد. هر کدام از این دو بخش، خارج از معنای تحت اللفظی شان زیر مجموعه های گوناگون را نیز در بر گرفته و برای هر جزء از این مجموعه بعضا نهادهایی مجزا شکل گرفت و یک نوع تقسیم کاری که لازمه موفقیت هر کاری این چنینی است نیز انجام شد تهیه، تدوین و انتشار مجموعه این تجربیات خاطرات و حقایق تاریخ 8 سال دفاع مقدس در قالب کتب و مجموعه مهمترین انتظاری بود که در ذهن علاقه مندان و دلسوزان به حفظ و اشاعه تاریخ و ارزشهای 8 سال دفاع مقدس نسبت به وظایف کاری این نهادها بوجود آمد و اینک فرصتی است تا با نگاهی دوباره به وظایف این نهادها و انتظارات جامعه از آنها بایدها و واقعیتهای کاری این مجموعه نهادها مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرد.
در یک بیان اجمالی باید گفت که بایدها و واقعیتهای کتب مربوط به دفاع مقدس در 3 بخش کلی «کمیت»، «کیفیت» و «نحوه عرضه و توزیع این کتب» محل بحث و بررسی است که در هر سه بخش، کاستیهای جدی قابل مشاهده است و علت العلل این کاستی ها را می توان در «نبود یک استراتژی جامع» دانست. استراتژی که بتواند با یک ارزیابی کارشناسی از وضعیت نیاز امروز و فردای جامعه، میزان تقاضای جامعه را به دست آورده، به تناسب این تقاضا سازمانهای مربوطه را به برنامه ریزی جدی و کاربردی راهنمایی نماید. در بخش کمیت کتب منتشر شده در موضوع دفاع مقدس این یک واقعیت محسوس است که تنظیم شمارگان کتب براساس نیاز یا تقاضای جامعه صورت نمی گیرد بلکه این امکانات مراکز نشر است که تعداد کتب را مشخص می کند و این مهمترین کاستی در بخش کمیت کتب دفاع مقدس است. توضیح آنکه اغلب کتابهای دفاع مقدس را که مشاهده کنیم عمدتا در شمارگانی در حدود 3 الی 5 هزار نسخه منتشر شده اند در حالی که با استدلالهای ابتدایی و بدیهی می توان ثابت کرد که نیاز و تقاضای جامعه به تعداد بسیار بیشتری از این نوع آثار و کتب است و اگر بعضا دیده می شود که این تقاضا به صورت محسوس مشاهده نمی شود مشکل جای دیگری است و نیاز جامعه به چنین کتبی را نفی نمی کند.
تحلیلی بر کیفیت کتب منتشر شده
کتب منتشر شده در موضوع دفاع مقدس را به لحاظ قالب پرداخت و نحوه ارائه به موارد زیر می توان تقسیم کرد.
«کتب خاطره»، «کتب تحلیل»، «کتب داستان و قصه»، «کتب رمان»، «کتب کودکان»، «کتب شعر»، «کتب وصایا و زندگینامه شهدا» و «کتب پژوهشی با موضوعاتی خاص»
در تحلیل کیفیت این کتب که دقت می کنیم در 3 بخش مهم و محوری «نحوه پرداخت و نگارش»، «موضوعات انتخاب شده و مورد پرداخت» و نیز «روانشناسی تأثیر گذاری در خواننده و مخاطب» مواردی از کاستی و کمبود را می بینیم که هر کدام از آنها به صورت ویژه و مبسوط درخور توجه و تحلیل می باشند. کاستی مشترکی که در عمده این کتب قابل مشاهده است این است که در«انتخاب موضوعات مورد پرداخت»، «نحوه پرداخت» و «نگارش متون»، شرایط روحی، سنی، تحصیلی و آگاهی افراد مخاطب، کمتر لحاظ شده و در عمده این کتب، یکنواختی در متون و نگارش به صورت محسوس قابل ردیابی و مشاهده است. مثلاً در موضوع خاطرات که دقت می کنیم می بینیم که عمده خاطرات منتشره بدون اینکه برای آن مخاطب سنجی و مخاطب یابی شده باشد با یک سبک یکنواخت، تکراری و ثابت به تحریر در آمده است بدون اینکه نگارندگان آن، خود را به این واقعیت قانع کرده باشند که مخاطبین و خوانندگان نوشتجات آنها از قشرهای گوناگون با سنین و شرایط مختلف هستند و پر واضح است که یک متن، کفایت سطح فهم، درک و توجه همه مخاطبان آنها را نخواهد کرد. ضرورت حسن انجام کار است که بعضا ایجاب می کند یک مطلب واحد با نگارشها و متون مختلف تحریر گردد. برای مثال وقتی نویسنده ای می خواهد با ذکر خاطره ای جلوه های امداد الهی را در جبهه های جنگ بیان کند نحوه برداشت، خواننده و میزان تأثیر آن متن و خاطره در ذهن و دل او بستگی به نحوه طراحی مطلب و رعایت اصول روانشناسی اثرگذاری پیام در مخاطب دارد که چگونگی برآمدن از عهده این کار به هنر آن نویسنده بستگی دارد.
برخی مطالب هستند که پیش از طرح صریح آن نیاز است که یک سری مقدماتی برای آماده سازی ذهن خواننده و برای دریافت پیام اصلی مطلب گفته شود. بخصوص در زمینه برخی وقایع دفاع مقدس که درک آن برای همگان میسّر نبوده و وقایع آن نیز جز برای خواص از صالحان خدا روی نداده است، رعایت این اصل ضروری تر می نماید. لذا به عقیده نگارنده مطالب خاطراتی دفاع مقدس لازم است به صورت موضوعی جمع آوری و در مجموعه های موضوعی نیز به طبع برسد و شایسته است نویسندگان هر کدام از این کتب مقدماتی که بتواند روشنگر ذهن خواننده نسبت به موضوعات و مطالبی که در پی آن مقدمات تحت عنوان خاطره خواهد آمد را در سرآغاز آن بگنجانند تا خواننده با اطلاع کامل و تسلط و قابلیت درک و فهم عمیق به استقبال مطالب آتی برود.
کاستی مهمی که در کیفیت کتب منتشر شده دفاع مقدس نمود بیشتری دارد محدود شدن نویسندگان در محدوده موضوعاتی خاص است که منجر به بروز رکودی جدی در سایر ابعاد و موضوعات شده است. برای مثال با اندکی دقت و پیگیری در خواهیم یافت که عمده آثاری که در باب دفاع مقدس تاکنون منتشر شده است در قالب و با محتوای مباحثی مثل خاطرات، شعر و اندکی هم داستان بوده است و به همین نسبت مشاهده می کنیم که مباحث تحلیل، تحقیق و پژوهش پیرامون سر فصلها و حماسه های این قطعه شکوهمند بسیار نادر و اندک مطرح و مورد توجه قرار گرفته است و این موضوع موجب شده است که ما امروز محقق و پژوهشگر جنگ به آن اندازه مطلوبی که مورد انتظار و تقاضا است نداشته باشیم. این پدیده در نتیجه دخالت عوامل و متغیرهای مختلفی بروز پیدا کرده است؛ شاید بتوان یکی از این عوامل مهم را «مراکز نشر» معرفی کرد که نویسندگان امر را کمتر به این سمت سوق داده اند. به عبارتی نویسندگان هر موضوع دم دست و زود بازدهی را که یافته اند پیرامون آن به تحریر پرداخته و مراکز نشر نیز با رعایت حداقل وسواس آن را روانه چرخه چاپ کرده و در این امر هر دو طرف به این حداقل، راضی شده اند.
تازه، در همین زمینه نیز جدیت قابل ملاحظه ای دیده نمی شود. در این زمینه نیز به صرف جمع آوری اکتفا شده و روی مواد خام آنها حداقلی از کار، ابتکار و تحول صورت نگرفته است، و لذا می بینیم عده ای به صرف برخورداری از امتیاز ارتباط یا نزدیکی به برخی مراکز نشر دست به تولید انبوهی از این نوع آثار زده، حداقل تلاش برای گرفتن باز خورد از جامعه مورد خطاب خود را متحمل نشده اند.
لذا برای رفع این دو کاستی مهم لازم است دست اندرکاران مسئول و مسئولان دلسوز در فکر تشکیل و ایجاد پژوهشگاه دفاع مقدس باشند تا وظیفه تربیت محققان و پژوهشگران «خاص» را بر عهده گیرد.
وظیفه این محققان قاعدتا بایستی بر محور شکل دهی و تحریر تاریخ بر مبنای واقعیتها باشد. بخشی از این واقعیتها، از لابلای اعترافات، اسناد و آثار دشمنان به دست می آید و لازم است کار ترجمه این آثار با قوت و جدیت پی گرفته شود. در چنین پژوهشگاهی است که نیازهای جامعه با اهل فن در میان گذاشته شده کارها روالی کارشناسی و سنجیده به خود خواهد گرفت و انجام کارهای روتین و تکراری جای خود را به فعالیتی سازمان یافته و مدون خواهد داد.
در صورت ایجاد چنین تشکیلاتی، معیار چاپ، شایستگی و پختگی مطالب خواهد بود و در بلند مدت از نتیجه فعالیت چنین تشکیلاتی، ما جامعه ای از نویسندگان و پژوهشگرانی خواهیم داشت که پشتوانه تاریخ مقاومت خواهند بود. در جهت رفع کاستی دیگر در زمینه کیفیت کتب منتشر شده و ایجاد نوآوری و ابتکار در متون تدوین شده نیز لازم است در مرحله نخست خود نویسندگان، در این راه همت متعالی نشان دهند و گامهای اصلی را بردارند. ایشان باید دغدغه اصلی شان افزودن کیفی و محتوایی به متون دفاع مقدس باشد و در مرحله دوم این وظیفه نهادهای مسئول است که زمینه های بروز خلاقیتها را فراهم سازند. اولاً کار تهیه، تالیف و تدوین و ترجمه آثار مربوط به دفاع مقدس را به عنوان فعالیتی تخصصی در موضوعات و جنبه های گوناگون آن در نظر گرفته و برای آن برنامه ریزی نمایند و در ثانی از ارائه کارهای تکراری، کم جاذبه و ضعیف به بازار جلوگیری نمایند. اگر همه دغدغه مراکز نشر دادن گزارشهای کمی از فعالیتهای صورت گرفته در باب چاپ کتب دفاع مقدس به مسئولین بالاتر باشد نتیجه این تعجیل، در تنزل کیفیت کتب ارائه شده انعکاس پیدا می کند.
* * *
توجه به واقعیتهای رخ داده در جریان رویدادها، بخصوص رویدادهایی که ارزش آن از محدوده ظرف زمانی خاصی فراتر رفته و اعتبار ابدی یافته است اصل مهمی است که رعایت آن در جریان تحریر تاریخ و ابعاد آن رویدادها، آن قطعه ها را از ماندگاری و خدشه ناپذیری بیشتری برخوردار می سازد. بدین صورت که وقتی وقایع رویدادها به دور از دخالت احساسات به تحریر در آمد در هر برهه از زمان که در محک ارزیابی و بررسی صاحبان اندیشه قرار گیرد از آنجایی که به پشتوانه اسناد و استدلال به قلم در آمده است، سربلند از عرصه هر نوع شک و شبهه و خدشه ای در خواهد آمد و گذشت زمان نه تنها آن را کهنه نخواهد ساخت بلکه به طراوت و استحکام عقلی و سندی آن نیز خواهد افزود.
در موضوع تحریر تاریخ و حماسه های 8 سال دفاع مقدس نیز لازم است این اصل رکین مورد دقت، توجه و رعایت قرار گیرد. عرصه نگارش تاریخ حماسه های 8 سال دفاع مقدس عرصه بروز احساسات نیست. با این وجود ردپای حضور و دخالت این احساسات کم و بیش در برخی از کتب منتشر شده مشاهده می شود که لازم است این روند مورد اصلاح قرار گیرد.
یکی از مصادیق بارز دخالت اینگونه احساسات در عرصه نوشتاری دفاع مقدس تلاش برخی نویسندگان در هر چه ضعیف و بی تدبیر تصویر کردن چهره دشمن در طول 8 سال جنگ تحمیلی است تا آنجایی که بعضا با مطالعه کثیری از این گونه مطالب که در قالبهای به خصوص خاطرات و داستان نگارش یافته است در ذهن خواننده نسل جدید بعید نیست چنین متصور شود که پس ما در طول این 8 سال در مقابل چه نیرویی می جنگیدیم؟ نویسندگان دفاع مقدس باید نسبت به این موضوع هوشیار باشند که در توصیفات حد اغراق نپیمایند و چهره دشمن را آنچنان که بود یعنی با همه آن توان، تسلیحات و قدرتی که جنگ تحمیلی را آغاز کرد و با آن ادعایی که بر آن پای فشرد به نسل آینده بشناسانند. نویسندگان ما وقتی می توانند عظمت «قدرت»، «تدبیر» و «اراده» سپاه کفر ستیز اسلام در فتوحاتی چون «فتح خرمشهر»، «فتح فاو»، «فتح مهران» و... را به نسل آینده منتقل و به آنان بشناسانند که غول قدرت مادی دشمن را نیز در سوی دیگر این نبرد به درستی و مبتنی بر واقعیات ترسیم و تصویر کرده به نسل جدید نشان دهند که رزمندگان اسلام در برابر چنین غول قدرتی که در فتوحاتی چون فتح خرمشهر یک هزارم احتمال شکست را نیز به خود راه نمی داد، توانستند پیروزی هایی به آن بزرگی را به دست آورند. باز هم در همین راستا کاستی مهم دیگر که در کیفیت کتب منتشر شده در موضوع دفاع مقدس بطور محسوس قابل مشاهده است محدود شدن نویسندگان در توصیف و کنکاش پیرامون یک سری موضوعات محصور است که باعث شده است دیگر ابعاد زندگی و سیرت رزمندگان اسلام در طول 8 سال دفاع مقدس در کتمان باقی بماند. توضیح اینکه در غالب کتب منتشره که دقت می کنیم مشاهده می کنیم که روی موضوعاتی چند مثل «ایثار»، «شجاعت»، «گذشت» و برخی نکات اخلاقی سرداران و رزمندگان تکیه شده و دیگر ابعاد زندگی و سیرت این سرداران ناگفته و نانوشته باقی مانده است.
از جمله این ابعاد زندگی و سیرت سرداران سپاه اسلام که در عمده کتب منتشره ناگفته و نانوشته باقی مانده است بعد «تدبیر، تکنیک و کاربرد اساس اصول علمی و حساب شده و فنی» است که بسیار کم بدانها پرداخته شده است.
کتابی مثل «نبرد العُمیه»(2) از جمله معدود کتبی است که می توان گفت در تشریح این بعد سیرت سرداران به نگارش درآمده است و واقعا جای خالی چنین کتبی در میان کتب منتشر شده در موضوع دفاع مقدس بسیار محسوس است. لذا لازم است این گونه نکات به درستی و مبتنی بر اسناد و واقعیات برای آیندگان ترسیم، تحریر و تصویر شود تا بدانند فتوحاتی مثل «فتح خرمشهر و فاو» یک حرکت «آنی» نبود بلکه بند بند حرکات و رفتاری که منجر به این دو فتح بزرگ شد مبتنی بر اصول علمی، فنی و کارشناسی بود که توسط فرزندان رشید این ملت به انجام رسید.
استفاده از جذبه های هنری و تبلیغی، یک روش پسندیده و مطلوب برای ایجاد و افزایش استقبال از تولیدات فرهنگی و نوشتاری است. این تولیدات می تواند در قالب کتاب، مجله یا روزنامه باشد. فرقی نمی کند، اصل مهم این است که برای ایجاد یا افزایش انگیزه برای جذب استقبال عمومی و به اصطلاح بازار یابی برای تولیدات مزبور از جاذبه هایی که تأثیر گذاری آنها در ذهن و انگیزه مخاطبان به اثبات عقلای امر تبلیغ و پیام رسانی موثر، رسیده است استفاده گردد.
واقعیت ناگواری است که اذعان کنیم که در تهیه، تدوین و چاپ کتبی که تاکنون در موضوعات دفاع مقدس منتشر و عرضه شده اند توجه به این مقوله جایگاه شایسته خود را نداشته و هنوز مسئولین دست اندر کار نسبت به این بُعد مهم کار خود توجه جدی از خود نشان نداده اند. این یک سئوال جدی است که دست اندرکاران امور تحریر، تدوین و چاپ کتب دفاع مقدس در انتخاب عکسها، گزینش طرحها بخصوص طرح های روی جلد، انتخاب نوع صفحه آرایی، انتخاب تیتر و... چقدر ابعاد روانشناسی و کارشناسی آن را در نظر گرفته و در این زمینه به چه میزان به تحقیق و جستجو روی آورده اند. با توجه به این پرسش جدی است که باید اذعان کنیم جای خالی پژوهشی که بتواند برای مسئولین دست اندر کار مشخص کند مخاطبانشان چه معیارها و متغیرهایی را جهت انتخاب یک کتاب با موضوع دفاع مقدس برای مطالعه در نظر می گیرند محسوس است. وجود این خلا مهم است که باعث شده تعیین و انتخاب نوع و میزان جاذبه های هنری و تبلیغی در مورد کتب دفاع مقدس فارغ از نیاز و خواسته های مخاطبین صورت گیرد.
* * *
ایجاز گویی و خلاصه نویسی از اهم نکاتی است که در عرصه تبلیغ و پیام رسانی مورد نظر کارشناسان می باشد. این یک هنر است که گوینده یا نویسنده ای بتواند مطالب عمیق را در قالب عبارات و متونی هر چه خلاصه تر بیان نماید یا به تحریر در آورد بدون آنکه به اصل پیام لطمه یا خدشه ای وارد گردد. این نکته مهم نیز در عرصه نوشتارهای دفاع مقدس کمتر لحاظ شده و نویسندگان این عرصه هنوز نتوانسته اند این هنر خود را آنچنان کند که از آنها انتظار می رود به منصه عمل بگذارند. مثلاً عدم تسلط به این فن است که ما کمتر داستانهای کوتاه در موضوع دفاع مقدس می توانیم سراغ یابیم. آنجایی هم که نویسنده ای این اصل را رعایت کرده بدلیل عدم تسلط وافی و کافی، کاری را که با انگیزه نگارش داستان آغاز کرده در پایان تنها در حد یک خاطره از آب در آمده است. لذا با توجه به این است که باید اذعان کنیم انگیزه و علاقه به این اختصار نویسی در نویسندگان مربوطه وجود دارد اما دستها و اندیشه هایی که بخواهد و بتواند این استعدادها را پرورش داده آنها را در این زمینه یاری نماید بسیار اندک هستند و لذا مثل دیگر عرصه ها علاقه بدون توانایی، شرط لازم و کافی برای تحقق عملی را فراهم نساخته در نتیجه آن حادث شده است که اکنون خود شاهدش هستیم.
تحلیلی بر نحوه عرضه و توزیع کتب دفاع مقدس
در مورد نحوه عرضه کتب دفاع مقدس در ابعاد مختلف اشکالات جدی دیده می شود:
اولین اشکال در زمینه نحوه پراکندگی مراکز توزیع اینگونه کتب است با این توضیح که این مراکز در مقایسه با سایر مراکز توزیع دیگر کتب در سطح کشور بسیار ناچیز و با شمولیت جمعیتی اندک هستند. تجربه نشان داده است که اگر تسهیلات لازم برای قشر جوان جامعه و کتابخوان فراهم آید رغبت خوب و مطلوبی نسبت به مطالعه و رجوع به این کتب دارند. در نمایشگاه کتاب سالجاری آمار استقبال از کتب دفاع مقدس در مقایسه با سالهای گذشته از افزایش قابل توجهی حکایت داشت و این نشان دهنده این موضوع است که اگر زمینه های عرضه مطلوب و تسهیل شده برای کتب دفاع مقدس فراهم گردد می تواند رغبت عمومی را حتی به این سو افزایش هم بدهد.
در همین زمینه حضور بسیار اندک و نزدیک به صفر مراکز انتشارات و توزیع کتب دفاع مقدس در محیطهای کوچک و روستایی نیز تأسف برانگیز است.
در حالی که تأمل روی این نقاط از حساسیت خاصی برخوردار است. الان محیطهای کوچک و روستایی دست نخورده ترین بخش جامعه هستند که آثار تهاجم فرهنگی دشمن کمتر به آنجا رخنه کرده است و این یک فرصت غنیمت است که با استفاده از تجربه رخنه تهاجم فرهنگی در محیط های شهری، روشها و استراتژیهای جلوگیری از این رخنه در محیط های کوچک و روستایی را اجراء نمائیم و سلامت این گونه محیط ها را در آینده بلند مدت تضمین کنیم. مورد دیگر در این زمینه دقت در نتایج به دست آمده از یک تجربه است.
آیا دقت کرده ایم چرا وقتی آثاری از موضوعات دفاع مقدس که در حاشیه کنگره ای یا مراسمی عرضه می شود به طور محسوس و قابل توجهی مورد رجوع و رغبت جامعه اهل مطالعه قرار می گیرد در حالی که انبوهی از همان کتب همه روزه در فروشگاه هایی در سطح شهر نیز در معرض دید و خرید قرار دارد.
دلیل این رغبت را هرچه باشد باید به دست آورد و آن را در سطح دیگر مراکز عرضه کتب دفاع مقدس تعمیم بخشید ضمن اینکه همین نحوه عرضه یکی از راهکارهای مهم جهت ایجاد ارتباط نسل جوان و اهل مطالعه با آثار و کتب دفاع مقدس نیز می تواند مورد توجه و عمل قرار گیرد.
موضوع اطلاع درست، عمیق و تحلیلی قشر جوان از تاریخ و حوادث جنگ تحمیلی، موضوع مهم و قابل توجهی است که باید به عنوان یک برنامه اساسی دنبال شود. از راهکارهای قابل توجه برای تحقق این مهم در دسترس قرار دادن اطلاعات و تحلیل جنگ تحمیلی به صورت سریع و سهل برای این قشر است که با عرضه این اطلاعات در قالب کتب و جزوه میسر می شود.
به خصوص در موضوع کتب تحلیل دفاع مقدس، رعایت این مهم به صورت جدی تری مطرح است که مسئولین دست اندر کار بیایند و به فراخور موضوعات و مناسبتهای مختلف دفاع مقدس بخشهایی از کتب قطور را به صورت کتابچه های جیبی و دم دست تر یا جزوات تهیه و به صورت سهل تری در اختیار علاقه مندان قرار گیرد.
موضوع مهم دیگر ایجاد تسهیلات برای علاقه مندان جهت خرید کتب دفاع مقدس است. در وادی کتاب بخصوص کتاب دفاع مقدس بحث بر سر سود و زیان اقتصادی اصلاً توجیهی ندارد لذا در این زمینه لازم است ارائه تخفیفات و نیز ارائه بن کتاب دفاع مقدس جدی گرفته شود. چقدر زیبا خواهد بود به دانشجویان همانطور که بن خرید کتب (که غالبا منظور کتب تخصصی است) داده می شود بن کتاب دفاع مقدس نیز برایشان در نظر گرفته شود.
موضوع مهم دیگر ایجاد یک کتابخانه و کتابفروشی تخصصی دفاع مقدس و افتتاح شعبات آن در سطح کشور است. ایجاد چنین مراکزی می تواند علاقه مندان به مطالعه کتب دفاع مقدس را از سردرگمی در جهت جستجوی موضوعات و کتب مورد نظر خود نجات داده به مجموعه نیازهای اطلاعاتی قشر جوان نسبت به تاریخ و تحلیل رویدادهای دفاع مقدس پاسخ دهد.
و بالأخره موضوع مهم دیگر در مورد نحوه عرضه کتب دفاع مقدس به مخاطبان و علاقه مندان، ایجاد نمایشگاه و فروشگاههای تخصصی کتب دفاع مقدس به صورت حداقل سالیانه می باشد. درست مثل نمایشگاه سالانه کتاب، برای ایجاد انگیزه در نویسندگان، ایجاد رقابت سالم و رو به تعالی در بین ناشران کتب دفاع مقدس و ایجاد تسهیلات برای اطلاع و دسترسی علاقه مندان بخصوص قشر جوان به کتب دفاع مقدس، نمایشگاه سالانه این کتب نیز برگزار می شود.
1. محقق و نویسنده
2. ناشر مرکز تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
