نگاهی به آفریقای جنوبی

جمهوری آفریقای جنوبی در جنوبی ترین بخش قاره ی آفریقا قرار دارد. نامیبیا از شمال غربی، بوتسوانا وزیمبابوه در شمال، موزامبیک از شمال شرقی، سوازیلند از شرق و اقیانوس های اطلس و هند از جنوب، جنوب غربی و شرقی، آن را در بر گرفته اند.

1. موقعیت جغرافیایی، نژاد و مذهب

مساحت این کشور 1272037 کیلومتر مربع بوده و بر طبق قانون اساسی جدید، این کشور دارای نُه استان نیمه خود مختار است. پایتخت اداری، شهر پرتوریا و مقر پارلمان، در شهر کیپ تاون قرار دارد. ژوهانسبورگ، بزرگ ترین شهر و مرکز اصلی فعالیت های اقتصادی کشور محسوب می گردد. جمعیت آفریقای جنوبی براساس آمار اخیربیش از 000/000/41 نفر می باشد که ازچهارنژاد اصلی سیاه، سفید، رنگین پوست و آسیایی تبار تشکیل شده است.

طبق قانون اساسی جدید، یازده زبان در این کشور به رسمیت شناخته شده که انگلیسی و آفریکانس در سراسر کشور و بقیه ی زبان ها در مناطقی که اکثریت دارند، رسمی هستند.

1. ساختار اجتماعی و فرهنگی آفریقای جنوبی

نخستین مشخصه ی فرهنگی جامعه ی آفریقای جنوبی، تنوع نژادی آن است. اقامت دایمی مهاجران سفیدپوست اروپایی در این کشور، که ورود رنگین پوستان از آسیای جنوب شرقی و شبه قاره را نیز به همراه داشت، منجر به شکل گیری جامعه ای چند نژادی، زبانی و مذهبی گردید که تحوّلا ت فرهنگی و اجتماعی ویژه ای را به دنبال داشته است.

برگزاری نخستین انتخابات آزاد در سال 1994م و شکل گیری فضای جدید سیاسی، موجب گردید تا تنوع و ناهمگونی نژادی، زبانی و مذهبی جامعه، بیش از هر زمانی، ماهیت وجودی خود را ابراز نماید. این دگرگونی سیاسی جدید، که برآمده از تحولا ت اجتماعی چنددهه ی اخیر بود، زمینه های بروز تحولا ت جدیدی را دراین زمینه فراهم ساخت.

دست یابی نخبگان سیاه پوست یا مبارزان دیروز به قدرت سیاسی و در سایه ی آن، در اختیار گرفتن بخشی از امکانات اقتصادی موجب گردید تا زمینه های شکل گیری نظام اجتماعی طبقاتی درون قشر سیاه پوست، که بیش تر جامعه را تشکیل می دهند، ایجاد گردد. در فضای جدید، معضلا ت اجتماعی نیز بیش تر از هر زمانی خود را به خوبی نشان می دهند و به گونه ای اهمیت یافته که محور شعارهای تبلیغاتی در انتخابات سیاسی قرار گرفته است. از جمله ی این معضلا ت می توان به بیکاری، ناامنی و گسترش بیماری مهلک ایدز اشاره نمود.

از نظر مذهبی هشتاد درصد جمعیت، مسیحی، دو درصد، مسلمان، 01/ درصد یهودی و بقیه نیز بدون مذهب و یا پیروان آیین های بومی می باشند.

در فضای ایجاد شده پس از انتخابات آزاد 1994م، حضور رسانه های گروهی در جامعه، رونق چشم گیری یافت و علا وه بر راه اندازی نخستین شبکه ی تلویزیونی خصوصی(eTV) و چندین شبکه ی رادیویی محلی، نشریات جدیدی نیز به خانواده ی بزرگ رسانه های گروهی این کشور پیوستند.

موقعیت جامعه مسلمانان

جامعه ی مسلمانان این کشور، با جمعیتی نزدیک به یک میلیون نفر، دو درصد از کل جمعیت را شامل می گردد که بیش تر در لباس بردگی یا نیروی کار ارزان، توسط استعمارگران هلند و انگلیس، به این کشور مهاجرت داده شده اند.

مسلمانان بیش تر در شهرهای کیپ تاون، دوربان، ژوهانسبورگ و پرتوریا سکونت دارند. اندکی از مسلمانان این کشور از دو ویژگی تمکّن مالی و بهره داشتن از سطح تحصیلا ت عالی سود می برند که آنان را از مسلمانان کشورهای آفریقایی دیگر متمایز می سازد. این اقلیت نقش نسبتاً مهمی در صحنه ی سیاسی، اجتماعی و تا حدودی اقتصادی کشور ایفا می نمایند.

از نظر سیاسی، مسلمانان تا قبل از انتخابات 1994م و نابودی رژیم آپارتاید، جزو گروه نژادی رنگین پوستان محسوب می گردیدند و در مقایسه با سیاه پوستان بومی، از امتیازات بیش تری برخوردار بودند، ولی در مقایسه با اقلیت سفیدپوست حاکم، تقریباً نادیده گرفته می شدند.

پس از برگزاری انتخابات آزاد سال 1994م، با توجه به نقش مسلمانان در مبارزه علیه رژیم آپارتاید در کنار سیاه پوستان، همکاری نزدیک پاره ای از شخصیت های مسلمان با کنگره ی ملی آفریقا(ANC) و همچنین کنگره ی پان آفریکن(PAC) ، مسلمانان نقش فعال تری در صحنه ی سیاسی کشور بر عهده گرفتند. هم زمان در فضای جدید، تعداد زیادی از سازمان ها و تشکیلا ت سیاسی و مذهبی در داخل جامعه ی مسلمانان این کشور شکل گرفت، به طوری که هم اکنون مسلمانان در سطح کشور دارای 455 مسجد، 463 سازمان و 408 مرکز آموزشی، پنج رادیوی محلی و پنج ماه نامه ی اسلا می می باشند.

موقعیت ایرانیان مقیم

جامعه ی ایرانیان مقیم آفریقای جنوبی، جامعه ای نسبتاً کوچک و پراکنده محسوب می گردد که بیش تر طی سال های اخیر به این کشور مهاجرت کرده اند و تعداد آنها نیز رو به افزایش می باشد. اعضای این جامعه بیش تر در بخش تجارت فرش و صنایع دستی فعالیت و از نظر اقتصادی، در حدّ متوسط قرار دارند.

3. ساختار های سیاسی آفریقای جنوبی

براساس قانون اساسی 1994م، کشور آفریقای جنوبی به صورت تفکیک قوا و سیستم جمهوری اداره می شود. در قانون اساسی تصریح شده است که کشور بر ارزش های دموکراسی، عدالت اجتماعی و حقوق اساسی بشر مبتنی است و اساس آن، جامعه ی باز و دموکراتیک می باشد و براساس خواست مردم اداره می شود.

الف. قوه ی مجریه

رییس جمهور، ریاست کشور و کابینه را برعهده دارد. وی توسط اعضای مجلس ملّی برای یک دوره ی پنج ساله انتخاب می شود. یک فرد تنها برای دو دوره می تواند رییس جمهور باشد. رییس جمهور فعلی آفریقای جنوبی، آقای <تابو امبکی>

(Thabo Mbeki)، 59 ساله از حزب کنگره ی ملی آفریقا(ANC) است.

کابینه ی آفریقای جنوبی از رییس جمهور، معاون وی آقای <ژاکوب زوما> از حزب(ANC) و 27 وزیر تشکیل می شود. معاون وزیر از بین اعضای مجلس ملّی و توسط رییس جمهور انتخاب می شود. تعدادی از معاونان وزرا، که از سوی رییس جمهور و از میان مجلس ملی انتخاب می گردند، از اعضای کابینه محسوب می شوند. انتخاب بیش ازدو وزیر خارج از مجلس ملّی، جایز نیست. در سیستم وزارت خانه های آفریقای جنوبی پس از وزیر، تنها معاون وی عهده دار مسؤولیت های وزارت خانه می باشد و پس ازمعاون وزیر، در را‡س

وزارت خانه مدیرکل ارشد قرار دارد.

ب. پارلمان

پارلمان، بدنه ی قانون گذاری کشور می باشد. پارلمان آفریقای جنوبی شامل مجلس ملّی(National Assembly) ، شورای ملّی استان ها(The National Council of provinces) است. اکنون اکثریت پارلمان دردست (ANC) می باشد. ضمناً وزرا، نماینده ی مجلس هستند و می بایست در جلسات حضور پیدا نمایند.

مجلس ملّی نمی تواند کم تر از 350 و بیش از چهارصد نماینده داشته باشد. نمایندگان این مجلس توسط انتخابات سراسری برای پنج سال انتخاب می شوند. این مجلس دارای یک رییس و یک معاون است. این مجمع، رییس جمهور را انتخاب می نماید.

شورای ملّی استان ها شامل 54 عضو دایم و 34 هیأت است. هدف عمده ی آن، حفظ منافع استان ها در دولت ملی می باشد. هر هیأت استانی شامل ده نماینده است. این شورا قبل ازاتخاذ هر تصمیمی، از استان وکالت نامه ای ارائه می کند و در هر صورت نمی تواند طرحی مربوط به مسایل مالی، که از اختیارات ویژه ی وزیر دارایی می باشد، اتخاذ نماید. این مجلس، جایگزین مجلس سنا گردیده است.

هر طرح و لا یحه برای تصویب به مجلس ملّی ارائه می شود. پس از تصویب توسط مجلس ملی برای رسیدگی، به شورای استان ها داده می شود. طرح هایی که در امور استان ها تأثیر دارند، به شورای استان ها برده شده و پس از تصویب، به مجلس ملّی آورده می شوند. لوایح مالی ابتدا باید به مجلس ملّی برده شده و پس از تصویب، برای بررسی و تصویب به شورای استان ها ارائه شود.

انتخابات در آفریقای جنوبی زیرنظر کمیسیون مستقل انتخابات انجام می شود که تمام انتخابات و رفراندوم ها را در هر سه سطح ملّی، استانی و محلّی برگزار می کند.

احزاب

احزاب اصلی کشور براساس آخرین انتخابات (12 خرداد 1378ش)، به ترتیب اهمیت، عبارت اند از:

- کنگره ی ملی آفریقا با 35/66 % آرا؛

- حزب دموکراتیک با 56/9% آرا؛

- حزب آزادی اینکاتا با 58/8 % آرا؛

- حزب ملی با 87/6% آرا.

احزاب جبهه ی متحد دموکراتیک و دموکراتیک مسیحی نیز در رده های بعدی قرار می گیرند. براساس نتایج انتخابات اخیر، سیزده حزب در پارلمان جدید حضور دارند.

سیاست خارجی آفریقای جنوبی

اصول اعلا م شده ی سیاست خارجی آفریقای جنوبی عبارت اند از:

- تشویق دموکراسی و احترام به حقوق بشر؛

- تلا ش در راه جلوگیری از بروز درگیری و تشویق حل و فصل مسالمت آمیز اختلا فات؛

- ترویج توسعه ی پایدار و نابودی فقر.

آفریقای جنوبی پیرو سیاست عدم تعهد بوده و با حضور فعال در مجامع بین المللی، مانند سازمان ملل، تلا ش نموده است تا چهره ی مستقلی از خود ارائه دهد. اساس سیاست خارجی این کشور، نگاه به کشورهای قاره ی آفریقا می باشد. آفریقای جنوبی در سال های اخیر، ضمن گسترش روابط دیپلماتیک با آمریکای لا تین، خاورمیانه وجنوب آسیا، تلا ش نموده است در بسیاری از بحران های سیاسی، به ویژه در آفریقا، میانجی گری کند. این روند به موازات استمرار روابط با کشورهایی مانند لیبی، کوبا و... در برخی اوقات با انتقادهایی از سوی دول غربی، به ویژه آمریکا، روبه رو گردیده است. آفریقای جنوبی تلا ش می کند در منطقه ی جنوب آفریقا، در تمامی ابعاد، نقش رهبری را ایفا نمایند.

این کشور در حال حاضر رهبری نهضت عدم تعهد و کشورهای مشترک المنافع (کامنولث) را به عهده دارد و پرتوریا یکی از پایتخت های پررفت و آمد مقامات سطح بالا ی جهان است. طی سال های گذشته رهبران کشورهای بزرگ جهان (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، هند و...) از این کشور دیدار داشته اند.

منابع طبیعی کشور شامل طلا (ارزش صادرات طلا در سال، شش میلیارد دلا ر و سود حاصل از استخراج آن ، 5/4 میلیارد دلا ر است. دارای چهل درصد از کل ذخایر طلا ی جهان و 28% از کل تولید طلا در جهان)، الماس، آلومینیوم و سیلیکات آلومینیوم، پنبه ی نسوز، کروم، زغال سنگ، مس، سنگ آهن، سرب، منگنز، فسفات، سیلیکوم، نقره، تیتانیوم، اورانیوم، روی و... می باشد.

همچنین، در سال 1997م، نزدیک به 24020 میلیون راند(1) بوده است که این مقدار برابر با 4/54% تولید ناخالص داخلی این کشور می باشد.

روابط دو جانبه جمهوری اسلا می ایران و آفریقای جنوبی

مناسبات دیپلماتیک دو کشور در پی برگزاری نخستین انتخابات غیرنژادی در آوریل 1994م، در آفریقای جنوبی، از سر گرفته شد.

چند روز پس از آن با اعزام هیأتی از شرکت ملی نفت، روابط اقتصادی دو کشور بر پایه ی تبادل نفتی برقرار گردید. در آن زمان ایران تأمین کننده ی نزدیک به هفتاد درصد از نفت مورد نیاز این کشور بود. پالا یشگاه های این کشور، که در زمان آپارتاید طراحی شده اند، تا پیش از استقرا رکامل حکومت جدید، در دست سفیدپوستان بوده است. روابط سیاسی دو کشور در سطح بسیار خوبی قرار داشته و بین دوکشور تاکنون شش دور اجلا س کمیسیون مشترک همکاری های سیاسی و اقتصادی برگزار شده است.