ماهان شبکه ایرانیان

روحانیت و تبلیغ دین در گفتگو با سید عمار حکیم، دبیر کل موسسه تبلیغی شهید محراب

سید عمار حکیم: پر واضح است که در طول ۳۵ سال تلاش حزب بعث در عراق، فعالیت زیادی برای از بین بردن هویت دینی ، اسلامی و شیعی صورت گرفت، و علما از هزاران عنوان کتاب های مادر و مرجع در عراق محروم بودند، و همچنین مورد هدف قرار گرفتن حوزه های علمیه و مراجع عظام و روحانیون، یک خلا بزرگی را در این راستا ایجاد کرده بود

در یک نگاه کلی، وضعیت علمی و فرهنگی عراق امروز چگونه است؟

سید عمار حکیم: پر واضح است که در طول 35 سال تلاش حزب بعث در عراق، فعالیت زیادی برای از بین بردن هویت دینی ، اسلامی و شیعی صورت گرفت، و علما از هزاران عنوان کتاب های مادر و مرجع در عراق محروم بودند، و همچنین مورد هدف قرار گرفتن حوزه های علمیه و مراجع عظام و روحانیون، یک خلا بزرگی را در این راستا ایجاد کرده بود. اگرچه مردم در عواطف و احساسات خودشان توانستند ارتباط دینی خودشان را حفظ بکنند، اما در بعد فکری و روحی آنان، خلل جدی ایجاد شده بود بعد از سر نگونی رژیم ، سعی شد که این مشکلات و نقاط ضعف رفع شود و برای رفع اینها برنامه ریزی شود. احساس می کنم مشکل جدی که الان در عراق داریم، درواقع همین ضعف فرهنگی است که در عموم مردم و سطوح مختلف البته هر سطحی به اقتضای خودش، این خلل وجود دارد؛ ولی در عین حال اهتمام جدی ای برای ایجاد مراکز پژوهشی، تحقیقاتی، آموزشی و فرهنگی در عراق وجود دارد. تعداد قابل توجهی از فرهیختگان عراقی ، چه دانشگاهی و چه حوزوی، آنهایی که در خارج به سر می بردند و مهاجر بودند، و فرصت بیشتری را برای تحصیل و آشنایی با فعالیت های فرهنگی پیدا کرده بودند، زمینه خوبی را برای رشد و ارتقای فعالیت های فرهنگی، یافته اند و نیز اهتمام خود مردم به مقوله فرهنگ، حضور جدی در مراکز فرهنگی، از مساجد و حسینیه ها گرفته تا دانشگاهها، همایش ها و سمینارها و تجمعاتی که با عناوین فرهنگی صورت می گیرد به رغم مشکلات امنیتی و هدف قرار گرفتن این گونه تجمعات، پا فشاری و جدیتی است که وجود دارد . این ها فضای مثبتی را ایجاد کرده است. از طرفی، حضور تعدادی از متصدیان و از طرف دیگر، عطش و گیرایی و احساس نیازی که مردم در سطوح مختلف به مسائل فرهنگی دارند ، مردم عراق را برای فعالیت های فرهنگی آماده کرده است. چگونه می توانیم از این فرصت استفاده کنیم. برنامه و طرح منسجم و کاملی را متناسب با این اولویت ها و این شرائط تدوین کرده، این طرح را عملی بکنیم؟

این در واقع، دغدغه خاطر متصدیان مقوله فرهنگی است و در عراق یک سری هماهنگی و مشورت هایی میان این موسسات عمده در رفع مشکلات عراق صورت می گیرد و تلاش می شود که یک انسجام و وحدتی بین دیدگاه های مختلف در عرصه فرهنگ و در اولویت های فرهنگی پیدا کنیم، و از این طریق همه موسسات و یا مراکز، جایگاه و نقش مناسب خودشان را پیدا کنند، و در این مقوله سهیم باشند. البته تصور می شود، آن اعتباری که باید به مقوله فرهنگ داده شود، هنوز داده نشده. اولویت های سیاسی و امنیتی در عراق الان اهتمام جدی مسئولین است، و سرمایه گذاری ها و سیاست های پولی دولت و موسسات جامعه، هدفی را به خودش اختصاص داده؛ ولی در عین حال، این دغدغه خاطر، برای بعضی از موسسات و شخصیت ها و مردم وجود دارد که فعالیت های خودشان را در این زمینه با جدیت تمام آغاز کرده اند.

نقش و تاثیر روحانیت و حوزه های علمیه را با توجه به فضای باز امروز عراق چگونه می بینید؟

سید عمار حکیم: امکان فعالیت در بالاترین مراتب فراهم است؛ چون یکی از خصوصیت های ملت عراق، از قرون گذشته تاکنون، رابطه صمیمی با روحانیت و مرجعیت است . لذا گرایش شدیدی از جانب همه اقشار حتی غیر اسلامی ها ، لیبرال های عراقی ، ملی گراها و دیگران احترام ویژه ای برای روحانیت و مرجعیت قایل هستند، و این خصوصیتی است که شاید در جامعه عرب کم نظیر باشد . این اقشار عموما احساس می کنند که روحانیت در عرصه امور اجتماعی و فرهنگی در عراق مرجع آنها است الحمد لله، روحانیت جای خودش را در همه جا باز کرده. مشکلی که وجود دارد، یکی در تعداد روحانیان است؛ چون حوزه مورد هدف قرار گرفته بود . محدودیت های زیادی برای تحصیل در حوزه وجود داشت؛ لذا آن تعداد از روحانیان که الان مورد نیاز هستند تا بتوانند همه خلاها را پر کنند، تربیت نشدند. مشکل بعدی درباره سطح علمی این عزیزان است. با توجه به اینکه مراجع، علما، فقها و شخصیت های برجسته عموما مورد هدف قرار گرفته بودند و در زمان ها یا دوره هایی به صورت دسته جمعی با هدف های مختلف به شهادت می رسیدند؛ لذا الان بیش تر آنانی که مانده اند از سطح علمی متوسطی برخوردار هستند. الان در داخل عراق برنامه های خوبی طراحی شده با نظارت مراجع عظام و همکاری و جدیت تعدادی از اساتید برجسته حوزه که به سرعت وضعیت آموزش پس زمینه برای فعالیت روحانیان فراوان، و گرایش مردم بسیار خوب است، ولی این طور مشکلات موجب شده که تاثیرگذاری روحانیت در توده ملت بیش از تاثیر در دانشگاه ها و مراکز آموزشی قشر فرهیخته و نخبه جامعه باشد، و تعداد روحانیانی که بتوانند نیاز فکری این طبقه فرهیخته را تامین بکنند ، زیاد نیست.

راجع به وضعیت تبلیغ دینی در عراق، آیا سازمانی غیر از حوزه مسئولیت ساماندهی آن را بر عهده دارد؟

سید عمار حکیم: از ابتدای ورود شهید حکیم به عراق، موسسه ای به نام «دارالتبلیغ الاسلامی» تشکیل شد، بعد هم بعد از شهادتشان مقداری تغییر نام پیدا کرد و «برنامه موسسه ای تبلیغی شهید محراب» عنوان گرفت. این موسسه فعالیت خود را با هدف سامان بخشی به مسائل فرهنگی وتبلیغی آغاز کرد و تحت نظارت عمومی مراجع عظام است. الان حدود 5000 مبلغ طلبه آقا و خانم با این موسسه در ارتباط هستند، و فعالیت فرهنگی و تبلیغی از طرف این موسسه انجام می گیرد. الان هزار مسجد در عراق تحت اشراف این موسسه فعالیت های خودشان رانجام می دهند و بحث اعزام مبلغ از آقایان و خانم ها را در فصل تبلیغی ماه رمضان و محرم الحرام در حدود 500 نفر داریم. شاید در ایران این ارقام، خیلی زیاد نباشد؛ ولی متناسب با شرائط نجف، تعداد کل طلاب، و اوضاع امنیتی، این مسئله قابل توجهی است که نجف در تاریخ طولانی خود شاهد چنین حرکتی نبوده که دو هزار و پانصد روحانی در جایی جمع شوند.

مهم ترین چالش های فکری، شبهات و دغدغه های فکری که الان در عراق وجود دارد کدامند؟

سید عمار حکیم: خوشبختانه مشکلات سیاسی و امنیتی به رغم مشکلات فراوانی که برای مردم ایجاد کرد، قدرت های بزرگ را که در داخل عراق وجود دارند، مقداری از پرداختن به مسایل فرهنگی و تهاجم فرهنگی منحرف کرده است. پیش بینی می کنیم اگر ثبات و استقلال سیاسی در عراق برقرار شود این تهاجم به مراتب جدی تر خواهد بود. در شرائط فعلی بر چند مقوله می توان تاکید کرد و احتیاج به دفع شبهات فکری وجود دارد . برای مثال : یکی نقش دین در حاکمیت است که، دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارد. البته بحث سکولاریسم در توده مردم عراق هنوز بحث جاافتاده ای نیست؛ ولی شخصیت هایی که متولی این طرز فکر سیاسی هستند، به صورت جدی و فعال با حمایت داخلی و خارجی بعضی از گروه ها مشغول شبهه افکنی هستند. این، یکی از چالش ها ی فکری مهم است. مساله دیگر، بحث افراط گری دینی است . عراق الان شاهد یکی از بدترین شرایط تاریخ اسلام است در این زمینه هزاران نفر به اسم اسلام از مسلمانان و غیر مسلمانان سر بریده می شوند و قطعه قطعه می شوند. این یک پدیده جدیدی در جهان اسلام است. شاید در بعضی دوره ها اتفاق افتاده باشد که مسلمان ها با بعضی از دیدگاه های افراطی و خاص خودشان چنین اقداماتی را در تاریخ انجام داده باشند، یا غیر مسلمانان چنین مسایلی را در تاریخ به ثبت رسانده و انجام داده اند، اما وضعیت فعلی در داخل عراق، شبهه ای ایجاد می کند؛ اینکه آیا اسلام است که ما را به چنین چالش هایی دچار می کند؟ اگر اسلام نیست، پس باید علمای اسلام و موسسات و مراکز اسلامی آن را محکوم کنند و نسبت به آن عکس العمل نشان دهند . چه طور است که در رابطه با جنایت های آمریکا عکس العمل ما خیلی روشن است، اما در مورد جنایات داخل عراق که زخم داخلی بر پیکره اسلام محسوب می شود، چنین عکس العملی صورت نمی گیرد. یکی دیگر از مسایل مطرح ، بحث مفاهیم جدید است ؛ بحث آزادی، کنید حقوق زنان و یا دموکراسی و مسایلی از این قبیل. این ها به چه معناست؟ حدودشان چقدر است؟ دیدگاه اسلام و اهل بیت علیهم السلام نسبت به این واژه ها چیست ؟ تا حدی اینها قابل قبول است ؟ آیا دموکراسی که مورد پذیرش اسلام هست همان دموکراسی غربی است یا چیز دیگر است ؟ چه تفاوتهایی میان این دو وجود دارد ؟ چه اشتراکهایی وجود دارد ؟ حدود آزادی چقدر است ؟ البته اینها مسائلی است که الان در چهارچوب جهانی شدن ، مشکلات فرا کشوری حتی فرا منطقه ای مطرح شده، این چالش های فکری را ممکن است ما در ایران و کشور های دیگر جهان عرب و جهان اسلام ببینیم ، اینها باید زیر نظر مراجع و فقها تشریح شوند تا در اختیار فرهیختگان و عموم مردم قرار گیرد. اگر به این مسایل رسیدگی نشود، دیگران خواهند آمد و مفاهیم خودشان و دیدگاه خودشان رادر تبیین این مفاهیم مطرح خواهند کرد، و با یک مشکل جدی مواجه خواهیم شد . مشکل دیگرکه مشکلات فراوان دیگر را به دنبال خواهد داشت، بحث جهانی شدن و تهاجم فرهنگی غرب است. البته این مسایل را ما به صورت جامع و به صورت موجبه کلیه نگاه نمی کنیم. در اندیشه غرب هم ممکن است ، نکات مثبتی وجود داشته باشد. ما دشمنی با اندیشه نداریم و اندیشه غرب را به تمام و کمال منفی نمی دانیم. نکات قابل توجه و مثبت و تجارب ارزشمند و پژوهش های فراوانی انجام گرفته که قابل استفاده اند، و در تعامل فرهنگی ملت ها و فرهنگ های مختلف، نقش دارد؛ ولی بحث این است که در فرهنگ غرب دیدگاه هایی ویژه هست که خاستگاه دینی الهی ندارد؛ بلکه دیدگاه خودشان را منشاء قرار داده اند که به پیکره فرهنگی و فکری جامعه ضربه می زند. خوب، باید این ها تشخیص داده شود. در شبکه های ماهواره ای غربی که در جهان عرب به زبان عربی پخش می شود و تاثیر گذار است، مراکز مختلفی هستند که با عناوین مراکز مشترک میان غرب و بعضی از کشورها و جریانهای فعال درجهان غرب و جهان اسلام فعالیت می کنند. امروز باید به فکر تشخیص این دیدگاه هاو به فکر تحلیل، تبیین و تالیف بود و با برگزاری همایش ها و سمینارها و استفاده از رسانه های مختلف در دفاع از فرهنگ اصیل اسلامی از تاثیر فعل و انفعال منفی میان فرهنگ ها جلوگیری کرد.

تعامل دانشگاه ها و حوزة علیمه را در عراق چگونه می بینید و برای پیوند آنها چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

سید عمار حکیم: البته همانگونه که عرض کردم، بافت ملت عراق به نحوی است که قشر فرهیخته خود را جدای از روحانیت ندیده است. حالت انسجام و احترام و محبت و علاقه وجود دارد، و این امر مشکلات را کم تر می کند؛ اما در مقوله ارتباط بین حوزه و دانشگاه تجاربی که داشتیم در بعضی از کشورها نشان داد که اگر بخواهیم از طریق نظریه پردازی و ایجاد دفاتری برای این کار تشکیلاتی درنظر بگیریم، توفیقات زیادی پیدا نکند ممکن است ایجاد چنین مراکزی حساسیت هایی را بوجود آورد، سوالاتی را مطرح کند و هدف صحیح، مورد خدشه قرار بگیرد، و این است که ما سعی کردیم در آغاز این کار، پروژه هایی را که تعامل دانشگاه حوزه را در کنار هم لحاظ داشته باشد عملی بکنیم، مجلاتی را به صورت پژوهش، با مخاطبان دانشگاهی و حوزوی و با استفاده از نویسندگان حوزه و دانشگاه ، منتشر بکنیم. الان‹ مجله النظیر› که فصل نامة فکری - پژوهشی است، و تحت اشراف شخصیت های برجسته دانشگاهی و حوزوی تنظیم می شود و نویسندگانش از شخصیت های متفاوت در این دو مجموعه هستند، همچنین سمینارها و همایش های تخصصی در زمینه های مختلف با حضور اندیشمندان حوزه ودانشگاه تشکیل می شود. این ها می نشینند پیرامون مسایل مختلف به اقتضای حال و هوای کنونی عراق بحث و بررسی می کنند یکی از کارهای مشترک آنان پژوهش و تحقیق در مقوله هنر به ویژه مسایل شعری و ادبی می باشد و نیزدر مسایل زنان و جایگاه زن مسلمان در جامعه اسلامی و همچنین ده ها مورد از مسایل قرآنی و پژوهش های قرآنی از دیدگاه جامعه و اندیشمندان قرآنی و نقش آن در جامعه و ده ها همایش با موضوعات و رویکردهای فرهنگی و نیز ایجاد ارتباط از طریق دیدارهای متقابل که اندیشمندان حوزوی در دانشگاه حضور داشته باشند، صحبتی داشته باشند، پرسش و پاسخی بشود، و همچنین اساتیدی از دانشگاه در حوزه حضور پیدا بکنند.

حضور و فعالیت فارغ التحصیلان عراقی مرکز جهانی در جامعه عراق چگونه است؟

سید عمار حکیم: در مجموعه های فرهنگی، تعداد قابل توجهی از این بزرگواران به کار گرفته شده اند و استفاده می شوند ما معتقدیم که فعالیت دو جانبه مورد نیاز است. از طرفی شایسته است مرکز جهانی که از وزیر آموزش عالی و مدیران کل و مسئولان و دست اندرکاران این قضیه دعوت کند و آنان را با مرکز آشنا کند، (برنامه ها، روند درسی روابط و مقررات موجود) این یک ذهنیت مثبتی ایجاد خواهد کرد و در رسمیت یافتن مرکز جهانی تاثیر زیادی خواهد گذاشت. از طرف دیگر هم، با نفوذی که در حکومت داریم و اعتقاد داریم اعتبار علمی عراقی هایی را که در خارج تحصیل کرده اند، چه در حوزه ها چه در دانشگاه ها رسمی کنیم هر چه سریع تر جذب موسسات بشوند و تجربیات علمی و آموزشی خودشان را منتقل بکنند و یک جهتی در موسسات آموزش کشور ایجاد شود بهتر است؛ بنابراین، این را دو طرفه می بینم. پس، لازم است که مدیران ارشد وزارت آموزش عالی عراق با فضای علمی و آموزشی ایران بالاخص مرکز جهانی آشنا شوند، تا رفته رفته مسایل جا بیفتد و مشکلات حل شوند.

لطفاً درباره فعالیت های موسسه تبلیغی شهید محراب که مسئولیت آن را بر عهده دارید بیشتر توضیح فرمایید ؟

سید عمار حکیم: موسسه شهید المحراب للتبلیغ الاسلامی شاید در شرایط فعلی بهترین موسسه فرهنگی عراق باشد،

حدود 5000 مبلغ آقا و خانم با این موسسه مرتبط هستند . 1000 مسجد نیز تحت برنامه موسسه می باشد. همچنین 1000 مربی خانم دارد که دوره های آموزشی خواهران را انجام می دهند. در حال حاضر دو حوزه علمیه به نام مدرسه علمیه دارالحکمه برای خواهران و برادران در نجف اشرف تاسیس شده است .

دانشگاه شیخ طوسی را نیز با دو گرایش تبلیغ و علوم قرآنی به صورت رسمی با اخذ مجوز از وزارت آموزش عالی راه اندازی کرده ایم و به تدریج بنا است این دانشگاه تا 12 رشته در علوم اسلامی توسعه پیدا کند. همچنین رادیویی به نام «رادیو قرآن» داریم که با هویت قرآنی و معارفی از نجف برای جهان عرب پخش می شود و جهان عرب را پوشش می دهد ، همچنین برای فعالیت های تخصصی مسایل بانوان، تعامل با هنرمندان، علما و مسایل جوانان، ده معاونت تخصصی وجود دارد که فعالیت های ویژه ی خود را انجام می دهد . 4 دفتر استانی و شهرستانی درسر تا سر عراق تشکیل شده و بحمدا... توانسته است دوره های آموزشی مناسبی را برگزار کند سال گذشته حدود 170 هزار نوجوان و جوان در طرح دوره های تابستانی پذیرش شدند. برنامه ریزی موسسه برای امسال در سقف 200 هزار نفر است. در کنار این فعالیت ها، نسبت به نشر مطبوعات تخصصی اهتمام کامل داشتیم. فصل نامه «المبین» یکی از این موارد است. مجله «الصدیقه» مجله ویژه بانوان در مسایل دینی و فرهنگی است توسط بانوان تالیف و حتی کار در طی مسائلش توسط بانوان انجام می گیرد.

مجله «النباء العظیم» را داریم که ماهنامه تخصصی در مسایل هنری است. مجله «الفرات» مطالبی مخصوص کودکان دارد که مسایل اخلاقی، ارزشی ودینی به زبان کودکان طبق آن شرایط برای اینها چاپ می شود. هفته نامه «البلاغ» تنها هفته نامه کشور است که چاپ می شود و در سرتا سر عراق به فروش می رسد. مجله قرآنی را در دست انتشار داریم که تخصصی به صورت ماهنامه ای انجام می گیرد و هنوز اسمش در دست اقدام است. احتمالا یکی دو ماه آینده شروع می شود. مجله ای داریم ویژه دانشجویان که در دانشگاه ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و ماهانه چاپ می شود. اینها مجلاتی است که در شرایط امنیتی عراق به صورت تخصصی بیشتر با استفاده ازنیروهای بومی منتشر می شود. بعضی از این مجلات، در ابعاد مختلف، رقیب جدی است برای مجلاتی که الان بیست سال در جمهوری اسلامی ایران یا در لبنان و یا در کشور های دیگر چاپ می شود و خبرگانی که آنهارا دیده اندکاملا مورد قبول دانسته اند. در کنار آن 169 مسجد را در دست احداث داریم. در شرایط فعلی تعداد بسیاری از پرونده های آماده برای مساجد وجود دارد که منتظر نیکوکاران می باشد تا بیایند و این کار رابرعهده بگیرند. این مسایل مهمی است که حاکی از فعالیت پایگاه های مردمی است. حدود 80 هزار یتیم را تحت پوشش داریم. در سر تاسر عراق با پنج هزار کتابخانه تعامل مستمر داریم.

بحث رسانه ها و فعالیت رادیو و تلوزیون در عراق به چه صورت است، و روحانیت چه استفاده ای می توانند از آن ببرند؟

سید عمار حکیم: بعد از اینکه در عراق فضا باز شد، زمینه برای فعالیت رسانه ای به صورت فزاینده ای ایجاد شد. صدها روزنامه، مجله، هفته نامه ، ماه نامه و فصل نامه ایجاد شد. در کنار این، شبکه های تلوزیونی و رادیویی محلی و کشوری انجام گرفت، و تعدادی از شبکه های ماهواره ای راه افتاد. شبکه‹ العراقیه› ، شبکه رسمی دولت عراق است و بحمد ا... با مدیریت جدیدی که انتخاب شده، توانسته واقع بینانه تر به شرایط واقعی عراق نگاه کند؛ به خصوص مسایل مذهبی، قومی ، تاریخی و اسلامی و تربیتی را در نظر بگیرد، و برای اولین بار اذان تشیع از این شبکه رسمی پخش شود، و در کنارش شبکه ماهواره ای «الفرات» راداریم که توسط یک مجموعه ای ایجاد شده و بحمد ا... از جدی ترین و پر بیننده ترین شبکه ها در عراق و جهان عرب است. 21 ساعت پخش برنامه کاری است که با تجربه محدود و امکانات محدود تعدادی از جوان ها جمع شدند و توانستند با اراده قوی این کار را به انجام برسانند و به صورت 100 درصد بومی این کار انجام شد، و توانست آن هویت شیعی را به صورت روشن و واضح به عهده بگیرد، و برنامه ها بر این اساس طراحی و عرضه شود. شاید این اولین شبکه ای است که با این هویت در جهان عرب پخش می شود. تجارب نشان داده است که این رسانه ها توانسته اند موفق عمل کنند.

اولویت های عرصه های پژوهشی عراق را درچه موضوعاتی می دانید؟

سید عمار حکیم: این مفاهیم از نظر تعداد آنقدر زیاد نیستند که اولویت بندی کنیم. موضوعاتی از قبیل اعتدال دینی با افراطی گری دینی ونیز بحث گفتمان دینی مطرح است این که اسلام چقدر برای گفتمان ارزش قائل است مسایل خیلی مهمی وجود دارد که در شرایط فعلی عراق تدبیر آنها به صورت مستمر تاثیر به سزایی دارد. لذا باید سعی کنیم نویسندگان فرهیختگانی را انتخاب بکنیم که در این زمینه ها قدم هایی برداشته اند و تجاربی را کسب کرده اند.

از این که فرصت خود را در اختیار ما گذاشتید متشکریم.

قیمت بک لینک و رپورتاژ
نظرات خوانندگان نظر شما در مورد این مطلب؟
اولین فردی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید
ارسال نظر
پیشخوان