همزمان با بزرگداشت صدمین سال میلاد حضرت امام(ره) و جشن های دهه مبارک فجر، به منظور احیای فرهنگ پژوهش و تشویق پژوهش گران و محققان جوان حوزه های علمیه، نخستین همایش کتب برگزیده حوزه به همت معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم در روز پنج شنبه مورخ 14.11.78 برگزار گردید. در این همایش که با تلاوتی از آیات نورانی قرآن مجید آغاز شد، جمع کثیری از بزرگان و نمایندگان بیوت مراجع و اساتید و فضلای حوزه شرکت داشتند.
در آغاز مراسم، مدیر محترم حوزه علمیه قم، جناب حجة الاسلام حسینی بوشهری (دام عزه) ضمن خوش آمد گویی به حاضرین، آموزش، تحقیق و پژوهش،و تبلیغ را سه رسالت اصلی حوزه ذکر کردند و بیان داشتند:حوزه علمیه در عرصه تحقیق و پژوهش نیاز به برنامه ریزی جامع و کلان داردتا جایگاه اصلی خود را باز یابد.
ایشان افزود: حوزه باید از نظر پژوهشی غنی شود، زیرا کانون تعلیم و تعلم است و هر چه پژوهش ها متعالی تر و غنی تر باشد، طبعا بهره برداری از آن ها بیش تر خواهد شد.
آقای حسینی بوشهری تعمیق فکر دینی، شبهه زدایی در جامعه، تامین نیازهای نظام و استفاده از ابتکار و خلاقیت را از گام های اساسی در پژوهش عنوان کردند و گفتند: در زمینه ابتکار و خلاقیت، استفاده نو از کتاب های گذشتگان و اطلاع به روز و جامع از فرهنگ جهانی جزو اولویت ها در این زمینه می باشند.
آن گاه معاونت محترم پژوهش، جناب حجة الاسلام والمسلمین احمد واعظی(دام عزه) ضمن بیان لزوم روی کرد حوزویان به فرهنگ پژوهش، چگونگی انتخاب کتاب های برتر حوزه را از میان قریب به 300 عنوان کتاب در 9 رشته تشریح کردند.
وی افزود: هدف ما تشویق فضلای جوان حوزه بود و قصد داریم در سال آینده قلمرو این کار را گسترش دهیم و علاوه بر کتاب، مقالات و پژوهش های مؤسسات و پژوهشکده ها را نیز بررسی کنیم.
آقای واعظی هم چنین کارهای در دست اقدام این معاونت را از جمله تاسیس مدارس پژوهشی، تدوین متو ن آموزشی حوزه، سازماندهی مراکز تحقیقاتی; ترجمه وتلخیص آثار علمای شیعه و تاسیس بانک اطلاعات را بر شمردند و گفتند: یکی از پروژه های در دست اقدام این معاونت معرفی آثار علمی قریب به هزار نفر از نویسندگان و علمای شیعه است که خلاصه آثار آنان برای استفاده همگان در شبکه اینترنت قرار خواهد گرفت.
در ادامه مراسم، حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته) به سخنرانی پرداختد. ایشان با تاکید بر آیات و روایات، نعمت بیان را دومین نعمت الهی پس از نعمت افرینش دانستند و قلم دانشمندان را محرک حرکت شهیدان، ثبت کننده قیام شهدا، پشتوانه قدرت نمایی شهیدان و انتقال دهنده خروش آنان به مکان ها و زمان های دیگر معرفی کردند. ایشان در ادامه فرمودند: امام کسی بود که انقلابش را با بیان و قلم جلو برد و تا روز انقلاب او و یارانش اسلحه به دست نگرفتند. ایشان از طلاب جوان خواستند در قلمرو بیان و بیان حضور فعال داشته باشند.
در پایان جلسه، بیانیه نخستین همایش کتب برگزیده حوزه توسط دبیرهمایش بدین شرح قرائت شد:
به نام او، سوگند به آفریدگار قلم که نگارگر جمال و جلال ذات اقدس الهی و بیانگر زیبایی های جهان هستی، و ترسیم کننده راز و رمزهای افرینش انسان است.
سوگند به ذات رحمان، معلم اول انسان، از بستر چشمه ی زلال قرآن، هر جا سخن از فرهنگ و فرزانگی است، نام قلم در آن جا می درخشد. آری، قلم است که از بنان دانشوران فرهیخته، به یاری بارقه های الطاف الهی، کلماتی تابناک و مشعشع پدید می آورد و دریچه ای نو در پیش روی دوستداران علم و کمال می گشاید و زمینه بهره وری از اشراقات رحمانی را فراهم می سازد.
پس از فرمایشات مقام معظم رهبری(دامت برکاته) وتاکیدات ایشان مبنی بر ایجاد رویکرد پژوهشی در حوزه های علمیه، مدیریت محترم حوزه علمیه ی قم بدین مهم همت گماشت و معاونت پژوهشی را بنیان نهاد.
آن گاه، معاونت پژوهشی حوزه حضرت حجت الاسلام احمد واعظی و مدیریت های تابعه، ماموریت های گوناگونی طراحی و پی ریزی کرد.
یکی از آن ها برگزاری همایش کتب برگزیده حوزه بود. در بخش مدیریت تحقیقاتتعلمی، برنامه ریزی و تدوین آیین نامه ی مربوطه آغاز، و با هم اندیشی صاحب نظران و اندیشوران حوزه و با مطالعه برنامه های کتاب سال و تکمیل نواقص آن ها، برگه های داوری در سه رشته تالیف، تحقیق و تصحیح، ترجمه، باحداکثرصد امتیاز تنظیم شد.
سپس با فراخوانی سه مرحله ای از رسانه های عمومی - مطبوعات، صدا وسیما - ،ناشران قم، تهران، مشهد و جمع آوری آثارچاپ شده برای نخستین بار در سال 7731، مرحله نخست گروه داوران تشکیل و پس از بررسی های اولیه، کتاب های برگزیده به مرحله ی دوم راه یافت. پس از آن، هر اثری دست کم به سه داور سپرده شد.
براین اساس، آثار به سه رتبه یکم و دوم وسوم وتشویقی تقسیم بندی شد.
رتبه یکم: دارای سه رای بیش از90 امتیاز
رتبه دوم: دارای سه رای بیش از 80 امتیاز
رتبه سوم: دارای سه رای بیش از70 امتیاز
رتبه تشویقی: دارای سه رای بیش از60 امتیاز
پس از پایان مرحله دوم، نتایج به دست آمده از آرای داوران محترم، درشورای معاونت پژوهشی و با نظارت مدیرمحترم حوزه ی علمیه ی قم، بررسی و مؤلفان برگزیده شناخته شدند.
در پایان تذکرچندنکته ضروری می نماید:
1- آثار برگزیده ازمیان کتاب های ارسال شده به معاونت پژوهشی انتخاب شده است; شاید کتاب های ارزشمند دیگری باشد که به دست ما نرسیده است.
2- قلمرو طرح، غالبا آثار فضلا و پژوهشگران جوان حوزه است. از این رو، کتاب های اعاظم و بزرگان حوزه از دایره این طرح بیرون است.
3- داوری ها با دقت تمام، توسط اساتید برجسته و اندیشوران صاحب نظر حوزه انجام شده است.
4- برای تشویق هرچه بیشتر نوقلمان، آقای محمدحسین ملک زاده، دارای پایه تحصیلی ششم حوزه علمیه قم، مترجم فصل دوازده کتاب قیم «کفایة المستفید فی علم القرائة والتجوید» اثر استاد محمد عربی القبانی جوان ترین نویسنده شناخته شد و مورد تشویق قرار گرفت.
امیدواریم در سال های آینده به گونه باشکوه تر و باگستره ی بیشتری این همایش را برگزار کنیم. در این زمینه دبیرخانه همایش، آماده هرگونه همکاری وارائه توضیحات لازم برای پژوهش گران پایه و پذیرش پیشنهادها و انتقادهای سازنده ی عزیزان است.
در پایان مراسم، مؤلفان برگزیده،لوح تقدیر وجوایز خود را از دست حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته) و حجة الاسلام والمسلمین حسینی بوشهری(دام عزه) دریافت کردند.
گفتنی است که در این همایش شش اثر در رشته فقه واصول، سه اثر در رشته علوم قرآنی، پنج اثر در رشته کلام و فلسفه، یک اثردر رشته اخلاق، سه اثر در رشته حدیث، شش اثر در رشته تاریخ اسلام، سه اثر درکودک ونوجوانان ، دواثر در موضوع جوانان،یک اثر در مباحث فکری روز (مجموعا30 اثر) برگزیده شدند که در بخش بعدی همین شماره به صورت اجمال معرفی می شوند.
معرفی آثار برگزیده حوزه
در این جا برای آشنایی بیشتر با آثار برگزیده این همایش - غیر از تشویقی ها - به اجمال، آن ها را گزارش می کنیم.
الف. رتبه اول
1. آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (جلد اول) جمعی از نویسندگان، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، 1377،306ص، وزیری.
کتاب حاضر، گزارشی تحلیلی از آرا و انظار شش تن از دانشمندان مسلمان درباره تعلیم و تربیت است. دانشمندانی که در این اثر، آرای آنان گزارش شده اند، عبارت اند از: جاحظ، ابن سحنون، فارابی، قابسی، اخوان الصفاء و ابن سینا.
در این گزارش، بنیان های اندیشه تربیتی نامبردگان در موضوعاتی مانند:
انسان شناسی، معرفت شناسی و اخلاق بررسی و ارزیابی شده است. بنا به گفته مؤلفان در مقدمه کتاب، این مجموعه، که اینک جلد نخست آن منتشر شده است، عهده دار پژوهش در آرای تربیتی دانشمندان اسلامی از آغاز تا دوره معاصر است. این اثر به همت آقای اعرافی و همکاری حجج اسلام: محمد فتحعلی خانی، علی رضا فصیحی زاده و علی نقی فقیهی تدوین شده است.
2. تاریخ تحلیلی اسلام، محمد نصیری رضی. ناشر: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، چاپ اول، تابستان 8731، 282ص، وزیری.
کتاب حاضر که بر اساس سرفصل های درس تاریخ در دانشگاه تدوین شده است، در قالب متن درس سامان یافته است. در ابتدای هر فصل، اهداف کلی و در انتهای آن پرسش های اساسی و محورهایی برای تحقیق بیش تر افزوده شده است. هم چنین در پایان هر فصل، منابعی برای مطالعه بیش تر به خواننده معرفی می شود.
در فصل اول، مباحث مقدماتی تاریخ، مفهوم تاریخ، عوامل محرک در تاریخ، سنن حاکم بر تاریخ، شعبه های تاریخ نگاری اسلامی، مورخان و فیلسوفان تاریخ در اسلام رسیدگی شده است. در فصل دوم، محیط پیدایش اسلام، و در فصل سوم زندگی حضرت محمد(ص) و در فصل چهارم از رحلت پیامبر(ص) تا قتل عثمان، و در فصل پنجم چگونگی به قدرت رسیدن هر یک از خلفا و ارزیابی حکومت علوی، بررسی شده است.
دو فصل پایانی کتاب به زندگی سیاسی امامان شیعه اختصاص دارد.
3. ششمین باغبان اندیشه، کمال السید، مترجم: حسین سیدی. ناشر: مؤسسه فرهنگی، انتشاراتی نقش، چاپ اول 1377، 142 ص، رقعی.
این کتاب، داستان بلندی است درباره زندگی و زمانه امام صادق(ع)، که به قلم شاعر و نویسنده معاصر عراقی «کمال السید» نوشته شده است. نویسنده با قلمی زیبا، شاعرانه، نمادگرا و احساس برانگیز می کوشد ابعاد گوناگون شخصیت علمی، عرفانی، مبارزاتی، اجتماعی، انسانی و... آن امام گرامی را در بیست و هشت فصل کتاب، بیان دارد.
ویژگی های مهم کتاب حاضر، نگاه تازه، نثری لطیف و عاطفی و موجز در معرفی امام ششم به نوجوانان و جوانان است. در پایان کتاب، ضمیمه ای افزوده شده است که ضمن درج منابع و مدارک تاریخی کتاب، توضیحی فشرده درباره برخی شخصیت های آن زمان است.
عنوان فرعی کتاب «روایتی نو از زندگی و زمانه امام ششم(ع)» است.
4. پژوهشی در عصمت معصومان(علیهم السلام)، حسن یوسفیان و احمد حسین شریفی: ناشر: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، چاپ اول، زمستان 7731،563 ص، وزیری.
در این نوشته، جهت گیری اصلی به سوی مباحثی است که تا کنون کار کم تری درباره آن صورت گرفته است. از این رو، در بررسی مطالبی هم چون شبهات مربوط به عصمت انبیا - که در کتب پیشینیان، به تفصیل مورد بحث قرار گرفته اند - به قدر ضرورت اکتفا شده، و در مقابل، فصل ها و عناوین جدیدی برای بحث و نظر گشوده شده است; اکثر مباحث مطرح شده در بخش اول را می توان از این دست دانست.
مباحث دارای پیشینه تاریخی و کلامی نیز به شیوه ای جدید تدوین یافته اند; به گونه ای که مطالعه آن ها برای خواننده آشنا با این مباحث نیز، خالی از نکات تازه و بدیع نیست. در نقل آرای اندیشمندان کوشش شده که در عین رعایت امانت، مطالب به مناسب ترین شیوه تقریر گردد، تا با اشکالات کم تری مواجه شود.
کتاب از معنای لغوی عصمت آغاز می شود و تا عصمت فرشتگان دامن می گسترد.
5. کاوش های فقهی، سیدعباس حسینی قائم مقامی. ناشر: امیرکبیر، چاپ اول 1377، 516ص، وزیری (گالینگور).
این مجموعه، شامل هشت مقاله فقهی در موضوعات مختلف است. برخی از مقالات آن، نگاهی از بیرون به دانش فقه است; مانند مقالات چهارم و پنجم که درباره «نقش شناخت های بشری در معارف فقهی » است.
نویسنده در «درآمد» در معنای فقه و فهم عمومی الفاظ (حجیت ظواهر) و منصوصات و علت اختلاف آرای فقهی فقیهان سخن می گوید و سپس توضیحی مختصر درباره هر یک از مقالات این مجموعه می دهد.
مقاله نخست «اصول کاربردی در فقه » است. در این مقاله حدود صد قاعده فقهی بررسی می شود. مقاله دوم «تحقیقی در مالکیت خمس » است. «تاملی در نظریه ولایت فقیه از منظر شیخ انصاری » عنوان مقاله سوم کتاب است.
چهارمین و پنجمین مقالات کتاب «نقش شناخت های بشری در معارف فقهی » را بررسی می کند. ششمین رساله مقاله مختصری درباره «جایگاه وثاقت در علم درایه » است. آخرین مقاله به اختصار به «احکام فقهی احتکار» می پردازد.
6. مبانی کلامی اجتهاد، مهدی هادوی تهرانی ناشر: مؤسسه فرهنگی خانه خرد، چاپ اول 1377، 412ص، وزیری.
کتاب حاضر، کلیات و اصولی است که فقیهان پیش از ورود به اجتهاد، آن ها را می پذیرند. دفتر نخست این مجموعه به بررسی آن دسته از مبانی کلامی اختصاص دارد که مجتهدان در برداشت از قرآن کریم به کار می گیرند. این مبانی به دو بخش: صدوری و دلالی، تقسیم می شوند. مبانی صدوری سندیت قرآن را تامین می کنند و مبانی دلالی راه را برای بهره برداری از مدلول های قرآنی می گشایند. در بررسی مبانی صدوری به مسائلی هم چون وحیانی بودن قرآن، تواتر قرآن، عدم تحریف قرآن، مصونیت وحی و عصمت رسول اکرم(ص) توجه می شود. در مبانی دلالی به کاوش در باب مباحثی چون: هرمنوتیک، زبان دین، نظریه قبض و بسط ئتوریک شریعت و نظریه اندیشه مدون در اسلام پرداخته شده است.
دفترهای بعدی این مجموعه به بررسی مبانی کلامی اجتهاد در فهم سنت و کاربرد عقل اختصاص دارد.
7. یک صبح پاییزی، حسین سیدی، ناشر: وزارت آموزش و پرورش سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تصویرگر: علی دانش ور، چاپ اول، زمستان 1377.64ص، وزیری.
کتاب حاضر، نوعی آموزش نویسندگی به کودکان و نوجوانان است. نوشته های دوازده گانه در این مجموعه در قالب یادداشت های ماهیانه دختری یازده ساله تنظیم شده است. نویسنده با آوردن تشبیه های گوناگون می کوشد نوعی دیگر از نوشتن و طرح برخی نکته های علمی، نگاه خواننده خردسال را به اطراف خود بیش تر جلب کند و قلم و نوع نگارش او را بهینه سازی نماید. برای یادداشت های هر فصل، عنوانی جداگانه ذکر شده است که بدین قرارند:
فروردین - بهار در خانه; اردیبهشت - فصل پروانه ها; خرداد - روزهای سنجاقک; تیر - فصل گیلاس; مرداد - هم آفتاب، هم باران; شهریور - این خانه قدیمی; مهر - انارهای آب دار; ابان - یک صبح پاییزی; آذر - برگهای غمگین; دی - میهمانان زمستانی; بهمن - آدم برفی; اسفند - صدای پای بهار.
8. سفینة البحار (4 جلد) ،مرحوم شیخ عباس قمی، محقق و مصحح: علی اکبر الهی خراسانی و همکاران. ناشر: بنیاد پژوهش های اسلامی استان قدس رضوی، چاپ اول 1377، وزیری.
سفینة البحار، نوشته ارزش مند حاج شیخ عباس قمی، مهم ترین فهرست موضوعی «بحار الانوار» است. این فهرست بر اساس و ترتیب حروف الفبا مرتب و مدون شده است. نویسنده محترم در مقدمه کتاب، درباره روش تدوین خود به تفصیل سخن گفته و ذیل هر عنوان، به آیات و روایات اشارت کرده است. گاه برخی از لغات و روایات را توضیح داده و آن ها را با حروف ابجد به مجلدات مختلف بحار ارجاع داده است. مرحوم حاج شیخ عباس قمی در این اثر، افزون بر مطالب بحار، نکات ارزش مندی را نیز خود افزوده است.
آقای الهی خراسانی و همکاران، کتاب حاضر را بر اساس نسخه ای خطی که نزد وی بوده تصحیح کرده اند. از محسنات این تصحیح آسان کردن ارجاع به چاپ های جدید بحارالانوار است که مصححان محترم این کار را با افزودن شماره به رموز مؤلف انجام داده اند.
9. مقالات تاریخی (دفتر چهارم)، رسول جعفریان، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، پاییز77.
این مجموعه دارای چهارده مقاله مستقل و با موضوع های مختلف تاریخی می باشد. نگارنده در این مقاله نخست به شرح زندگی و آثار عالم شیعی علی نقی کمره ای قاضی دولت صفوی می پردازد و آن گاه مروری بر کتاب «همم الثواقب » که اندیشه سیاسی و فرهنگی وی می باشد دارد. ایشان در مقاله دوم به وضعیت شیعه در مکه، مدینه، جبل عامل لبنان، حلب و دمشق سوریه در قرن یازدهم و دوازدهم هجری می پردازد.
وی در مقاله سوم تاثیر مکتب تشیع بغداد، نجف و حله بر تشیع ایران را مورد بررسی قرار می دهد آن گاه نقاط عطف تاریخی قرن اول تا نهم را بیان می کند.
نگارنده در مقاله چهارم خود به پژوهشی درباره انتقال کتاب های کهن شیعی از سرزمین های عربی به ایران در آغاز دوره صفوی پرداخت و در این تحقیق به سه نقطه «عراق » «بحرین » و «جبل عامل » که تشیع در آن حداقل به چند قرن قبل از روی کار آمدن صفویه بازمی گردد اشاره کرد.
ایشان در مقاله پنجم مروری بر کتاب «اعلام الوری باعلام الهدی » مرحوم علامه ابوعلی طبرسی از قرن ششم دارد و در سایه مقاله ها موضوع های حزبی را بررسی کرد که آخرین آن ها به بحث پیرامون گرایش های فکری جنبش دانشجویی در کشور پرداخت و ایشان مقاله خود را به دو بخش کلیات و سیر تاریخی این جنبش اختصاص داد و بحث مبسوطی را ارائه کرد.
ب. رتبه دوم
1. فوائد القواعد، شهید ثانی، محقق و مصحح: سیدابوالحسن مطلبی، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی. ناشر: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول 1378،704ص، وزیری.
فوائد القواعد از جمله شروح ارزشمند و ناشناخته کتاب «قواعد الاحکام » نوشته علامه حلی است. این شرح تا کنون به زیور طبع آراسته نگردیده بود و برای نخستین بار به همت آقای مطلبی چاپ و منتشر شده است. مصحح محترم در این اثر ازذکر نسخه بدل های غیر ضروری پرهیز کرده و همت خود را صرف تصحیح فنی و انتقادی آن نموده است. تخریج آیات، روایات، اقوال و آراء، شرح لغات و کلمات مشکل و فهرستی ابتکاری از جمله مزایای اثر حاضر است.
نسخه هایی که مصحح به آن ها نظر داشته، عبارت اند از: نسخه مجلس، کتاب خانه مرعشی، دانشگاه تهران و نسخه ای از کتاب خانه شهید قاضی طباطبایی.
در مقدمه مختصری درباره کتاب های «قواعد الاحکام » و «فوائد القواعد» و شیوه تصحیح متن سخن رفته است. متن کتاب، مباحث طهارت، صلات، زکات، صوم، حج، جهاد و تجارت را در بردارد. مصحح در پایان کتاب از مصادر و منابع خود نام برده و چندین فهرست دیگر را نیز بر آن افزوده است.
2. مبانی هنری قصه های قرآن، سیدابوالقاسم حسینی(ژرفا). ناشر: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، زمستان 1377، 272ص، رقعی.
هدف رساله حاضر، پرداختن به مباحث ادبی - هنری در قلمرو قصه های قرآن است. از این رو به بسیاری از مباحث دیگر نمی پردازد. مؤلف می کوشد تا این اثر را به گونه ای سامان دهد که همه مطالب اساسی دکتر خلف الله و عبدالکریم خطیب در دو اثر «الفن القصصی فی القرآن الکریم » و «القصص القرآنی فی منطوقه و مفهومه » انعکاس یابد. بنابراین خوانندگان این اثر علاوه بر بهره های فراوان ادبی - هنری، در واقع ترجمه مختصری از دو کتاب یاد شده را نیز مطالعه کرده اند.
نویسنده بحث خود را از تعریف قصه قرآنی و اسلوب قصه قرآنی و اهمیت و انواع آن آغاز می کند و پس از بررسی عناصر قصه قرآنی (شخصیت، حادثه، حرکت، زمان ...) مفاهیم و آثار قصه های قرآنی را بر می رسد. همه این مباحث با ذکر نمونه از قصه های قرآن است.
3. همسایه های آفتاب، مجید ملا محمدی. تصویرگر: سیدحسن موسی زاده: ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ اول 1377،63ص، وزیری.
نویسنده سیزده داستان از حکایات مربوط به زندگی علمای بزرگ شیعه را در این کتاب بازنویسی کرده است. آن چه در همه این داستان ها مشترک است، مضامین اخلاقی و سعی نویسنده در نشان دادن فضیلت های انسان های اخلاقی و معنوی است. بزرگانی که در این کتاب، بخش های از زندگانی آنان بازنویسی شده است، عبارتند از: شیخ احمد مقدس اردبیلی، علامه سیدمهدی بحرالعلوم، شیخ ابوالقاسم گیلانی معروف به میرزای قمی، شیخ مرتضی انصاری، ملامحمدکاظم خراسانی، شیخ عباس قمی، علامه امینی، شیخ هادی نجم آبادی و میرزاجواد آقاتهرانی.
نویسنده پیش از نقل هر داستان، مختصری از زندگی نامه شخصیت های داستان را ذکر کرده است. این کتاب برای گروه سنی د (دوره راهنمایی) نگارش یافته است.
4. رنگین کمانی از نور، مجید ملامحمدی، تصویرگر: حمیدرضا خواجه محمدی. ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ اول 1377.76ص، وزیری.
کتاب حاضر، حاوی دوازده داستان کوتاه از زندگانی حضرت علی(ع) است. این داستان های کوتاه، به قلم نویسنده پرداختی مناسب و خواندنی یافته و همگی بار اخلاقی و معنوی دارند. نویسنده محترم در این مجموعه کوشیده است داستان هایی از زندگی حضرت علی(ع) انتخاب و بازنویسی کند که برای کودکان گروه ج (سال های پایان دبستان) قابل درک و خواندنی باشد. برخی از عناوین داستان های این مجموعه عبارت اند از: راه نادرست، به خاطر آن یک دینار، جایزه معاویه، باران محبت خلیفه، گریه چاه، آن پیرمرد غریب، مثل کبوترهای چاهی، دو برادر آسمانی، رنگین کمانی از نور و...
کتاب، مصور به عکس های رنگی است.
5. تاریخ حدیث. کاظم مدیر شانه چی. ناشر: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت). چاپ اول پاییز 1377، 196 ص، وزیری.
کتاب حاضر، برای دانشجویان رشته الهیات، شاخه علوم قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درسی «تاریخ حدیث » برای دو واحد درس تدوین شده است.
نویسنده محترم در این کتاب، عمده مباحث مربوط به حوزه علوم حدیث در شیعه و سنی را به اجمال آورده است. وی پس از تعریف «تاریخ حدیث » سیر تدوین حدیث را نزد اهل سنت بر می رسد و سپس همین بحث را در میان شیعیان پی می گیرد. پس از آن به تفصیل درباره کتب اصلی حدیث نزد شیعه سخن می گوید و مؤلفان «اصول اربعمائه » را می شناساند.
در خاتمه کتاب به این مباحث می پردازد: غریب الحدیث، اربعین یا چهل حدیث، امالی، موضوعات، اجزاء و کتب قرب الاسناد.
پایان بخش کتاب، ذکر منابع و ماخذی است که نویسنده در طول کتاب از آن ها سود برده است.
6. رابطه ایران با اسلام و تشیع، محمد محمدی اشتهاردی. ناشر: انتشارات برهان، چاپ اول: زمستان 1377،382 ص، رقعی.
نویسنده این اثر با استناد به مدارک و منابع معتبر به اثبات می رساند که ایرانیان از همان آغاز به اسلام گرایشی عمیق و قلبی یافتند و هماره در حفظ و حراست از اسلام به جان کوشیده اند. بخش مهمی از کتاب درباره نخستین ایرانیانی است که به اسلام گرویدند و پس از آن به سیر تشیع در ایران، از آغاز تا اکنون می پردازد.
کتاب در سه بخش تدوین یافته است: بخش نخست به ایرانیانی اختصاص دارد که پیش از فتح ایران، اسلام را پذیرفتند. بخش دوم کتاب درباره چهره ایران پس از قبول اسلام و فتح سرزمین های ایرانی به دست اعراب مسلمان است. بخش سوم کتاب پیرامون رویکرد سلمان به تشیع و شرح یازده عامل از عوامل گرایش ایرانیان به اسلام و تشیع است.
7. حضرت خدیجه، اسطوره ایثار و مقاومت، محمد محمدی اشتهاردی. ناشر: مؤسسه انتشاراتی نبوی، چاپ اول، زمستان 1377، 288 ص، وزیری.
کتاب حاضر در سه فصل تدوین یافته است: فصل اول در 55 صفحه زندگی حضرت خدیجه(س) را از آغاز ولادت تا آغاز بعثت شامل می شود. فصل دوم کتاب درباره ده سال از عمر گران بهای حضرت خدیجه در سال های نخستین بعثت است. در این فصل، به تفصیل از فداکاری ها و طریقه اسلام آوردن این بانوی گرامی سخن رفته است. فصل سوم کتاب، شامل یادکردی از فضایل آن حضرت، فرزندان او و وصیت وی است. در همین فصل، نویسنده درباره ارتحال و مقامات معنوی حضرت خدیجه -سلام الله علیها سخن می گوید و احادیثی را درباره مقام آن حضرت در قیامت یادآور می شود.
به گفته نویسنده، کتاب حاضر نخستین کتابی است که زندگی حضرت خدیجه(س) را به تحقیق و گزارش گرفته است.
8. خدا و مساله شر، محمد حسن قدردان قراملکی. ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1377، 296 ص، وزیری.
این نوشتار، عهده دار تبیین و ارزیابی راه حل های مختلف متالهان در مواجهه با مساله شر و خداست و جهت آشنایی بیشتر با آرای موافقان و مخالفان، سعی شده است از منابع اولیه، عین عبارات آنان آورده شود. عمده ترین ویژگی این تحقیق، تحلیل و نقد نظریات گوناگون است. نویسنده پس از اشاره به اهمیت و پیشینه موضوع، در دو بخش به تحلیل و بررسی عقلانی سیزده راه حل می پردازد. در بخش اول راه حل هایی کاوش می شود که با آموزه های دینی ناهمخوانی ندارد.
در بخش دوم کتاب، به سه نظریه «ارگانیسم جهانی »، «کرانمندی صفات خدا» و «ثنویت » اشاره شده که همگی به آموزه های دینی ناهمخوان اند.
نویسنده از میان راه حل های پیشنهاد شده، برخی را می پذیرد و برخی - از جمله نظریه نسیت انگاری شر - را به نقد می کشد.
9. میراث فقهی، غنا و موسیقی - به کوشش رضا مختاری و محسن صادقی - مرکز تحقیق مدرسه ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) ناشر: نشر مرصاد، قم.
میراث فقهی طرحی است عظیم که دربردارنده بیش از ده موضوع مهم ازجمله، غنا و موسیقی است. محققان محترم در این طرح اهدافی را دنبال می کنند که ازجمله آن ها احیاء بخشی از میراث فقهی پراکنده، گردآوری منابع مورد نیاز فقه پژوه، در دست رس بودن آن ها، و معرفی فقیهان سلف و نوآوری های آنان در موضوع ها را می توان برشمرد.
تاکنون سه جلد از این موضوع به زیور طبع آراسته شد که جلد دوم این مجموعه همانند جلد اول به رساله های غنا پرداخت و حاوی شانزده رساله از عالمان دین می باشد. ترتیب رساله ها براساس تاریخ وفات مؤلفین در نظر گرفته شد. این مجموعه سه جلدی به بحث های، رساله های غنا، گفتارهای پراکنده درباره غنا، آراء فقیهان درباره غنا، کتاب شناسی غنا، احادیث غنا، و بالاخره اهل سنت و غنا اختصاص یافت. این دست کارها هم ماندگار است و هم درخور تقدیر
ج. رتبه سوم
1. علم و فلسفه، حمید پارسانیا. ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، بهار 1377، 192 ص، رقعی.
بخش اول کتاب درباره تعریف هایی است که از فلسفه و علم بیان شده است. در این بخش طی پنج فصل، پنج تعریف مهم ذکر می شود و لوازم مربوط به هر یک از آن تعاریف به ترتیب در چند فرع شناخته می شود.
در بخش دوم به داوری در مورد صحت و سقم تعریف های بخش نخست می پردازد. در این بخش تعریف صحیح از علم و فلسفه - به عقیده مؤلف - بازشناسی وشکافته می شود.
بخش سوم کتاب با عنوان «علم سکولار و علم دینی » مشتمل بر مباحثی است که تفاوت علم دینی و علم دنیوی را نشان می دهند. آخرین فصل کتاب بانام «حکایت های ناگفتنی » به چگونگی مواجه و رویارویی در علم دینی و دنیوی در جامعه ایران می پردازد. در این فصل از حضور غیر نقادانه علم غربی در ایران انتقاد می شود و سیر این حضور و تاریخچه آن نشان داده می شود.
2. عدالت صحابه در میزان کتاب و سنت، غلامرضا کاردان. ناشر: الهادی، چاپ اول پاییز 1377،78 ص، رقعی.
موضوع کتاب، بررسی مساله عدالت صحابه، از طریق قرآن و کتب حدیثی و رجالی اهل سنت است. مؤلف این موضوع را در هشت محور پی می گیرد.
در محور نخست نقش اعتقاد به عدالت تمامی صحابه را در صحت یا بطلان احادیث بررسی می کند. در محور دوم، اقوال بزرگان را در مساله یاد شده برمی رسد و در محور سوم به تعریف صحابی می پردازد. بررسی عدالت صحابه و نقد آن از دیدگاه قرآن، موضوع محور چهارم کتاب است و در محور پنجم همین مساله را از دیدگاه احادیث رسیدگی می کند. ششمین محور کتاب نقد مساله یاد شده از دیدگاه رجال اهل سنت است. بیان استدلال اهل سنت به آیات و احادیث برای اثبات نظریه عدالت اجتماعی تمامی صحابه و پاسخ به آن ها، محتوای محور هفتم کتاب است. نویسنده آخرین محور کتاب را به فهرست مطالب کتاب و فهرست کتب و آیات و احادیث اختصاص داده است.
3. درسنامه علوم قرآنی، حسین جوان آراسته. ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ دوم، زمستان 1377، 496 ص، وزیری.
تنظیم مطالب کتاب در ده بخش کلی صورت گرفته است و هر بخش حاوی چند فصل است. بخش های کتاب عبارتند از: کلیات، وحی، نزول قرآن، جمع آوری قرآن، قراءات قرآن، تحریف ناپذیری قرآن، اعجاز قرآن، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و هشتاد نکته قرآنی.
نویسنده در ابتدای هر بخش به اهداف مورد نظر اشاره کرده و دورنمایی از مباحث آن بخش را یادآور شده است. در آغاز هر بخش، بعضی از منابع مهم و سودمند به سه منظور کتاب شناسی، مطالعه آزاد و پاسخ یابی قسمت «پژوهش » معرفی شده است. خلاصه وچکیده مطالب هر فصل، در پایان آن فصل ذکر شده است.
تنظیم مطالب این مجموعه برای تدریس در پنجاه ساعت درسی است.
4. اذن وآثار حقوقی آن، علیرضا فصیحی زاده. از مرکز مطالعات وتحقیقات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ناشر: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، بهار 1377، 240 ص، وزیری.
نویسنده، مطالب کتاب را در چهار بخش تنظیم کرده است: کلیات عناصر و ارکان اذن، احکام وآثار حقوقی اذن، وانحلال اذن.
مطالب بخش اول طی سه مبحث جداگانه ارائه می گردد. در این بخش، تعریف و ماهیت حقوقی اذن، تمییز آن از مفاهیم و نهادهای حقوقی مشابه و تقسیمات دیگر آن مورد بررسی قرار می گیرد. بخش دوم به بررسی عناصر و ارکان اذن اختصاص دارد. مساله بطلان اذن و مواردی که در آن ها اذن مرتفع می گردد، موضوع مورد بررسی در بخش سوم کتاب است. سرانجام بخش چهارم به بررسی وتبیین احکام وآثار حقوقی اذن می پردازد.
در این کتاب، سعی نویسنده بر آن است که مباحث مطرح شده جنبه تطبیقی داشته باشد. از این رو هماره حقوق مدنی ایران با دیدگاه های فقیهان امامیه مقایسه می شود.
5. درآمدی بر حقوق اساسی، محمدحسین اسکندری و اسماعیل دارابکلایی. ناشر: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، چاپ اول پاییز 1377، 244 ص، وزیری کتاب حاضر، برای استفاده دانشجویان رشته های «حقوق » و «علوم سیاسی » در مقطع کارشناسی، تحقیق و تدوین شده است. مراد از حقوق اساسی، تنظیم عادلانه رابطه مردم و دولت است. این رابطه حقوقی در آیات و روایات به صورت پراکنده مطرح شده است. تحقیق و بررسی در این خصوص و استخراج عناصر تشکیل دهنده این دیدگاه و ارائه آن در قالب یک مجموعه نظام دار و ناظر به دست آوردهای رشته های حقوق و علوم سیاسی، از انگیزه های مهم مؤلفان این کتاب است. بخش نخست کتاب به جای گاه حقوق اساسی، تعریف حقوق اساسی و مفاهیم مربوط می پردازد. بخش دوم کتاب درباره عناصر دولت، جمعیت، هیات حاکمه و تفکیک قوا سخن می گوید.
مباحثی مانند قدرت و حاکمیت و مشروعیت حکومت و حقوق فرد در حکومت اسلامی از مباحث جلد دوم و سوم کتاب است که در حال تدوین و نگارش است.
6. حاکمیت دینی، نبی الله ابراهیم زاده آملی. ناشر: مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، چاپ اول بهار 1377، 200 ص وزیری.
نویسنده پس از بیان «جدا ناپذیری دین و دنیا در اسلام »، حکومت دینی و حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی را بررسی می کند و به این نتیجه می رسد که حقوق فردی و اجتماعی انسان ها فقط در لوای یک حکومت دینی مراعات و حفظ می شود. وی پس از نشان دادن نارسایی های دموکراسی غربی به تفصیل درباره حقوق و آزادی های انسان در قانون اساسی جمهوری اسلامی سخن می گوید.
فصل دوم کتاب از زوایای مختلف حاکم اسلامی را بررسی می کند و فصل سوم بحثی حقوقی - فقهی درباره ولایت فقیه است. در این فصل مسئولیت ها و اختیارات ولی فقیه مورد بررسی قرار می گیرد. آخرین فصل کتاب با عنوان «رهبری و مرجعیت » رابطه مرجعیت و رهبری را می سنجد و تفاوت های هر یک را با دیگری، بیان می کند. همچنین در این فصل به تفصیل درباره تفاوت حکم وفتوا سخن می گوید و به همین مناسبت ویژگی های احکام حکومتی را بر می شمارد.
7. ترجمه تفسیر جوامع الجامع (جلد ششم)، عبدالعلی صاحبی. ناشر: بنیاد پژوهش های اسلامی استان قدس رضوی، 748 ص وزیری.
تفسیر جوامع الجامع اثر ماندگار و ارزشمند امین الاسلام ابو علی فضل بن حسن طبرسی، یکی از بهترین تفاسیر شیعی است که در کمال ایجاز و اختصار نگارش یافته است.
جلد ششم این تفسیر از آغاز سوره احقاف (جزء بیست ودوم) آغاز می شود و تا پایان قرآن ادامه می یابد. تفاوت عمده این تفسیر با تفسیر مجمع البیان که آن نیز به قلم مرحوم شیخ طبرسی است در ایجاز وادبی تر بودن آن است. گویا مرحوم شیخ طبرسی جوامع الجامع را پس از مطالعه تفسیر الکشاف نوشته جارالله زمخشری نوشته است و از این رو بیش از تفسیر پیشین خود، یعنی مجمع البیان به مباحث ادبی وبلاغی اهمیت داده است. این ترجمه با جلد شومیز و چاپی نفیس به دوستداران قرآن تقدیم شده است و در ترجمه آن سعی بر آن بوده است که قلمی روان و ساده به کار گرفته شود.
8. رسائل سید لاری (سه جلد)، آیة الله العظمی سید عبدالحسین لاری، تحقیق: سید علی میر شریفی. چاپ اول، تابستان 1377، سه جلد، وزیری.
آیة الله العظمی سید عبدالحسین لاری از مجتهدان مجاهد و آزادیخواه ایران بود.
وی در سال 1309 قمری به امر استاد خود میرزای شیرازی از نجف اشرف به ایران هجرت کرد و در شهر لار ساکن شد. این رسائل حاوی شرح حال تفصیلی مرحوم لاری و بیست و پنج رساله از آن بزرگوار است. این رساله ها در موضوعات مختلف نگارش یافته و بیشتر فقهی - حقوقی است. نام برخی از رساله های موجود در این مجموعه بدین قرار است: قانون مشروطه مشروعه، قانون اتحاد ملت و دولت، قانون اداره بلدیه، احکام جهاد، رساله سؤال و جواب از مصرف اجناس خارجی، رساله اجتهادیه، اکسیر السعاده فی اسرار الشهاده، المحکم و المتشابه، الشبهات الجبریه و...
مصحح محترم در پیش گفتار به تفصیل درباره شیوه و منابع جمع آوری خود سخن گفته است و جداگانه هر یک از رسائل را به اختصار معرفی کرده است.
9. مسند فاطمة الزهراء، السید حسین شیخ الاسلامی. ناشر: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول 1377، 592 ص وزیری.
در این مسند بالغ بر پانصد روایت از حضرت زهراء - سلام الله علیها - جمع آوری شده است. این روایات به دو دسته تقسیم می شوند: برخی مستقل روایت شده اند و پاره ای از آن ها در ضمن احادیث دیگر نقل شده اند. محقق محترم ضمن بیان سند و رجال این احادیث بخش هایی از تاریخ صدر اسلام را برای روشن تر شدن فضای روایات نقل کرده است.
باب اول کتاب آیات قرآنی در احادیث حضرت زهرا (س) نام دارد. باب دوم کتاب به خطب آن گرامی اختصاص یافته است و باب های دیگر در باره دعوات آن حضرت، تسبیح ایشان و... است. ماجرای فدک و وصیت حضرت در پایان کتاب آمده است. فهرست هایی که مصحح به کتاب افزوده است عبارتند از: فهرست آیات، فهرست احادیث، اعلام معصومین، اشعار، کتاب ها و موضوعات.
10. فرهنگ سخنان امام حسین، محمد دشتی. ناشر: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، چاپ اول، زمستان 1377،750 ص وزیری (گالینگور)
هدف نویسنده از این مجموعه، ارائه الگوهای ناب و ارزش های اصیل اسلامی به نسل معاصر است. از این رو پس از مطالعه و ارزیابی دقیق احادیث، آن ها را در قالب عناوین، فهرست های گویایی آورده است، به طوری که مراجعه کننده به راحتی می تواند مفاهیم مورد نیاز را پیدا کند. احادیث همگی به فارسی روان ترجمه شده اند و هر یک در قالب موضوعی خاص گنجانده شده است. نظم حاکم بر این مجموعه، نظم الفبایی است. لیکن کتاب شامل فهرست موضوعی نیز می باشد. از دیگر مزایای این اثر، ثبت سلسله روات، جمع آوری اسناد و مدارک روایات، فهرست موضوعی منابع تحقیق، گزینش و انتخاب احادیث و... است.
یادآوری می شود کتاب حاضر، جلد ششم از مجموعه «نهج الحیاة » است. جلدهای پیشین به فرهنگ سخنان پیامبر، حضرت علی، حضرت زهرا، فرهنگ سخنان امام حسن، و فرهنگ سخنان پیامبران الهی - علیهم السلام - اختصاص دارد.
11. نهایة المرام فی علم الکلام، فاضل عرفان، زیر نظر آیة الله جعفر سبحانی. چاپ اول 1419 قمری، سه جلد، وزیری (گالینگور).
این اثر مفصل ترین کتاب کلامی شیعی است که به خامه ارزشمند علامه حلی (648 -7726) تقریر یافته است. مرحوم علامه حلی (ره) در این اثر گران بها، به آرا و اقوال بسیاری از فلاسفه بزرگ اسلام و متکلمان اسلامی اشاره کرده است. از این رو، این کتاب را می توان دائرة المعارف اقوال کلامی و انظار علمی در مباحث عقیدتی شمرد. مصحح محترم این مجموعه، ضمن تصحیح انتقادی اثر، در پا نوشت هر صفحه، منابع و مصادر اقوال را ذکر کرده است. همچنین بسیاری از الفاظ و اصطلاحات دشوار را در کتاب شرح و توضیح داده است. از دیگر مزایای این کتاب شرح حال بزرگانی است که نام آنها در کتاب آمده است.
مؤسسه امام صادق(ع) ناشر این مجموعه گران بها است.
