پژوهش و حوزه:چنان که حضرت عالی مستحضر هستید، سال 1379 را مقام معظم رهبری سال امام علی(ع) نام گذاری کردند; اگرچه همان طوری که ایشان فرمودند سال های بعد هم سال امام علی(ع) است. به همین مناسبت بخشی از این شماره نشریه «پژوهش و حوزه » را به این امر اختصاص دادیم و در راستای معرفی دین پژوهان که یکی از بخش های نشریه است مناسب دیدیم با جناب عالی که سالیان درازی است به امر پژوهش در اندیشه های حضرت علی(ع) اشتغال دارید و مؤسس و مسؤول «بنیاد نهج البلاغه » نیز هستید، گفتگویی داشته باشیم.
از این رو مزاحم حضرت عالی شدیم تا اگر موافق باشید اولین سؤال را این گونه آغاز کنیم که فعالیت های پژوهشی شما در خصوص نهج البلاغه و شخص امیرالمؤمنین(ع) از کی آغاز شد و چه آثاری را در این زمینه به بازار اندیشه ارائه فرمودید؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: تقریبا از سال 1350 کار تحقیق و مطالعه را با فیش برداری متن نهج البلاغه آغاز کردیم و برای این که در تعیین موضوعات پیش داوری نکرده باشیم و هر چه هست «اقتباس » و «اصطیاد» از اصل باشد، موضوع فیش ها و برگه ها از خود متن استفاده می شد و برای این که کار جمعی و گروهی باشد، نهج البلاغه را به چهار قسمت تقسیم کردیم و هر قسمت را در اختیار یکی از دوستان قرار دادیم که متن را مطالعه و آن گاه فیش برداری کند و ببیند از هر جمله چه موضوع یا موضوعاتی استخراج و دریافت می شود و در مرحله بعد، فیش ها به گروه عرضه و در جمع بررسی می شد و یک فیش با عنوان خاصی به تصویب می رسید.
در واقع آغاز مطالعه و تحقیق ما از متن نهج البلاغه، استخراج موضوع بود. محصول این بخش حدود پنج هزار فیش با سیصد موضوع و آن سیصد موضوع هم تحت عنوان پانزده موضوع کلی بود.
مرحله بعد تبویب و تنظیم فیش ها بر اساس موضوعات مستخرج و مصوب و آن گاه تحقیق و تالیف بود. یکی دیگر از فعالیت هایی که دنبال می کردیم واز اهداف بنیاد نیز به شمار می رفت، عرضه معارف و فرهنگ اسلامی و علوی به شکلی چشم نواز و باب طبع قشر تحصیل کرده و دانشجو بود. ما می کوشیدیم این نوشته ها را با نثری جذاب و زیبا و چاپی مناسب و خوب عرضه کنیم.
کوتاه سخن آن که، آثار مربوط به نهج البلاغه چند بخش است: ترجمه، تالیف و تحقیق. از همان سال های نخست بر آن بودیم که تا حد امکان نهج البلاغه را به زبان های زنده دنیا ترجمه کنیم. می دانید اصولا ترجمه، خصوصا متن کهن و ارزشمندی چون کتاب عظیم نهج البلاغه کار مشکلی است; زیرا باید مفاهیم آن را دریافت و آن گاه به زبان و ادبیات معاصر برگرداند. از این رو در، این باره با مترجمان و مؤسسات گوناگون صحبت کردیم. محصول این تلاش ترجمه کلمات قصار نهج البلاغه به چهارده زبان است که سال هاست به اتمام رسیده ولی چاپ آن برمقابله ترجمه با متن توقف دارد تا اطمینان حاصل شود که محتوا به خوبی به زبان دوم برگردانده شده است. در این مورد نیز تلاش فراوانی صورت گرفت تا اخیرا ترجمه روسی آن با همکاری بعضی از دانشمندان زبان شناس تاجیکستان بررسی و اصلاح شد و آماده چاپ است. همچنین وزارت امور خارجه ترجمه آن را به زبان سواحلی بر رسیده و آن نیز آماده چاپ است.
در قسمت تحقیق و تالیف، تلاشمان بر این بوده است که بتوانیم موضوعات جدیدی را که بیشتر مورد ابتلاست استخراج کنیم; مسائلی چون توحید، عقاید و اخلاق از دیرباز مورد بحث و توجه بوده، هست و باید باشد، اما مسائلی مثل اقتصاد، مدیریت، تربیت و.. . مباحث جدیدی است که باید مورد پژوهش قرار گیرد، بحمدالله، دراین موارد سه اثر منتشر شده: 1. اقتصاد در نهج البلاغه; 2. مدیریت از دیدگاه امیرالمؤمنین و نهج البلاغه; 3. حقوق از دیدگاه امیرالمؤمنین و نهج البلاغه.
این کتاب ها با توجه به دیدگاه ها و مباحثی است که دانشمندان جدید اظهار کرده اند. در مجموع تاکنون حدود 140 کتاب، رساله و جزوه درباره نهج البلاغه منتشر شده و یا در دست انتشار است.
از بین این آثار ،مجموعه چهارده جلدی بهج الصباغه، تنها شرح موضوعی نهج البلاغه است که تحقیق و بررسی آن بیش از چهار سال به طول انجامید و گروه هایی از محققان روی آن کار کردند و منابع و مدارک آن را یافتند و حتی با نسخه خطی آن مقابله کردند و با مؤلف آن نیز، حضوری بحث و گفتگو داشتند.
پژوهش و حوزه: آیا فعالیتتان گروهی است؟ و اگر هست، همکارانتان چند نفرند؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: افراد زیادی باما همکاری داشته اند که در دوره های مختلف، متفاوت بوده اند: گاهی برای یک کتاب، مثل بهج الصباغه ده نفر در قسمت های مختلف به تحقیق، مقابله، ویرایش و بازنگاری به تناسب نوشتار موضوع و... می پرداختند که در مجموع بیش از چهل نفر در دوره های مختلف مشغول بودند. تلاش بر این بوده است از محققانی که در موضوعات مربوط، تخصص و تحقیق دارند استفاده شود لذا به تناسب موضوع از آنان دعوت به عمل می آوریم.
پژوهش و حوزه: لطفا آثاری را که در زمینه های عمومی انجام داده اید و منحصر به نهج البلاغه نیست معرفی کنید.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: آثاری که بنده از آغاز طلبگی مشغول بودم و منتشر شده عبارت است از: 1. فاطمه بر کرسی رهبری. پیرامون حضرت زهرا سلام الله علیها; 2. ماجرای نهضت بانوان. اولین نوشته ام بود که در زمان حیات مرحوم آیت الله بروجردی منتشر شد; 3. تاریخچه غدیر; 4.جهانگشای عادل. درباره امام زمان علیه السلام و به کرات چاپ شده است; 5. هزارو یک دلیل. درباره خداشناسی و اصول عقاید برای جوانان; 6.مساله تربیت از دیدگاه اسلام; 7. مساله اخلاق; 8.تلخیص الجواهر به نام الدرالباهر فی مقتضیات الجواهر که 44جلد جواهرالکلام در 8 جلد خواهد شد و، بحمدالله، جلد اول آن منتشر شده است. در این کتاب عمده ادله ای که مرحوم صاحب جواهر آورده به اضافه نظر خودشان ذکر شده است که این کار ادامه دارد; 9. ترجمه کامل نهج البلاغه که، ان شاءالله، امسال منتشر خواهد شد; 10. شرح نهج البلاغه. این شرح در عین حال که گسترده نیست سعی شده تمام متن تفسیر شود و هیچ مطلبی از قلم نیفتد و نیز از مباحث اضافه و حاشیه پرهیز شود; 11. تحقیق بهج الصباغه. اشراف زیادی بر این اثر داشتم و در تکمیل تحقیق، وقت زیادی را صرف کردم. بهج الصباغه حدود سی سال پیش چاپ شده بود و البته در آن زمان خیلی قابل تقدیر است ولی در هر صورت غیرمحققانه بود. گروه هایی از بنیاد به تحقیق بر روی این اثر پرداختند. برای جلد اول این کتاب، 250منبع و مدرک ذکر شده است که بعضی از آن ها کمیاب و دور از دسترس است. در تحقیق و تصحیح این مجموعه زحمت زیادی کشیده شده تا، بحمدالله، به چاپ رسیده است.
پژوهش و حوزه: حضرت عالی در معرفی آثارتان به تلخیص الجواهر اشاره کردید، شیوه تلخیصتان را بیان بفرمایید.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: از آغاز طلبگی با جواهر مانوس بودم و بعضی از مجلداتش را مباحثه کردم، تبحر مرحوم صاحب جواهر در مسائل فقهی به اندازه ای است که مثل چشمه جوشانی می جوشد و سرریز می کند; مثلا ایشان گاهی مبتدا را که می نویسد خبرش ده صفحه بعد می آید، این طرز نوشتار محققانه و گسترده برای کسانی که می خواهند خلاصه تحقیق و نظر محقق را بدانند مشکل است و وقت زیادی را می گیرد. این جانب در این زمینه کوشیدم به مطالب زیادی که ایشان در استدلال مسائل فقهی آورده اند نظمی بدهم و به عبارت روشن تر، مطالب ردیف اول را آوردم و بیشتر سعی شده مبانی و ادله ای باشد که ریشه روایی دارد. کوششم بر این بوده که روایات باب را غیرتکراری بیاورم و در ابواب مختلف دقت زیادی به خرج دادم تا نظر خود ایشان را کشف کنم. نیز تلاشم بر این بود که تا سرحد امکان عبارات خود صاحب جواهر باشد و این کار مشکلی است که عبارات سلسله وار از صفحات مختلف طوری تنظیم شود که مفهوم و مطلب، مثله نشود.
پژوهش و حوزه: با عنایت به این که تاکنون شروح بسیار زیادی بر کتاب نهج البلاغه نگاشته شده است و علامه امینی و بسیاری از متاخرین این آثار را ذکر کرده اند و در کتاب شناسی ها هم آورده اند; شما فکر می کنید بهترین شرح نهج البلاغه، کدام است؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: چند شرح معروف بر نهج البلاغه داریم; مانند شرح ابن میثم، شرح ابن ابی الحدید، شرح خوئی، شرح علامه شوشتری و شرح مرحوم علامه محمد تقی جعفری. این شروح هر کدام ویژگی خود را دارند. شرح ابن ابی الحدید مجموعه ای از تاریخ اسلام و کلام و ادب است که به تناسب کلام امام آورده شده، مثلا آن جا که حضرت امیر(ع) به امام حسن(ع) مطلبی را می فرمایند، ابن ابی الحدید یک جلد درباره امام حسن(ع) از تاریخ و ادب نکته های جالب و خواندنی نقل می کند و اقوال علما و شعر شعرا را می آورد در واقع کتاب تاریخی و کلامی و ادبی است و خیلی از جاها نهج البلاغه را فقط یک شرح لغوی بسیار محدودی کرده است و به عبارت دیگر، هنرنمایی و هوشیاری این دانشمند است که این همه بر کتاب ها و علوم مسلط بوده و از نظر شعر و ادب استادی فرزانه به شمار می آمده و از طرفی اطلاعات و دانش خود را جاودانه کرده است. اگر این مطالب در ذیل نهج البلاغه نمی آمد قهرا به دست فراموشی سپرده می شد و یا حداقل این بازتاب گسترده را نداشت. ایشان تالیفات دیگری هم دارد ولی هیچ کدام نام او را تا مرز جاودانگی پیش نبرده است. البته این شرح از نظرکلامی و اعتقادی مسائلی دارد که باید پاورقی زده شود و مورد نقد و بررسی قرار گیرد که البته یکی از دوستان در بنیاد نهج البلاغه مشغول تلخیص این شرح هستند و مطالبی را که فقط شرح کلام امام می باشد استخراج می کنند و جاهایی که از نظر کلامی و اعتقادی اشکال دارد، آورده و جواب داده است.
اما شرح ابن میثم، که بیشتر به متن پرداخته است و به مباحث ادبی و نحوی و علمی اشاره می کند و در مجموع برای اهل علم بسیار مفید است.
اما شرح مرحوم علامه شوشتری، که در نوع خود بی نظیر است; یعنی تنها شرح موضوعی نهج البلاغه است که در ذیل شصت عنوان، مطالب نهج البلاغه را دسته بندی نموده و در ذیل آن انصافامطالب زیادی از روایات و تاریخ ذکر کرده اند که نشان دهنده تبحر این مرد و وسعت مطالعه و اطلاعات ایشان است که به عنوان یک مجموعه پرمطلب برای علما و محققین قابل استفاده است.
اما در زبان فارسی اگر بگویم شرحی نداریم شاید اغراق نباشد، چون آنچه معروف است شرح مرحوم علامه محمد تقی جعفری است که شرح ایشان هم کتاب مستقلی است که در آن نهج البلاغه هم هست، ایشان مباحث مهم کلامی و فلسفی را دنبال می کنند و البته با نهج البلاغه هم نوعی ارتباط برقرار می کنند ولی واقعا قلم ایشان از سنگینی خاصی برخوردار است، این کتاب را باید جمعی که اهل فلسفه و کلام هستند و نیز قلم خوب و قویی دارند از نو بازنویسی و تالیف کنند تا برای دانشجویان و تحصیل کرده ها مورد استفاده بیشتر قرار گیرد.
البته شروح دیگری هم در دست تالیف است; مانند شرح آیة الله مکارم شیرازی که بعضی از مجلدات آن چاپ شده است.
پژوهش و حوزه: بحمدالله کار مبارک پژوهش و تحقیق در کشور ما چند سالی است رونق یافته است، حضرت عالی فعالیت های پژوهشی و تحقیقی در حوزه اندیشه های امام علی(ع) را چگونه ارزیابی می کنید؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: درباره سخنان و سیره آن حضرت کتاب ها و رساله های زیادی نوشته و چاپ شده است و اخیرا کارهایی صورت گرفته اما در مقابل عظمت آن حضرت، چیز اندکی است. مثلاوکیل و حقوقدان عراقی، توفیق الفکیکی، عهدنامه مالک اشتر را با قوانین اساسی بعضی از کشورها سنجیده و با این کار، عظمت افکار بلند و جهانی امام را روشن ساخته و کتاب ارزنده ای عرضه کرده است. همچنین شرح های دیگری مثل شرح ابن عتائقی، علامه مجلسی و شرح راوندی وجود دارد.
بنیاد نهج البلاغه کتاب نامه ای دراین باره منتشر کرده که بیش از دویست شرح و تفسیر را نام می برد. ولی باز هم خلا زیاد هست و این ایجاب می کند هماهنگی بین محققان و مؤسسات تحقیقاتی باشد که هر کدام بتوانند بخشی را انجام دهند تا درمجموع مقداری از این اقیانوس معارف را عرضه کنند.
علاوه بر این باید اذعان کرد در این مورد خیلی بیش از این باید کارکرد چه تحقیق در شروح کهن و عتیق و چه تالیف کتاب هایی که در دنیای معاصر جوابگوی نیازهای فکری و اجتماعی سیاسی مردم باشد و این کار بسیار پرهزینه و نیاز به امکانات و ابزار و کتاب هایی دارد که از عهده یک شخص و یا یک مؤسسه خارج است. باید دولت و مسؤولان مربوط جدا حمایت کنند و همانند فریضه ای دینی و وظیفه ای ملی، بر روی آن سرمایه گذاری کنند.
پژوهش و حوزه: امام علی(ع) در نهج البلاغه به چه موضوعی بیشتر عنایت داشته و از جمله مباحث برجسته آن به شمار می رود؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: در نهج البلاغه چند موضوع، زیاد یادآوری شده است: معرفة الله، نبوت، تقوا، دنیا، رزق و معیشت. ولی آنچه به نظر می رسد محور همه مطالب است، عدالت اجتماعی و حمایت اصولی از مردم و ایجاد زمینه های مناسب برای فقرزدایی است که عمده آن حمله به ستمگران و چپاولگران بیت المال و اموال عمومی است که امام، چنان قاطعانه و شفاف سخن می گوید که جای هیچ گونه شبهه و عذری را باقی نگذاشته است.
پژوهش و حوزه: به نظر حضرت عالی در خصوص اندیشه های حضرت امیر(ع) چه موضوع هایی از بایسته های پژوهشی است که امروزه باید به آن پرداخته شود؟
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: بیشترین مطالب نهج البلاغه در زمان حکومت ظاهری آن حضرت صادر شده است که امروز جامعه به این مسائل بسیار نیاز دارد. البته در شرح و توضیح این سخنان کتاب های زیادی نوشته شده است ولی جای خالی هم زیاد وجود دارد. از مهم ترین مطالبی که باید مورد تحقیق و تالیف قرارگیرد. شیوه حکومت و اداره کشور است تا از آن برای اداره جامعه اسلامی الگو گرفت. دست های پنهان دشمن و عوامل آن در تلاشند تا غرب، سروری و استیلای فرهنگی داشته باشد از این رو، از جایگزینی فرهنگ اسلامی به جای فرهنگ غربی به شدت جلوگیری می کنند. در هر صورت عهدنامه مالک اشتر باید در فضایی تحقیق شود که امروزه دستورالعمل دولت و مجلس باشد و به مثابه اصلی مسلم بدان توجه شود تا در اداره کشور راهگشا و راهنما باشد.
پژوهش و حوزه: بسیار مناسب است حضرت عالی روش پژوهش و تحقیقتان را برای استفاده محققان بیان بفرمایید.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: ما در بنیاد نهج البلاغه، البته به تناسب گروه های کاری، از روش های مختلف استفاده می کنیم;مثلا در زمینه جامعه شناسی در نهج البلاغه، از دوستانی که در این باره کارکرده و تحصیلات عالی تخصصی دارند بهره می گیریم; زیرا اعتقاد داریم یکی از روش های خوب این است که محقق در موضوع مربوط، علاوه بر دانش های اسلامی از دانش روز هم برخوردار باشد. این افراد وقتی نهج البلاغه را مطالعه می کنند به مسائل جدیدی دست می یابند.
نکته دیگر آن که سعی بر این است کار تحقیق و تالیف گروهی باشد نه کنتراتی. یعنی چند نفر درتهیه یک اثر به مطالعه و بحث بپردازند و با نقد و بررسی و ملاحظه نظرها و منابع معتبر به شرح و تفسیر متن اقدام نمایند.
پژوهش و حوزه: نویسنده، خصوصااگر نویسنده حوزوی باشد، به نظر شما باید دارای چه ویژگی هایی باشد.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: یکی از ویژگی های نویسنده این است که «نویسنده » باشد; زیرا هر کس قلم به دست گرفت و بدون واجد بودن شرایط نویسندگی، نوشت، نویسنده نیست، نویسندگی فن و هنری است غیر از تحقیق و پژوهش و داشتن اطلاعات و مطالب. بسیاری محقق هستند ولی نویسنده نیستند لذا نمی توانند مطلبشان را برسانند. نویسندگی نوعی خلاقیت است، نوعی هنر است که شخص بتواند آنچه می داند و لازم است منعکس کند با نوشتارش ایجاد کند. اگر کسی نویسنده نباشد تحقیقش را نمی تواند آن گونه که باید و شاید عرضه کند.
پژوهش و حوزه: حضرت عالی در خلال گفتارتان اجمالا برخی اهداف و فعالیت های بنیاد نهج البلاغه را بیان کردید; اما اکنون خواهشمندیم در مورد شکل گیری، اهداف و فعالیت های بنیاد توضیح بیشتری بدهید.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: بنیاد نهج البلاغه، موسسه ای آموزشی، پژوهشی و اطلاع رسانی است که هسته اولیه آن، از سوی جمعی از دانشمندان حوزه، در سال 1350 شمسی شکل گرفت و فعالیت رسمی آن در سال 1355 شمسی آغاز شد.
بخش مرکزی بنیاد، در تهران قرار دارد و شعبه قم از سال 1364 شمسی شروع به فعالیت کرده است. این مرکز اهداف زیر را دنبال می کند:
بررسی و تحقیق بنیادی و علمی محتوای کتاب ارزشمند نهج البلاغه; بهره گیری از اندرزها و مواعظ حکیمانه و به کار بستن موازین و معیارها و اصول و قوانین مصرح آن در سیر قانونگذاری اسلامی و تکیه بر مبانی ارزشی اخلاقی و اعتقادی و ترویج محتوای آسمانی آن; برقراری ارتباط علمی، فرهنگی با مجامع مختلف به منظور شناساندن نهج البلاغه; آشنا ساختن عموم مردم به ویژه نسل جوان با نهج البلاغه و اندیشه های حضرت امیرالمؤمنین(ع).
بنیاد نهج البلاغه، در جهت اهداف خود، فعالیت هایی انجام داده که برخی از آن ها عبارت است از: رده بندی علوم و معارف والای علوی در نهج البلاغه و فیش برداری از موضوعات و مباحث تنظیم شده; تالیف (تفسیر موضوعی نهج البلاغه) و ترجمه کلمات قصار نهج البلاغه به چهارده زبان دنیا که در ابتدای عرایضم نیز اشاره کردم; انتشار اولین و تنها نسخه تصحیح شده نهج البلاغه همراه با فقه اللغه و فهرست موضوعی و ارائه ترجمه شیوا و رسای آن به زبان فارسی; تصحیح و تحقیق بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه در چهارده جلد به زبان عربی که در ابتدای سخنانم نیز از آن یاد کردم. این کتاب تنها شرح موضوعی نهج البلاغه است و دو جلد از آن به فارسی ترجمه شده است; تدوین پنج جلد از متون آموزشی نهج البلاغه برای دانشگاه ها; بازسازی کتاب های مفقوده پیرامون فضایل امیرالمؤمنین(ع) و شروح نهج البلاغه (10رساله); برگزاری چهارده کنگره بین المللی و داخلی نهج البلاغ، که نخستین کنگره آن با پیام امام خمینی(ره) آغاز به کار کرد و در تداوم آن در سه کنگره نیز، مقام معظم رهبری حضرت آیة الله خامنه ای، افتتاح کننده آن بودند که امسال نیز چهاردهمین کنگره نهج البلاغه برگزار شد; حمایت از تحقیقات پژوهشگران در مباحث گوناگون نهج البلاغه.
پژوهش و حوزه: در سؤال پایانی، برای آشنایی بیشتر خوانندگان با بنیاد نهج البلاغه، لطفا در مورد بخش های بنیاد و کارهای در دست اقدام آن، توضیح بفرمایید.
حجة الاسلام والمسلمین دین پرور: این بنیاد از بخش های زیر تشکیل شده است:
1. هیات عالی علمی; که سیاستگذاری برنامه های پژوهشی و علمی بنیاد نهج البلاغه را به عهده دارد;
2. کتابخانه و مرکز اسناد; که مهم ترین وظیفه اش جمع آوری و تنظیم کلیه کتاب ها پیرامون امیرالمؤمنین(ع) و نهج البلاغه به انضمام مقالات، اشعار، پایان نامه ها و نوارهای صوتی و تصویری و برنامه های رایانه ای است و هم اکنون نیز طرحی را در دست اقدام دارد که با همکاری افراد خیر و مطلعین و نهادهای علمی کشور از کلیه مخطوطات ایران که پیرامون امیرالمؤمنین(ع) و نهج البلاغه می باشند، فیلم یا عکس تهیه نماید تا،ان شاء الله، میعادگاه علمی برای تماس محققان و پژوهشگران فراهم آید;
3. مدرسه مکاتباتی; تهیه درس های آموزشی برای اقشار مختلف جامعه و نشر آن ها از طریق آموزش های مکاتباتی برای دوره های مختلف;
4. آموزش; برگزاری کلاس های حضوری آموزش نهج البلاغه (تربیت مربی نهج البلاغه) که تا کنون دوره های مختلفی به اتمام رسیده است، تهیه جزوه های آموزشی «چهل مروارید» برای مسابقات نهج البلاغه در کشور (ترویج نهج البلاغه در مدارس) با همکاری وزارت آموزش و پرورش;
5. انتشارات; در حدود110 عنوان اثر تحقیقاتی پیرامون نهج البلاغه منتشر کرده که مهم ترین آن ها عبارتند از:
نهج البلاغه مصحح همراه با فقه اللغه و فهرست موضوعی; بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه(چهارده جلد); حدائق الحقائق فی شرح نهج البلاغه (دو جلد); سیمای کارگزاران در نهج البلاغه; فرزندم! چنین باش.
حدود پنجاه عنوان نیز در دست چاپ است که بعضی از آن ها عبارتند از:
کتاب نامه امیرالمؤمنین(ع) و نهج البلاغه; شرح نهج البلاغه ابن عتائقی حلی; فی رحاب نهج البلاغه، از علامه طباطبائی.
از جمله برنامه هایی که در دست اجراست می توان به این موارد اشاره کرد:
راه اندازی فصلنامه نهج البلاغه; تاسیس دانشکده نهج البلاغه و پژوهشکده نهج البلاغه; انتشار ترجمه نهج البلاغه در صد هزار نسخه و اهدای آن به علاقه مندان; جامع احادیث امیرالمؤمنین(ع) که تمام کتاب های حدیثی شیعه (حدود 300 عنوان) دیده شده و حادیث حضرت استخراج گردیده است که حدودا پانزده جلد می شود; اسناد نهج البلاغه که کلیه متون اسلامی فریقین از قرن اول تا قرن ششم، تحقیق و مصادر سخنان امیرالمؤمنین(ع) و متن آن استخراج شده است; تفسیر موضوعی نهج البلاغه که حدود 110 عنوان کلیدی از نهج البلاغه استخراج گردیده و تعدادی از رساله ها نیز تالیف شده است; تاثیر کلام امیرالمؤمنین(ع) در ادب پارسی که به بررسی کلام علی(ع) در متون مختلف عربی می پردازد، رساله های مختلفی در این باب وجود دارد از جمله کتاب مطلوب کل طالب، اثر وطواط از قرن ششم هجری. احیای تراث نهج البلاغه، که در حدود 15عنوان از ترجمه ها و شروح قدیمی نهج البلاغه که تا کنون چاپ نشده اند شناسایی شده و در حال تصحیح و تحقیق است.
پژوهش و حوزه:از این که وقت خود را در اختیارمان گذاشتید، بسیار سپاسگزاریم.