کتاب شناسی حجت الاسلام ری شهری

آثار تالیفی پژوهشی حجت الاسلام ری شهری افزون بر 30 عنوان کتاب در 95 جلد است که متاسفانه برخی از آنها را هنوز نیافته ایم. با نگاهی به آثار وی، از چاپ نخستین اثرش «بحث هایی درباره خدا» در سال 0531 تا انتشار آخرین کتابش «دانشنامه امیرالمومنین بر پایه قرآن و حدیث » ، در سال 1382، درمی یابیم که او طی یک دوره 32ساله، حوزه مطالعاتی و تخصصی خویش را در معارف اسلامی و جست وجو در دو ثقل عظیم، «قرآن و حدیث » ، بسیار گسترش و تنوع بخشیده است.

آثار تالیفی - پژوهشی حجت الاسلام ری شهری، دارای تنوع موضوعی و برای مخاطبانی با سنین، سطح سواد و سلیقه های متفاوت نوشته شده و از سه ویژگی «شناخت نیاز فرهنگی جامعه » ، «مخاطب شناسی » و «عمق علمی » بهره ورند.

چاپ موسوعه عظیم «میزان الحکمه » در 15 جلد و نیز انتشار «دانشنامه امیرالمومنین بر پایه قرآن و حدیث » در 13 جلد به همت و اندیشه او، دو کار سترگ و ماندگاری است که در حوزه نشر کتب دینی، قطعا باید اتفاق بزرگ و مبارکی تلقی شوند.

استقبال کم نظیر مخاطبان ایرانی و عرب از برخی از آثار وی، می تواند مبین این امر باشد که آثار او دارای حوزه تاثیری گسترده در جهان اسلام است و این توفیق، پیروزی کوچکی نیست.

شوق به کار گروهی، دغدغه برآوردن نیازهای فرهنگی جامعه، علاقه به ایجاد وحدت و همدلی در جهان اسلام از طریق کار فرهنگی و دقتی وسواسگونه در انتشار آثاری مطلوب به لحاظ شکل و محتوا، از دیگر ویژگی هایی است که کار وی را از دیگران ممتاز می کند. آنچه پیش رو دارید، مروری مختصر بر 25 اثر اوست.

بحث هایی درباره خدا

محمد محمدی، چاپ دوم، قم، انتشارات، پیام اسلام، 1391ق، 134 ص، جیبی.

این کتاب اولین اثر حجت الاسلام ری شهری و فراهم آمده از درس هایی است که وی سال ها قبل از انقلاب، طی 12 جلسه در «مکتب قرآن شهرری » داشته است.

در مقدمه این اثر، نویسنده با اعتراض ضمنی نسبت به شرایط نامطلوب فرهنگی دوران گذشته می نویسد: «پوشیده نیست در زمان کنونی که سیل انحراف و بی دینی از هر طرف، اجتماع را مورد حمله قرار داده، مهمترین کاری که به عهده ماست، آشنا کردن مردم با حقایق دینی و اصول مذهب از راه استدلال و برهان است.»

نویسنده در این اثر، با طرح سؤالات و شبهات و بیان مسایل علمی روز، با استفاده از آیات و احادیث و نیز گفتارهایی از دانشمندان غربی، به روشنگری پرداخته و به پرسش های جوانان درباره خداوند پاسخ گفته است.

مناظره در رابطه با مسایل ایدئولوژیک

محمد محمدی ری شهری، چاپ چهارم، تهران، انتشارات یاسر، 184 ص، رقعی.

پیشینه بحث و گفت وگو و مناظره درباره اصول و فروع دین و همچنین سایر مسایل دینی در اسلام، به قدمت این آیین الهی است. اصولا آزادی بحث و انتقاد در مسایل مذهبی، یکی از ویژگی های فرهنگ اصیل اسلامی است. شاهد مثال این امر در تاریخ تشیع، بحث و مناظره های فراوان امامان شیعه (ع) با منکران و مخالفان است که شرح کامل آنها در کتاب ها آمده است.

اثر حاضر، در بردارنده 12 مناظره است که به جز دومورد، همگی توسط حجت الاسلام ری شهری از عربی به فارسی ترجمه، تلخیص و ساده نویسی شده اند.

مناظره پیامبر اسلام با اشراف قریش / مناظره امام علی (ع) با یکی از دانشمندان یهود/ گفت وگوی امام سجاد (ع) و حسن بصری/ مناظره امام صادق (ع) با طبیب هندی درباره اثبات وجود خدا/ و «مناظره امام رضا (ع) با دانشمندان ادیان در مجلس مامون » بخشی از 12بحث و مناظره ای هستند که در این کتاب آمده اند.

شناخت پیامبران و پیام

محمدمحمدی ری شهری. چاپ چهارم، قم، 192 ص، رقعی.

بی تردید مقوله «پیامبری و پیام » و نقش پیامبران راستین در تمدن بشر، نقشی عمیق، شورانگیز و جاودانه است; از این رو، شناخت پیامبران و پیام آنها در عصری که «عصر ارتباطات » نام گرفته، کاری در خور ستایش است.

حجت الاسلام ری شهری در این اثر، با الهام از قرآن کریم و متون اسلامی، ضمن تحلیلی عمیق از ضرورت وجود «پیام » و شناختی دقیق از «پیامبران » ، مسایلی در پیوند با این اصل حیاتی مطرح ساخته و به شبهات موجود در این مقوله پاسخ گفته است.

پیامبران و تکامل/ انتقادها/ تکامل مادی و معنوی/ پیام تکامل/ اصول تکامل/ منبع شناخت انبیاء/ اعجاز/ شناخت علمی نبوت/ عصمت/ و فلسفه عقیده به پیامبران پیشین/ فهرست عناوین دهگانه این اثر را تشکیل می دهند.

ءعدل در جهان بینی توحید/ محمد محمدی ری شهری. چاپ یازدهم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1374 ش، 160 ص، رقعی.

عدل یکی از ویژگی های برجسته مذهب تشیع است. در مکتب اهل بیت (ع)، این اصل از چنان اهمیتی برخوردار است که آن را جزء اصول دین شمرده اند. از دیدگاه مکتب اهل بیت (ع) نظام هستی براساس عدل استوار است و ظلم، انحراف از مسیر آفرینش است.

حجت الاسلام ری شهری در پاسخ به این پرسش که با وجود این همه شهادت مصیبت در زندگی انسان، چگونه می توان حاکمیت عدالت را در نظام آفرینش توجیه کرد؟ ; با استفاده از رهنمود آیات و روایات می گوید: برابر روایات اسلامی، گناه انسان ها به طور کلی دارای آثار دوگانه تشریعی و تکوینی است. آثار تشریعی گناه، همان قوانین جزایی اسلام است که به دست حاکم شرع اجرا می شود و آثار تکوینی آن، وقایعی چون: قحطی، کوتاهی عمر، کم آبی، تسلط اشرار، بیماری های گوناگون، حبس باران، جنگهای داخلی، مرگ ناگهانی و زلزله است.

لازم به ذکر است که کتاب حاضر، کامل شده درس های اصول عقاید اسلامی حجت الاسلام ری شهری در کتاب «عدل از دیدگاه تشیع » است که در سال 1358 پس از بررسی مجدد و افزودگی هایی، تحت عنوان جدید» عدل در جهان بینی توحید» عرضه شده است.

عدل الهی در اسلام/ عدل الهی در تاریخ اسلام/ فلسفه مصیبت ها/ عناوین کلی بخش های سه گانه کتاب اند.

میزان الحکمه

محمد محمدی ری شهری، ترجمه حمیدرضا شیخی، چاپ سوم، قم، دارالحدیث، 1381ش، دوره 15 جلدی، وزیری.

این مجموعه عظیم نام خود را از سخن بلند پیامبر اسلام (ص) وام گرفته که فرموده است: «انا میزان الحکمه و علی لسانه » من ترازوی حکمتم و علی زبانه آن.

حدیث، چنانچه می دانیم دومین مصدر تشریح پس از قرآن و ثقل کبیر در کنار ثقل اکبر «قرآن » است. حدیث، پس از قرآن، بیشترین نقش را در پی ریزی معارف و احکام دینی و شکل گیری و بالندگی علوم اسلامی ایفا کرده است. به تعبیر مؤلف دانشمند کتاب، حدیث، کلید فهم قرآن و دریافت معانی آن و تنها راه شناخت سیره پیشوایان بزرگ اسلام است، سیره ای که نمایانگر میراث پیامبر (ص) و خاندان بزرگ آن حضرت است. بی گمان مسلمانان جز با بهره گرفتن از این دو میراث، نمی توانند به چشمه گوارای علوم اسلامی دست یابند.

کتاب «میزان الحکمه » در واقع نقطه آغاز فرآیند تازه ای است که بر آن است تا با به کارگیری فناوری ها و ابزارهای نوین، دانشنامه حدیثی و روایی بزرگی فراهم آورد که پاسخگوی نیازها و مقتضیات عصر حاضر باشد. این اثر گرانسنگ، حاوی بیش از 25000 آیه و روایت و 550 عنوان اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی به صورت الفبایی است که به تعبیر مؤلف، با «ایثار» آغاز و با «یقین » پایان می پذیرد.

حجت الاسلام ری شهری این اثر سترگ را با تلاش و همتی 15ساله و به سال 1388 هجری قمری از زندان مشهد آغاز کرده و سرانجام، آن را پس از پیروزی انقلاب اسلامی به پایان رسانده است. «میزان الحکمه » در امتداد پژوهش های گذشته، «مجمع البحرینی » است که با ترتیبی خاص، محققان را به سوی آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامان معصوم (ع) در منابع شیعی و اهل سنت رهنمون می شود. اعراب گذاری دقیق و برابر نهادن متن عربی و فارسی در کتاب و نیز ارایه فهرست موضوعات در پایان هر جلد، بر سودمندی این مجموعه افزوده است. لازم به ذکر است که خلاصه ای یک جلدی از این اثر، با عنوان «گزیده میزان الحکمه » و نیز منتخب آن در دو جلد با تلخیص سیدحمید حسینی و ترجمه رضا شیخی به چاپ رسیده است.

خاطرات سیاسی 66 - 1365

محمد محمدی ری شهری. چاپ سوم با اصلاحات و اضافات، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، 1369ش، 294ص. وزیری.

نویسنده خاطرات در مقدمه این کتاب، ضمن اشاره به عملکرد ناصواب مهدی هاشمی در اصفهان و تهران و روندی که منجر به دستگیری و محاکمه وی و نیز عزل آقای منتظری از قائم مقامی رهبری شد، می نویسد: «برکناری آقای منتظری از قائم مقامی رهبری، مطمئنا یکی از تلخترین حوادث انقلاب اسلامی بود، بویژه از جهت ضربه ای که به رهبری روحانیت وارد آمد و برای جمهوری اسلامی، گران تمام شد، گرچه عدم برکناری وی از این مقام و موقعیت، قطعا بسیار گرانتر تمام می شد.

حجت الاسلام ری شهری به عنوان وزیر اطلاعات وقت و کسی که از جزیی ترین حوادث این واقعه مطلع بوده است، در این اثر، براساس اسناد و خاطرات مضبوط شخصی در خلال سال های 66 - 1365 و نیز پرونده مهدی هاشمی و همکاران او، همچنین اسناد ساواک و خاطرات و گفته های چند تن از مسئولان کشور، روندی را که منجر به دستگیری، محاکمه و اعدام مهدی هاشمی و نیز برکناری آقای منتظری از قائم مقامی رهبری گردید، به تفصیل در این اثر، باز گفته است.

آگاهی و مسئولیت

محمد محمدی ری شهری.چاپ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375ش، 112ص، رقعی.

درکتاب حاضر، مؤلف کوشیده است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که با توجه به عنایت ویژه ای که اسلام نسبت به «دانش » و «دانشمند» دارد و نیز از آن همه آیات و روایاتی که درشان علم و عالم آمده، تاجایی که امام صادق (ع) درتعبیری فرموده اند: «باید علم را ولو به قیمت ریختن خون ها و پیمودن اقیانوس ها فراگرفت. منظور کدام دانش و کدام دانشمند بوده است؟

حجت الاسلام ری شهری دراین پژوهش با تکیه بر منابع اصیل اسلامی و از منظر اسلام، پاسخ های متین و محکمی به پرسش پیش گفته داده و معتقد است: اسلام با تمامی ارزشی که برای علم و عالم و آگاهی قایل است، ارزش انسان را با معیار تعهد و مسئولیتی که آگاهی برای او ایجاد کرده می سنجد، نه با معیار علم و آگاهی او...»

کدام دانش؟ آگاهان بی مسئوولیت، و مسئوولیت آگاهان بخشی ازعناوین فهرست این اثرند.

جشن تکلیف

محمد محمدی ری شهری، چاپ اول، بی جا، نشر مشعر، 1373ش، 211ص، مصور، رقعی.

جشن تکلیف از جمله مراسم زیبا و درخور ستایشی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریج درکشورمان رواج یافته و اکنون دربسیاری از منازل و مراکز آموزشی شاهد برگزاری آن هستیم.

چنانکه می دانیم بار دانشمند و عارف وارسته سید بن طاووس (589 - 644) ازعلمای برجسته شیعه این سنت حسنه را بنیاد نهاد و برای فرزندش «محمد» در روز تشریف وی به سن تکلیف جشنی برپا کرد. باز تا آنجا که می دانیم. نخستین بار پس از پیروزی انقلاب، خانم توحیدی از فرهنگیان کشورمان، به احیاء این مراسم در مدرسه دخترانه خویش همت گماشت و حجت الاسلام ری شهری، اولین اثر را دراین باره به صورت کتاب حاضر، عرضه کرده است. دراین اثر، نویسنده ضمن بیان شمه ای از تاریخچه و مراسم جشن تکلیف، درحقیقت یک دوره فشرده اسلام شناسی و اخلاق اسلامی را با زبانی ساده به نوجوانان آموزش می دهد.

مبانی خداشناسی

محمد محمدری شهری.چاپ اول قم، دارالحدیث، 1375ش، 490ص وزیری.

مباحث مطرح شده دراین اثر، سربه سر پیرامون اساسی ترین اصل از اصول عقاید اسلامی، یعنی اصل توحید و شناخت خداست. مطالب کتاب، به جز قسمتی از فصل دوم از بخش دوم آن، چند بار توسط حجت الاسلام ری شهری از طریق شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی تدریس شده و آخرین دوره تدریس آن ازسال 1367آغاز و درطی 47 قسمت از صورت هفتگی، تحت عنوان «درس هایی از اصول عقاید اسلامی » پخش شد و سپس به همان ترتیب برای چاپ فعلی تنظیم گردید.

شناخت خدا ازطریق حسی، آیات الهی در آفرینش حیوانات، آیات الهی در آفرینش زمین، آیات الهی در آفرینش گیاهان، خورشید، دریا، کوهها، آب، ابر و باد و باران، آیات الهی درآفرینش آسمان، شناخت خدا از طریق قلب، موانع خداشناسی و «مراتب خداشناسی » عناوین برخی از بخش های این اثرند.

رهبری دراسلام

محمد محمدی ری شهری، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1375ش، 526ص، وزیری.

پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی درایران برمبنای «ولایت فقیه » و با رهبری بی نظیر عالم ربانی و فقیه مجاهد امام خمینی (ره) زمینه هشیاری و خیزش عمومی درجریان اسلام برای دست یافتن به آرمان های والای اسلام فراهم کرد. اینک مسلمانان آگاه و منصف - پیرو هر یک از مذاهب اسلامی - خوب می دانند تنها راه کوتاه کردن دست بیگانگان از کشورهای اسلامی، پیاده - کردن احکام نورانی قرآن، تشکیل حکومت اسلامی برمبنای رهبری الهی است و تا زمانی که آفات رهبری از جوامع اسلامی زدوده نگردد، و زمام امور مردم به دست کسانی که از نظر اسلام واجد شرایط رهبری هستند نیافته، حقوق واقعی مردم هرگز تامین نخواهد شد.

اثر حاضر عهده دار تبیین مبانی رهبری دراسلام، پیشوایان اسلام از پیامبر (ص) / و تحقیق در زمینه فلسفه رهبری، جایگاه رهبری، توطئه تفکیک رهبری، ویژگی های رهبر، آفات رهبری/ حقوق متقابل مردم و رهبری و نیز شناخت توطئه های خطرناکی است که برای تحریف رهبری دراسلام، درگذشته و حال در جریان بوده و هم اکنون نیز وجود دارد.

این اثر در هفت بخش سامان یافته و درپایان هربخش، خلاصه مطالب آن بخش ذکر شده است. فهرست های هشتگانه پایان کتاب، بر بهره گیری از کتاب افزوده است.

مقدمه ای برسیستم قضاء اسلامی

محمدمحمدی ری شهری. چاپ اول، قم، انتشارات محبت، 1377ش.144ص.رقعی.

قضاء از دیدگاه اسلام، یکی از شاخه های رسالت و ولایت کلیه الهیه است. در ادیان آسمانی، اولین توصیه های خداوند به پیامبران دارای حکومت، قضا به عدل و قسط بوده است. درشریعت اسلام، منصب قضاء از آن انبیاء و اولیاء دانسته شده است. درجوامع جدید، به دلیل گستردگی زندگی اجتماعی، تنوع وظایف و نیز تکثیر جرایم، قضا از صورت امری فردی و موردی برون آمده و به صورت سیستم های عمل کننده نیرومند درآمده است. خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی درایران، تغییرات اساسی و بنیادین درسیستم قضایی کشور براساس آرمان های اسلامی پدید آمد. در اثر حاضر، حجت الاسلام ری شهری به عنوان یکی از مدیران اجرایی عرصه قضاء و آگاه به امور، با توجه به تجارب سودمند خویش، با اشاره به فرازهایی از آرمان های قضایی اسلام، بر ضرورت مصالحه مجدد منابع اسلامی برای تبیین دقیق توسعه قضایی پای می فشارد و ضمن تاکید برعدم غفلت از تجارب و دستاوردهای سایر کشورها، سؤالات چندی را در زمینه قضاء اسلامی مطرح نموده است.

رمز موفقیت در زندگی

محمد محمدی ری شهری، چاپ اول قم، انتشارات، محبت، 1377ش، 32ص، پالتویی.

رمز موفقیت در زندگی، موضوع سخنرانی نویسنده درسال 1377 برای جمعی از دانشجویان بوده که برای چاپ، بازنگری و تکمیل شده است.

حجت الاسلام ری شهری دراین اثر، با اشاره به آیات و احادیثی که به جوانان درس کوشش، توکل و توفیق می دهد، اصول موفقیت در زندگی و عوامل بازدارنده از کامیابی را برشمرده است. در فرازی از این اثر، درشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید می خوانیم:

«هنگامی که روان آدمی نیرومند گردد، به اندیشه تکیه می کند و وقتی ناتوان می شود، به بخت رومی آورد.»

رمز موفقیت/ اصول موفقیت/ شناخت بهترین راه زندگی/ رمز موفقیت از دیدگاه قرآن/ کوشش، نخستین شرط موفقیت/ داستانی بسیار آموزنده/ سستی، آفت کامیابی/ درمان سستی و کاهلی/ انگیزه زیبا، دومین شرط موفقیت/ زیباترین انگیزه ها/ وکامیابی کامل، عناوین فهرست این اثر کم حجم و پرمحتواست.

الصلاة فی الکتاب والسنة

محمدمحمدی ری شهری. چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1377ش، 257ص، وزیری.

نماز ستون دین و نخستین واجب الهی است که خداوند بر مردم مقرر داشته و فریضه ای است که بیشتر از همه فرایض دیگر، باید آن را آموخت. نماز، آخرین سفارش پیامبران، بخصوص پیامبرخاتم رسول گرامی اسلام (ص) است.

بی گمان، نماز بهترین وسیله برای سازندگی و سیر و سلوک به سوی خداوند متعال و هسته بنیادین حرکت تکاملی به سوی والاترین هدف انسانیت و جامعه نمونه بشری است. مسلمانان از دیرباز کتاب های بسیاری درباره نماز، آداب و رمز و راز آن پرداخته اند، با این همه، جای اثری که این فریضه بزرگ الهی و مسائل آن را تحلیل کند و از دیدگاه احادیث فریقین، (شیعه و اهل سنت)، جایگاه والا و نقش سازنده آن را نشان دهد، خالی بود. کتاب حاضر که بخشی از موسوعه بزرگ «میزان الحکمه » است، به صورت مستقل، ترجمه و منتشر شده است و این جای خالی را خوشبختانه به خوبی پرکرده است.

از ویژگی های بسیار مطلوب این کتاب، برابرنهادن ترجمه و متن اثر، و نیز ارائه فهرست های نه گانه راهنماست که به کار پژوهشگران و علاقه مندان بسیار مدد می رساند.

کیمیای محبت

یادنامه مرحوم شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)، محمد محمدی ری شهری. چاپ سوم، قم، دارالحدیث، 1379ش، 320ص، مصور، وزیری.

«کیمیای محبت » پس از «تندیس اخلاص » دومین اثری است که حجت الاسلام ری شهری درآن به شرح زندگی، حالات و سخنان عبدصالح خداوند، عارف واصل، جانب شیخ رجبعلی خیاط پرداخته است. این اثر به نوعی، کامل شده و متن منقح «تندیس اخلاص » با اضافات و تصحیح مواردی است که در کتاب پیشین آمده بود. کتاب، مزین به آیات و روایات، درس ها، عبرت ها و تبیین مسایلی است که می تواند برای همگان مفید و منشا دایت باشد. وجود چاپهای متعدد این اثر، نشانگر عمق استقبال و تشنگی خاصی است که قشرهای مختلف مردم نسبت به این گونه آثار دارند.

جاذبه سخنان شیخ/ مقامات اهل معرفت/ انسان های غیرقابل شناخت/ زندگی شیخ/ تعبد و تواضع شیخ/ مربیان شیخ/ امدادهای غیبی/ کمالات معنوی/ روش سازندگی/ اخلاص اولیای خدا/ نماز اولیای خدا/ بیم اولیای خدا/ وفات جناب شیخ/ و «وفات حاج آخوند تربتی » تنها بخشی از فهرست بلند عناوین و مطالب این اثرند.

حج و عمره در قرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری. با همکاری عبدالهادی مسعودی. ترجمه جواد محدثی. چاپ اول، قم، دارالحدیث، بی تا، 631ص، وزیری.

در این اثر، کوشش شده است با بهره گیری از آیات قرآن کریم و احادیثی که محدثان شیعه و اهل سنت نقل کرده اند، بخشی از مهمترین مسایلی را که امت اسلامی در حج بدان نیازمند است با نظمی نو و شیوه ای تازه ارایه شود. کتاب، درواقع مبانی حج ابراهیمی را از متن کتاب و سنت بیان می کند و تلاش شده است جنبه های فردی و اجتماعی حج از متون اصیل اسلام ارایه گردد.

حرم/ مسجدالحرام/ خانه خدا/ آیات و نشانه های کعبه/ حج/ تاخیر و ترک حج/ واجبات حج/ آداب حج/ نوادر/ حج اصغر/ فضیلت مدینه/ زیارت پیامبر/ زیارت حضرت فاطمه (س) / زیارت امامان و «زیارت شهدا» ، فصل های متنوع این کتاب را تشکیل می دهند. فهرست های هفتگانه این اثر، بر سودمندی این پژوهش افزوده اند.

خردگرایی در قرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری، با همکاری رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه «مهدی مهریزی. چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1378ش، 508ص، وزیری.

عقل در اسلام به مثابه موهبت بزرگ الهی و پیامبر درونی انسان، از ارزش والایی برخوردار است. درقرآن کریم و احادیث معصومین (ع) مطالب بسیاری درباره بزرگداشت، ارزش و جایگاه خرد در زندگی انسان آمده است که آگاهی از آنها می تواند چراغ راه مسلمانان در زندگی باشد. درقرآن کریم مشتقات علم 779بار، عقل 49بار، فقه 20بار، فکر 18بار، ذکر 274بار، تدبر 4بار و لب 16بار آمده است و این همه، نشانه توجه اسلام به اهمیت و جایگاه عقل و اندیشه است.

در این اثر، مباحثی چون: خرد/ ارزش خرد و خردورزی/ عوامل رشد خرد/ نشانه های خرد/ آسیب های خرد/ وظایف خردمند/ نادانی/ نشانه های نادانی/ جاهلیت نخست/ پژوهشی در اسباب بازگشت به جاهلیت و پایان جاهلیت موردبررسی قرار گرفته است.

سعی مؤلف برآن بوده که تمامی روایات مربوط به یک موضوع، از مصادر روایی شیعه و اهل سنت، گردآوری و مصادر روایات در پاورقی به ترتیب معتبرترین سند آورده شود.

اهل بیت درقرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری، با همکاری سیدرسول موسوی، ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر. چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379ش، دوره دوجلدی، 1014ص، وزیری.

این اثر، نخستین رساله از متن موسوعه میزان الحکمه است که به صورت مستقل ترجمه و منتشر شده است.

اهل بیت در قرآن و حدیث، حاصل سال ها پژوهش و چکیده ای از صدها کتاب و هزاران حدیث است که با نمودی نو، برای نخستین بار به جهان دانش حدیث و معارف اسلامی عرضه می شود. احادیثی که در این کتاب درباره شناخت اهل بیت (ع)، خصایص، علوم حقوق، دوستی و دشمنی با اهل بیت (ع) آمده; به روشنی نشان می دهد که پیامبر اسلام (ص) به فرمان پروردگار، با رساترین بیان، گروه خاصی از نزدیکان خویش را برای رهبری سیاسی، علمی و اخلاقی جهان اسلام به مردم معرفی کرده است و مسلمانان برای دستیبابی به اسلام ناب و پیشگیری از هرگونه انحراف و برای تشکیل حکومت توحید به مفهوم واقعی و کامل آن و تحقق مجد و عظمت حاکمیت اسلام، باید در کنار کتاب خدا به اهل بیت رسول خدا (ص) تمسک جویند و تا روزی که در جوامع اسلامی، این دو ثقل در کنار هم مورد بهره برداری قرار نگیرند، مسلمانان به جایگاه شایسته ای که اسلام برای آنها پیش بینی کرده است نخواهند رسید.

همسران پیامبر و مفهوم اهل بیت/ اصحاب پیامبر و مفهوم اهل بیت/ شناخت اهل بیت/ علم اهل بیت/ مکتب اهل بیت/ سفارش های اهل بیت/ حقوق اهل بیت/ دوستی اهل بیت/ دشمنی با اهل بیت/ دولت اهل بیت و «کسانی که از اهل بیت هستند» عناوینی از بخش های چهارده گانه این اثرند.

فهرست های دهگانه کتاب در جلد دوم، راهنمای سودمندی برای پژوهشگران و خوانندگان این اثر است.

کلیه حفظ قرآن

محمد محمدی ری شهری. چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379 ش، 88ص، رقعی.

حجت الاسلام ری شهری که خود از حافظان قرآن کریم است، در این اثر، طی سه فصل: «برکت های حفظ قرآن » ، «رازهای حفظ قرآن » و «مسوولیت های حافظ قرآن » ، به بیان خاطرات و تجربیات خویش از روند حفظ قرآن پرداخته است. وی معتقد است: در راه حفظ قرآن، قوت حافظه مهم ترین عامل نیست، بلکه نکات مهم دیگری هم هست که اگر مورد عنایت قرار گیرند، افرادی که دارای حافظه متوسط باشند نیز می توانند حافظ قرآن گردند. خوشبختانه جای جای خاطرات و تجربه های نویسنده، توام با رهنمودهای احادیث اسلامی برای حفظ قرآن کریم است و می تواند برای علاقه مندان به حفظ قرآن کریم مفید فایده باشد.

علم و حکمت در قرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری، ترجمه عبدالهادی مسعودی، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379 ش، دوره دو جلدی، 816ص، وزیری.

از آغاز تدوین حدیث در تاریخ اسلام، به دلیل اهمیتی که این آیین الهی برای علم و آگاهی قایل بوده است، همه جوامع حدیثی، بخشی را به طرح دیدگاههای اسلام درباره علم و معرفت اختصاص داده اند; لیکن متاسفانه هنوز جای مجموعه ای که نصوص اسلامی را در این باره یکجا و مستقل به صورت موضوعی در اختیار پژوهشگران قرار دهد خالی بود. بی تردید آشنایی با دیدگاههای اسلام درباره علم و معرفت می تواند گامی بلند و موثر در ایجاد تحولی عظیم و سازنده در این زمینه باشد.

در این اثر، کوشش شده است با بهره گیری از متن قرآن و احادیث اسلامی از طریق فریقین «دیدگاه اسلام درباره جایگاه علم و معرفت » ، «حقیقت علم » ، «آثار علم » ، «مبادی و موانع معرفت » و «تعلیم و تعلم » ، به طور مبسوط به جهان علم و دانش عرضه شود.

دوستی در قرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری با همکاری محمد تقدیری، ترجمه: سیدحسن اسلامی، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379 ش، 655ص، وزیری.

این اثر، ترجمه بخشی از موسوعه میزان الحکمه است که به صورت مستقل ترجمه و منتشر شده و در آن، درباره اصلی ترین مساله تربیتی در اسلام، یعنی «محبت » بحث شده است.

نویسنده این ایر، برای نخستین بار در تاریخ حدیث، مجموعه نصوص اسلامی درباره «محبت » را با نظامی نو، آسان یاب و کاملا ابتکاری در اختیار پژوهشگران مسایل اسلامی قرار داده است. در این کتاب، متن اصلی (عربی) در مقابل ترجمه آن آمده و مصادر روایات شیعه و اهل سنت در پاورقی ها به ترتیب معتبرترین مصدر تنظیم شده است. دوستی مردم/ موانع دوستی/ آداب دوستی/ حقوق دوستی/ آثار دوستی/ عشق/ دوستی خدا/ و «آثار خدا دوستی » ، فصل هایی از این اثرند.

گفت وگوی تمدن ها در قرآن و حدیث

محمد محمدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار، ترجمه: محمدعلی سلطانی، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1379 ش، 356ص، وزیری.

هفتمین مجله مستقل از موسوعه میزان الحکمه، به گفت وگوی تمدن ها در قرآن و حدیث اختصاص یافته است. انتخاب سال 2001 میلادی به عنوان سال گفت وگوی تمدن ها که نامگذاری آن به پیشنهاد ریاست جمهوری اسلامی ایران و موافقت سازمان ملل متحد انجام گرفت، زمینه ای فراهم ساخت تا این موضوع دستمایه پژوهشگران در قرآن و حدیث قرار گیرد. دراین اثر، نویسنده طی پنج فصل، مباحثی چون: فن گفت وگو/ آداب گفت وگو، چگونگی بهره گیری از قرآن درگفتمان/ آفت های گفتمان/ احکام گفتمان و «نمونه هایی از گفتمان پیامبران و اهل بیت (ع) را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است. فهرست های هفتگانه کتاب بر بهره وری از این اثر افزوده است.

تبلیغ در قرآن و حدیث

محمدمحمدی ری شهری، با همکاری سیدحمید حسینی، ترجمه: علی نصیری، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1380 ش، 468 ص، وزیری.

دراثر حاضر، مؤلف کوشیده است علاوه بر استفاده از قرآن کریم، با بهره گیری از 157 منبع، «تبلیغ » را از منابع روایی شیعه و اهل سنت گردآوری و با بهره مندی از رایانه و گزینش فراگیرترین و موثق ترین روایات، مجموعه ای مفید و کاربردی از گستره ی مفهوم «تبلیغ و مبلغ » را پیش چشم علاقه مندان قرار دهد.

گرچه سعی مؤلف دراین پژوهش، قرارگرفتن در چهارچوب موضوع و وفاداری به عنوان کتاب بوده است، اما شایسته بود در کنار این اثر گرانسنگ، موضوع تبلیغ و تئوری های نوین آن نیز به عنوان یک دانش گسترده در علم ارتباطات، مورد توجه قرار می گرفت.

جایگاه تبلیغ/ جایگاه مبلغ/ رسالت مبلغ/ ویژگی مبلغ/ ابزارهای تبلیغ/ آداب تبلیغ/ آیات تبلیغ و «آثار مبلغ » عناوین هشتگانه فصل های این کتاب اند.

حکمت نامه بسیج

محمد محمدی ری شهری، چاپ اول، قم، دارالحدیث، 1381ش، 315 ص، رقعی.

«بسیج » به تعبیر امام راحل (ره)، لشکر مخلص خداست. اگر بسیجی باشیم و بپذیریم که بسیج، مدرسه عشق است; باید بکوشیم براساس معیارهای اسلامی درس های اصلی این مدرسه را به نیکی فراگیریم. «حکمت نامه بسیج » در بردارنده تمامی درس هایی است که یک بسیجی آگاه باید بیاموزد تا بتواند نقش خطیرخویش را در متن جامعه به خوبی ایفا کند. جای خوشوقتی است که حجت الاسلام ری شهری درهمین اثر وعده داده اند که بزودی حکمت نامه های دیگری نیز برای دیگر اقشار جامعه تدارک خواهند کرد.

جایگاه بسیج/ بایسته های بسیج/ مسئوولیت های بسیجی/ راز موفقیت بسیجی و «بسیجیان نمونه » عناوین فصول پنجگانه این اثر را تشکیل می دهند.

سیاست نامه امام علی (ع)

محمدمحمدی ری شهری، ترجمه: مهدی مهریزی، چاپ سوم، قم، دارالحدیث، 1381 ش، 423ص، وزیری.

سیاست نامه امام علی (ع) ترجمه کامل جلد چهارم از «موسوعه الامام علی فی الکتاب والسند والتاریخ » است که برای بهره مندی بیشتر علاقه مندان به متون حدیثی و تاریخی، ترجمه و متن عربی دراین مجله در کنار هم قرارگرفته اند. مقدمه یا درآمد 113 صفحه ای این اثر، مشروح تر از درآمد متن عربی اثر است و در آن به تفصیل، نکات جدیدی چون: تحلیلی از زمینه تبیین علت تنها ماندن امام علی (ع) در اواخر حکومت و دلایل عدم تداوم حکومت علوی با توجه به سیاست های کارآمد آن حضرت آمده است.

سیاست در دو مکتب (سیاست اموی - سیاست علوی) / مبانی حکومت بردل ها/ دفاع کلی از سیاستمداری امام علی (ع) / بیعت نور/ اصلاحات علوی و «سیاست های اداری، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، قضایی، امنیتی، جنگی و حکومتی امام علی (ع) عناوین مهم فهرست کتاب را تشکیل می دهند.

دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ

محمد محمدی ری شهری، با همکاری، سید کاظم طباطبایی و سید محمود طباطبایی نژاد. مترجمان: عبدالهادی مسعودی، محمد علی سلطانی، مهدی مهریزی، سید ابوالقاسم حسینی و جواد محدثی. چاپ اول قم، دارالحدیث، 1382 ش، دوره 13 جلدی، وزیری.

مجموعه گرانسنگ دانشنامه امیرالمؤمنین تنهاگردآوری سخنان آن حضرت و متون تاریخی نیست، بلکه با شناختی که از شخصیت و زندگی حضرت از تولد تا شهادت و نیز زمان و مکان صدور سخنان گهربار امام علی (ع) ارایه می دهد، این امکان را برای خواننده فراهم می آورد تا معنای اصلی و عمیق و چرایی مواضع و سخنان امام را دریابد.

از دیگر مزایای این دانشنامه می توان به وجود 9 نقشه در کتاب اشاره کرد که زوایای جغرافیایی حوادث را روشن می کنند و خواننده را با تاریخ مصور امام علی (ع) آشنا می سازند. دانشنامه امیرالمؤمنین (ع) در حقیقت دایرة المعارفی است با5400 صفحه در سیزده جلد، حاوی 6728 متن حدیثی و تاریخی و با بیش از 30000 نشانی و فراهم آمده از نزدیک به 570 منبع شیعی و اهل سنت.

تدوین این مجموعه عظیم که حاصل کار گروهی به روش نوین و با استفاده از کتاب و رایانه است، بیش از ده سال به درازا کشیده و در آن، مؤلف و همکارانش افزون بر قرآن مجید و منابع و متون اصلی، از بسیاری از تحقیقات جدید نیز بهره جسته اند. عناوین هفده گانه دانش نامه امیرالمؤمنین (ع) از این قرارند: