معرفی مراکز تحقیقاتی نیم نگاهی به مؤسسه «الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة »

معرفی مؤسسه

مؤسسه «الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة » در سال 1373 در شهر مقدس قم تاسیس شد.این مؤسسه تحت اشراف عالیه حضرت آیت الله شیخ محمد هادی القاضی - که خود از استوانه های علمی و اساتید دروس خارج حوزه علمیه قم می باشند - اداره می شود.همکاری فضلای گرانسنگ حوزه با مؤسسه از یک سو و نظارت علمی مستمر معظم له از سوی دیگر، سبب اتقان محتوای دیسکهای نوری ارائه شده می باشد.بحمد الله این مؤسسه تاکنون توانسته است با تهیه 9 دیسک نوری در موضوعات مختلف اسلامی گامی ارزشمند در اشاعه فرهنگ غنی اسلامی بردارد و مشتاقان معارف اهل بیت علیهم السلام از میهن اسلامیمان گرفته تا لبنان، انگلستان و استرالیا را به این چشمه سار حکمت و معرفت رهنمون باشد.

این مؤسسه برای نشر هرچه گسترده تر معارف اسلامی و نیز به منظور جمع آوری هرچه بیشتر مآخذ و منابع اسلامی، دفتری نیز در لبنان دایر کرده لکن همانطور که بیان گردید تمام فعالیتهای علمی و فنی و هنری آن در ایران انجام می شود.و چون مخاطبین خارج از کشور مد نظر بوده اند بیشتر برنامه ها به دو زبان عربی و انگلیسی تهیه شده است.

آشنائی با ساختار مؤسسه

این مؤسسه در راستای تحقق اهداف تعیین شده و انجام مطلوب وظایف محوله از ارکان سازمانی ذیل تشکیل شده است:

مدیریت کل، کمیته علمی، هیئت تحریریه و نظارت علمی، مهندسی کامپیوتر و بخشهای علوم قرآن، حدیث، عقاید، فقه، اصول، فلسفه اسلامی، سیره نبوی و اهل بیت صلی الله علیه وآله وسلم، تاریخ اسلامی و گروههای پژوهشی در زمینه تربیت، جامعه، اقتصاد، فرقه ها و مذاهب، اعلام، اماکن اسلامی و مسابقه ها.

این مؤسسه در بخشهای زیر به تدوین دائرة المعارف اسلامی مشغول است:

قرآن

بی شک علوم قرآن جزء ارجمندترین معارف دینی است و جا دارد در دائرة المعارف اهمیتی بسزا برای آن قائل شویم.از این رو پژوهش در آن شامل تاریخ و علوم قرآن (چون تفسیر، آیات الاحکام، قصص و سنتهای قرآن، و ناسخ و منسوخ، قرائات و تجوید) همراه با صوت و تصویر صورت پذیرفته است.

حدیث

این بخش با در نظر گرفتن گرایش متناسب با دائرة المعارف به بررسی انواع حدیث و اسانید و علم درایه و اعلام روات و کتب روایی می پردازد.

عقائد

این بخش با اشاره به دیدگاه های علمای مذاهب دیگر و استدلال بر آنها با شیوه آموزشی گام بگام و روشن متناسب با سطح معلومات عمومی اشخاص آنان را با استدلالهای عمیق و ژرف با اصول عقائد آشنا می نماید.

در مباحث اصول عقاید گاهی به تناسب، به فلسفه، علم کلام و گاهی به عقل و نقل هر دو استناد جسته ایم که در ذیل هر بابی از ابواب اعتقادات اهم شبهات جدید علیه مذهب حق مطرح و پاسخ آنها نگاشته شده است.همچنین به مآخذ مورد استناد در این مباحث اشارت رفته است.با یادآوری این که کوشیدیم برای دستیابی به معلومات متداخل این باب، امکانات پیشرفته برنامه نویسی کامپیوتری را به کار بگیریم.

فرهنگی از اصطلاحات عقاید، برای توضیح واژه های عرضه شده در برنامه به زودی فراهم خواهد شد.

فقه

این بخش بر آن است که رساله های عملیه مراجع بزرگ و برجسته را در چارچوب فروع متعدد آن عرضه کند به گونه ای که مکلف و پژوهنده را قادر سازد بسرعت و سهولت به حکم شرعی دست یابد.این در حالی است که به قواعد فقهی و مدارک آنها و اهم مسائل فقهی مذاهب دیگر اسلامی نیز اشاره شده است.

این مهم از طریق تشکیل کمیته های متعددی انجام یافته که انجام وظایف زیر به آنها محول شده است:

1- بررسی فتاوا و استخراج عنوانهای اصلی و فرعی از آنها بدون التزام به عناوین موجود در رساله ها به دیگر سخن با در نظر گرفتن سرعت و سهولت دستیابی به اطلاعات از طریق کامپیوتر، رساله های عملیه مجددا تبویب شده و در نتیجه فروع جدیدی پدید آمده که فعلا در رساله ها موجود نیست که این کار را می توان فقه موضوعی نامید که حاصل استخراج عناوین کلی است که در بیش از یک باب فقهی تکرار می شود و عنوان مستقلی ندارد.همچون: زن، کودک، مسجد، قرآن و...

استخراج عناوین اصلی و فرعی در قالب پرسش و پاسخ مطرح شده که از متن فتاوای به دست آمده است.

2- بازنویسی فتاوا به طرز پرسش و پاسخ و آسان کردن آن با ملحوظ داشتن مخاطب و طرح سؤال به ترتیبی مشخص و در برگیرنده تمام شرایط و قیود و تدوین به گونه ای که فهم آن متوقف بر پرسشهای قبلی و بعدی نباشد

3- مستند کردن پرسشها و پاسخها به متن برگرفته از رسائل عملیه مراجع بزرگ

4- وارد کردن شماری از رسائل عملیه مراجع تقلید همراه با ملاحظه فتاوای هر یک از ایشان در سایر کتب فقهی تالیف شده توسط آنها یادآور می شود که برنامه کامپیوتری، فرصت مقایسه آرای مراجع را فراهم می کند و نتیجه این مقایسه در حالت احتیاط وجوبی و مراجعه به مجتهد اعلم نمایان می گردد.

5- تهیه فهرست اصطلاحات فقهی با توضیحات ساده در یک معجم فقهی قابل فهم مخاطبان

6- فراهم کردن فهرستی از قواعد فقهی در یک معجم فقهی با توضیح اصل قاعده و مدرک و کاربرد آن با بیانی روشن و قابل فهم

7- انتخاب و گزینش مهمترین مسائل مذاهب فقهی اهل سنت

8- پرداختن به استفتائات و مسائل مستحدثه.

سیره پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و اهل بیت آن حضرت علیهم السلام

یکی از موضوعات مورد بررسی در این بخش، سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و سیری در اهم حوادث تاریخی عصر رسالت با استناد به مآخذ عمده و اهم کتابهای تاریخی می باشد.

همچنین این بخش به سیره اهل بیت علیهم السلام و آیات نازل شده در حق ایشان و نیز احادیث نبوی در خصوص ائمه علیهم السلام و....و گزارش برجسته ترین رویدادهای تاریخی ایام زندگانی ایشان می پردازد.

تاریخ اسلام

این بخش به دنبال عرضه تاریخ بر اساس روشی مفصل و تحلیلی است.

کاوش و پژوهش در این بخش در پنج قسمت به عمل می آید:

الف) علم تاریخ ب) فلسفه تاریخ ج) تاریخ ادیان د) تاریخ تمدنها ه) تاریخ سیاسی اسلام نظر به نیاز محسوسی که در بازنویسی تاریخ سیاسی اسلامی وجود دارد، بیشتر تلاشهای این بخش به رفع این نیاز معطوف گشته است.

تربیت اسلامی

با توجه به اهمیتی که اسلام برای این باب از ابواب معرفت قائل است، سعی شده در این بخش عناوین اساسی در زمینه منابع، مبانی، اهداف و شیوه های تربیت اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.بدیهی است در بررسی این موضوع نیز منابع اصلی اسلامی از قبیل کتاب و سنت هماره مد نظر بوده و خواهد بود.

از دیگر مواردی که در این بخش مورد عنایت می باشد، آثار تربیتی ایمان و پایبندی به تعالیم اسلامی در جامعه می باشد.

جامعه اسلامی

این بخش متکفل تحقیق و تبیین نظریه جامعه اسلامی بر اساس رهنمودها و حقایقی است که کتاب خدا و مکتب اهل بیت علیهم السلام مشخص ساخته و طی آن مبانی جامعه اسلامی در عهد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بر آن استوار گشته بود، که نمونه ای والا و ارجمند برای اقتدار و پیروی در راه برپایی جامعه برتر اسلامی بشمار می آید.بررسی تاریخ جامعه اسلامی در عصر رسالت و کاوش در نصوص قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام که به گونه ای متعرض همه عناصر جامعه اسلامی شده، برای صیانت و نگهداری جامعه ما از انحراف و سقوط، کاری ضروری و حیاتی است.

اقتصاد اسلامی

این بخش به ابعاد اندیشه اقتصادی اسلام از خلال مفاهیم اقتصادی و بررسی و تحلیل آنها در حرکت متناسب با این دائرة المعارف می پردازد.به این ترتیب که اقتصاد اسلامی را از لابلای ساختار اقتصاد جامعه اسلامی در عهد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و تئوری اقتصاد اسلامی در زمینه بازار، بانکها، پس انداز، سرمایه گذاری، خرید و فروش، مضاربه، شرکت، قرض، تجارت، نظام غیر ربوی، روابط اقتصادی و غیره استخراج نموده همراه با پاسخهای مختصری به برخی نظرها و شبهات اقتصادی در این زمینه عرضه کرده است.

فلسفه اسلامی

در این بخش به اهم مفاهیم فلسفه اسلامی پرداخته می شود.نیز این بخش متکفل پاسخگویی به پرسشها و شبهات فلسفی می باشد که در اذهان افراد مختلف جامعه پدید می آید.

اصول

نظر به اهمیت جایگاه علم اصول در استنباط حکم شرعی، به برخی از مفاهیم این علم نظیر: تعریف علم اصول، موضوع و فایده آن، اصول عملیه محرزه و غیر محرزه و تعارضی که ممکن است بین آنها و ادله حاصل شود و نیز فهرستی از اصطلاحات علم اصول پرداخته شده است.

فرقه ها و مذاهب اسلامی

در این قسم به بررسی فرق و مذاهب مختلف رایج و غیر رایج از عصر رسالت تا کنون پرداخته شده و همچنین توضیحات مفصلی پیرامون اسباب پیدایش، و افکار و عقاید آنها داده شده است همچنین حوادث مهم و رجال مشهور مورد بررسی قرار گرفته اند.

اعلام

در این بخش شرح حال اعلام نگاشته شده است.که از جمله پیامبران و اوصیا و اصحاب و تابعان، قاریان، حافظان، امامان علیهم السلام و فرزندان و اصحاب و برخی منسوبین ایشان و عالمان دینی و طبیعی دانان، رهبران سیاسی و نظامی، شاعران می باشند.

و نیز زنانی که نقش برجسته در تاریخ داشته اند مطرح شده اند.که سرگذشت هر یک از اعلام با اشاره به مهمترین شخصیتهای معاصر و برجسته ترین جنبه های زندگی وی و اهم سخنانی که درباره او گفته شده و فهرست منابع که در نگارش زندگی نامه او مورد استفاده قرار گرفته نشان داده می شود.

اماکن اسلامی

این بخش مهمترین نمودهای اسلامی را به نمایش می گذارد مانند شهرهای مقدس، مهمترین مساجد، مراقد، مؤسسات، اماکنی که معروفترین جنگها و درگیریها در آن رخ داده و نمودهای حج و جز آن که در این بخش از برنامه آمده است.ضمن اینکه سخنی درباره مکان جغرافیایی آن نمودها و برجسته ترین مشخصه ها و اوصاف و چکیده تاریخ آن و بزرگترین شخصیتهایی که به آن وابسته اند، نمایانده می شود و این همه همراه با پیوست مصور عکسهای ثابت و متحرک متناسب با آن نمودهاست.

مسابقه ها

مسابقه های فکری و علمی کودکان برای بارور کردن فرهنگ آنان در عرصه اصول عقاید و تاریخ اسلامی و معلومات عمومی منظور شده است.

بخشی از محصولات نرم افزاری مؤسسه الموسوعة الاسلامیة الکمبیوتریة

برنامه هایی که در قالب دیسک نوری عرضه شده و یا در دست تهیه است عبارتند از:

فقه (1) : دیسک نوری شامل: فتاوای حضرت آیة الله العظمی سیستانی (دام ظله) همراه با سؤال، جواب و متن با آسانترین روش جستجو برای دستیابی به فتوا و نیز کتب فقهی دسته بندی شده همراه با قابلیت جستجو، بررسی زندگی نامه و تصاویر ایشان

فقه (2) : دیسک نوری شامل: فتاوای حضرت آیة الله العظمی امام خمینی قدس سره همراه با سؤال، جواب و متن با آسانترین روش جستجو برای دستیابی به فتوا و نیز کتب فقهی دسته بندی شده همراه با قابلیت جستجو، بررسی زندگی نامه و چندین تصویر و فیلم

فقه (3) : دیسک نوری شامل: فتاوای حضرت آیة الله العظمی خوئی قدس سره همراه با سؤال، جواب و متن با آسانترین روش جستجو برای دستیابی به فتوا و نیز کتب فقهی دسته بندی شده همراه با قابلیت جستجو، بررسی زندگی نامه و چندین تصویر الطف: در مورد زندگی حضرت امام حسین علیه السلام و واقعه عاشورا، المسابقات دیسک نوری شامل 6 بخش قرآن، عقاید، فقه، حدیث، تاریخ و معلومات عمومی که بر اساس سه گروه سنی، طراحی شده، المساجد: در برگیرنده مجموعه ای از مساجد اسلامی قدیم و جدید در نقاط مختلف دنیا، همراه با تصاویر، رمضان حدود 40 ساعت صوت در ادعیه ماه مبارک رمضان و وقایع تاریخی مهمی که در آن اتفاق افتاده است، الغدیر به ابعاد تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی بیعت غدیر خم، همراه با بررسی زندگانی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و امام علی علیه السلام و اماکن تاریخی و زندگینامه شخصیت های اسلامی آن مقطع زمانی می پردازد، الموسوعة الاسلامیة: این دائرة المعارف شامل چندین بخش علوم اسلامی در موضوعات قرآن، عقاید، فقه، اصول، حدیث، سیره نبوی و اهل بیت علیهم السلام، تربیت اسلامی، فلسفه اسلامی، تاریخ، جامعه شناسی اسلامی، اعلام و شخصیتها، اماکن مقدسه، اقتصاد اسلامی و فرق و مذاهب اسلامی می باشد.

با توجه به اهمیت خاص مسئله قدس برای مسلمین این مؤسسه برنامه های: «قدس از دیدگاه مراجع عظام » و «وقایع الاحداث » در موضوع مسائل تاریخی قدس از بدو اسلام تاکنون و معرفی شخصیتهایی که در مسائل سیاسی و دینی قدس فعال بودند نیز در قالب دیسکهای نوری مستقل در آینده عرضه خواهد کرد.