مثل چهل و چهارم
وضع نابسامان و پریشان پرستندگان خدایان متعدد
«و لقد ضربنا للناس فی هذا القرآن من کل مثل لعلهم یتذکرون » .
«ما در این قرآن از هر نوع تمثیلی برای مردم آوردیم شاید متذکر گردند» .
«قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون » .
«قرآن عربی که از هر کجی پیراسته است (این مثلها را آوردیم) شاید پرهیزگار شوند» .
«ضرب الله مثلا رجلا فیه شرکاء متشاکسون و رجلا سلما لرجل هل یستویان مثلا الحمد لله بل اکثرهم لا یعلمون () » .
«خدا مثلی زده است: مردی است که چند خواجه ناسازگار در (مالکیت) او شرکت دارند (و هریک او را به کاری می گمارند) و مردی است که تنها فرمان بر یک مرد است . آیا این دو در مثل یکسانند؟ سپاس خدای را [نه] بلکه بیشترشان نمی دانند» .
تفسیر لغات آیه
1 . «متشاکس » از واژه «شکس » گرفته شده که به معنی «بدخویی » است و متشاکس به فرد مجادله گر می گویند که به خاطر ناسازگاری خویش با دیگران به نزاع برمی خیزد .
«سلما» به معنی خلوص و دور از هر نوع عنصر بیگانه است .
تفسیر تشبیه
1 . خدا در این آیه حال کافر و مؤمن را با یک تمثیل بیان می کند . بنابراین باید در این مورد سه چیز باشد تا تمثیل، مقق می شود .
مشبه به .
مشبه .
وجه شبه .
مقصود از «مشبه به » در این آیه حال دو برده است:
الف . برده ای که مملوک چند انسان ناسازگاری است که هرکدام از او کاری می طلبند و برده نمی داند به سخن کدام یک پاسخ بدهد .
ب . برده ای که مملوک یک انسان است و فرمان یک فرد بر او حاکم است . طبعا او راه و روش خود را به وسیله فرمان او تشخیص می دهد .
مقصود از «مشبه » ، حال کافر و مؤمن است . کافر به خاطر خدایان متعددی که هرکدام برای خود امر و نهی دارند بسان برده ای است که مملوک چند نفر می باشد درحالی که مؤمن که خود را بنده خدای واحد حکیم و قادر می داند، بسان برده ای است که فقط یک مالک بیشتر ندارد .
انسان مشرک، در زندگی، متحیر بوده و راهی به مقصود نخواهد برد چون آرای مختلف بر او حاکم است . در حالی که مؤمن برای خود، حاکم واحدی برگزیده و یک رای بر او حکومت خواهد کرد .
مشرک بر اثر اعتقاد به خدایان متعدد، جهان را به فساد تهدید می کند چون خدایان متعددی بر جهان حکومت می کنند چنانکه می فرماید:
«لو کان فیهما آلهة الا الله لفسدتا ... () » .
«اگر خدایان متعددی بر آسمان و زمین حکومت می کرد رو به تباهی می نهادند» .
سرانجام، شعار مؤمن این است:
«... اارباب متفرقون خیر ام الله الواحد القهار () » .
«آیا پروردگاران متعدد و گوناگون نیکوست و یا خدای واحد قهار؟» .
پی نوشت:
1) زمر، 29 - 27 .
2) انبیا، 22 .
3) یوسف، 39
