شبکه رایانه ای BBS مجموعه ای از چند سیستم کامپیوتری مجهز به مودم است که به عنوان رابط عبور پیام و اطلاعات برای کاربران در نقاط مختلف و راه دور عمل می کند.
(Bulletin Board System) BBS در حقیقت یک تابلو اعلانات است که به صورت رایانه ای پیام شما را به اطلاع دیگران می رساند. BBS ها معمولا روی موضوعات خاصی متمرکز هستند و ممکن است خدمات خود را به صورت رایگان یا غیر رایگان عرضه کنند. کاربران از طریق مودم خود، شماره BBS را شماره گیری می کنند و پیامهای خود را برای دیگران می فرستند یا اطلاعاتی را از این شبکه دریافت می کنند. بسیاری از شرکتها و مراکز خدماتی، شبکه BBS اختصاصی به راه انداخته اند و خدمات ویژه ای را به مشتریان خود ارائه می دهند. این خدمات ممکن ست شامل اطلاعاتی راجع به محصولات، فروش، پشتیبانی فنی، توسعه و چگونگی روزآمد کردن تولیدات آنان باشد.
قریب یک دهه از راه اندازی شبکه BBS در ایران می گذرد. این شبکه که در سالهای 71 تا 75 درخشید می توانست به عنوان زیربنای ساختار اطلاعات رایانه ای کشور محسوب گردد اما متاسفانه به سرنوشت دیگر پدیده های جدید در دیار ما مبتلا شده و پس از آنکه مورد بی مهری مراکز علمی قرار گرفت، با نگرش تشریفاتی و غیر ضروری مسئولان درجا متوقف شد. علی رغم آنکه شبکه های BBS فعال در کشور در آن سالها کم نبودند و با تبلیغات و هیاهو افتتاح می شدند اما در بهار حیات خود یکی پس از دیگری به آفات یاد شده گرفتار آمدند و به این ترتیب شبکه ای که تمرینی برای ورود به شبکه های جهانی و دنیای مجازی «وب » بود، در رکود و انزوا قرار گرفت و به حاشیه رانده شد.
عدم فرهنگ سازی در بهره وری از شبکه های رایانه ای در سطح کشور، روزآمد نشدن اطلاعات آن به دلیل فقدان حمایتهای مادی و معنوی، محدودسازی کاربری این شبکه به قشری خاص و از همه مهم تر عدم ترویج استفاده از این پدیده در مراکز دانشگاهی و علمی اساسی ترین علل توقف و عدم رشد و گسترش این شبکه به حساب می آید. اصلی ترین ضربه به حیات شبکه های BBS را باید ورود حساب نشده شبکه اینترنت به کشور دانست.
به نظر می رسد با ورود شبکه اینترنت به کشور نه تنها از BBS به جهات فنی و بسترسازی صرف نظر کردیم بلکه اطلاعات هر چند محدود و اولیه آن را نیز به حال خود رها کردیم. آنگاه با جهشی بلندپروازانه از روی شبکه اینترانت، که با اندکی مسامحه و نادیده گرفتن فرمت اطلاعات آن می توان گفت نوعی BBS پیشرفته و تکامل یافته در قالب web است، به سرعت خود را به دامان شبکه جهانی اینترنت انداختیم.
با این رویکرد BBS به حال خود رها شد و چون فرهنگ قریب یک دهه از راه اندازی شبکه BBS در ایران می گذرد. این شبکه که در سالهای 71 تا 75 درخشید رسید می توانست به عنوان زیربنای ساختار اطلاعات رایانه ای کشور محسوب گردد اما متاسفانه به سرنوشت دیگر پدیده های جدید در دیار ما مبتلا شده و پس از آنکه مورد بی مهری مراکز علمی قرار گرفت، با نگرش تشریفاتی و غیر ضروری مسئولان درجا متوقف شد.
به کارگیری شبکه ها در امر اطلاع رسانی نهادینه نشده بود، اعضا و مشترکین آن که از طریق این شبکه، اطلاعات کافی دریافت نمی کردند و نیاز فکری آنان برآورده نمی شد علی رغم آنکه، هنوز با مبانی اولیه حضور در شبکه ها و ارتباطات شبکه ای بطور کامل آشنا نبودند به سرعت به سوی شبکه های جهانی سرازیر شدند. از سویی افرادی با کمترین ملاحظات فرهنگی و اخلاقی به سرعت به دایر کردن ت ثپ ها پرداختند و بی توجه به فرهنگ استفاده از شبکه های جهانی دست جوانان و نوجوانان را در دست شبکه اینترنت گذاشتند. در این آشفته بازار و فراموش شدن شبکه های BBS بعضی کاربران و متصدیان این شبکه ها اظهار می داشتند که برخی از BBS ها با بهره گیری از سرورهای قدرتمند مربوط به مراکز دولتی جولانگاه سوء استفاده کنندگان از این شبکه های رایانه ای شده است و مدیران شبکه از کنترل و سرکشی انجمن های BBS غافل مانده و افرادی با اغراض سوء انواع اطلاعات خلاف عرف و اخلاق را در این انجمن ها قرار داده اند.
اما در این میان BBS هایی وجود داشتند که علی رغم هجوم افسار گسیخته اینترنت به کشور و با تمام جذابیت های دنیای مجازی web فعالیت خود را تعطیل نکردند بلکه برای ایجاد رقابت با زرق و برق اینترنت، از سر دلسوزی و مسئولیت پذیری به ترویج فرهنگ کاربری BBS و به کارگیری این شبکه رایانه ای در خدمت فضیلت های انسانی و اطلاع رسانی سالم پرداخته و در این راه با تلاشی پیگیر به روزآمد کردن آن همت گماردند.
شبکه BBS نور از نخستین شبکه های BBS کشور است که با مدیریت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی راه اندازی شد. این شبکه اکنون پس از 8 سال فعالیت مداوم و با انبوهی از اعضا هنوز مورد توجه و استفاده کاربران خود است و فضایی شفاف و سالم در عرصه شبکه های رایانه ای فراهم ساخته است. برای آشنایی با این شبکه اطلاعات موجود روی آن را مرور می کنیم.
اطلاعات شبکه BBS نور عبارت است از:
بیانات مقام معظم رهبری، بانک اطلاعات، بانک نرم افزار (کتابخانه شبکه) ، اطلاعات و اخبار مجلات و نشریات، ویژه نامه ها، مطالبی به مناسبتهای روز، محصولات نرم افزاری مرکز تحقیقات علوم اسلامی مانند قرآن، بحار الانوار، نهج البلاغه، صندوق پست، پاسخ به سؤالات و انجمن های تخصصی شبکه.
در شبکه BBS فضاهایی هستند که به موضوعات مشخص اختصاص داده شده و اعضا مطالب خود را تحت عناوین مختلف وارد می کنند. آنان همچنین اطلاعات مورد نیاز خود را به راحتی دریافت می کنند.
فضایی که به این موضوعات و عناوین روی سرور BBS اختصاص یافته است، هر کدام به نام یک انجمن شناخته می شود و یکی از کاربران به انتخاب مدیر شبکه به عنوان مسئول این انجمن معرفی می شود.
به این ترتیب تمامی مطالب عرضه شده در این انجمن توسط کاربران با نظارت مسئول انجمن کنترل می شود. علاوه بر اینکه مدیر انجمن خود مطالب جدید و روزآمد را به اطلاع دیگر اعضا می رساند.
انجمنهای (1) BBS نور عبارت اند از:
1- انجمن قرآن و عترت 2- حدیث 3- انقلاب اسلامی 4- فرهنگ و ادب 5- اطلاع رسانی و شبکه ها; 6- نرم افزار 7-عمومی 8- کتاب 9- نمایشگاه مجازی 10- تاریخ 11- گرافیک 12- ورزش 13- سخت افزار 14- دفاع مقدس
هر انجمن دارای یک کتابخانه است که فایل های ارسال شده توسط اعضا در آنجا نگه داری می شود.
در ابتدای انجمنها از طرف مدیر شبکه نکاتی به کاربران و اعضای انجمنها تذکر داده شده است. در بخشی از این توصیه ها آمده است:
برای ارسال فایل به کتابخانه، موارد زیر رعایت نمائید در غیر از این صورت از نگهداری فایل شما معذوریم.
1- فایل ها خلاف شئونات اخلاقی و اسلامی نباشد، 2- توضیح داشته باشد، 3- با پسوند باشد، 4- مورد نیاز دیگر کاربران باشد.
با انتخاب یک انجمن مشخصات زیر در صفحه اولیه آن ظاهر می شود:
1- نام انجمن 2- روش خواندن پیامها 3- نام مدیر انجمن 4- تاریخ هر پیام 5- روش ورود به کتابخانه انجمن 6- روش خروج از انجمن.
- کلیه اطلاعاتی که به انجمن ارسال می شود، به صورت خودکار توسط رایانه مشخصاتی مربوط به پیام در صدر آن اطلاعات ثبت می شود که شامل مدت زمان تماس آن عضو با انجمن برای قرار دادن پیام، سرعت تماس که سرعت مودم را بیان می کند، تاریخ و ساعت تماس; به این ترتیب مشخصات کاملی از نحوه قرار گرفتن اطلاعات در هر انجمن توسط رایانه ذخیره و اعلان می شود.
امکانات انجمنهای BBS
- در این انجمنها گزینه هایی وجود دارند که امکانات ویژه ای را برای کاربر فراهم می سازند.
به عنوان مثال گزینه پاسخ در محیط بحث که با حرف R انتخاب می شود به دیگران اجازه می دهد هرگونه پاسخ اعم از نقد و بررسی، تایید یا رد و هرگونه مطلبی مرتبط با متنی که کاربر دیگر در تابلوی انجمن قرار داده است، زیر همان پیام قرار دهد و باب بحث و گفتگو را باز کند.
گزینه پاسخ تحت پست الکترونیکی که با حروف E انتخاب می شود این امکان را فراهم می سازد تا اظهار نظر کاربر دیگر نسبت به مطلب منتشر شده در BBS به صندوق پست الکترونیکی صاحب پیام ارسال می گردد و در تابلو اعلانات نصب نشود در نتیجه بحث پیرامون آن مطلب بین دو کاربر به صورت خصوصی در می گیرد.
گزینه اختیارات نویسنده پیام که با حرف A انتخاب می شود، این امکان را به نویسنده پیام می دهد که پیام خود را اصلاح، اضافه یا حذف نماید.
گزینه پیگیری پیام که با حرف T انتخاب می شود، این امکان را برای دیگر کاربران فراهم می سازد تا مطالب مرتبط به این پیام را در تابلو اعلانات انجمن زیر همان پیام به نمایش در آورد.
به بخشی از اطلاعات موجود در انجمنهای مختلف که توسط کاربران روی BBS نور قرار داده شده است توجه فرمایید:
انجمن قرآن و عترت
مدیر انجمن: SA. SEYYEDI
تاریخ ارسال پیام: جمعه 8 مهرماه 1379
ساعت: 39 : 19
سرعت تماس: 28800
فرستنده: M. yaqoobnejad
گیرنده: ALL
عنوان: قرآن معجزه جاوید
اطلاعاتی که برای این بخش از انجمن قرآن و عترت ارسال شده است جدولی از اطلاعات قرآنی شامل سوره، تعداد آیات، تعداد کلمات، تعداد حروف و اطلاعات دیگری در این خصوص می باشد. علاقه مندان پس از مطالعه می توانند این اطلاعات را در فایلی با نام دلخواه از طریق برنامه های کمکی، در رایانه خود ذخیره یا چاپ کنند.
- تاریخ ارسال پیام: دوشنبه 18 مهرماه 1379
- ساعت: 10 : 8
- فرستنده: M.Elahi
- گیرنده: ALL
- عنوان: یا علی علیه السلام
فرستنده قطعه شعری در مدح امام امیر المؤمنین علی علیه السلام ذکر کرده و سپس میلاد آن حضرت را چنین تبریک گفته است:
«. . . فرخنده میلاد مسعود یگانه مولود کعبه صدیق اکبر و فاروق اعظم، امام المتقین و امیر المؤمنین، خلیفه بر حق و بلافصل نبی، قسیم الجنة و النار، حضرت حیدر کرار اسدالله الغالب، مولا علی بن ابی طالب صلوات الله تعالی و سلامه علیه، بر کافه مسلمانان و قاطبه اهل ایمان، مبارک باد. . . »
انجمن حدیث
- در انجمن حدیث با پیامها و اطلاعات فراوانی روبرو می شویم که به ترتیب تاریخ ورود به شبکه مرتب شده اند. به نمونه ای از مطالب موجود در انجمن حدیث توجه کنید.
- مدیر انجمن: H,TABIB
- تاریخ ارسال پیام: دوشنبه 18 مهرماه 1379
- ساعت: 28 : 7
- فرستنده: Moradiyan
- گیرنده: ALL
- عنوان: سخنان معصومین علیه السلام
امام علی در مورد پرهیزکاری فرمودند: از خدا بترس، اگر چه اندک; و بین خود و خدا پرده ای قرار داده، اگر چه نازک (حدود و احکام خدا را حفظ کن و پرده دری مکن) . . .
انجمن انقلاب اسلامی:
مدیر انجمن: Y.Vahid-nia
تاریخ ارسال پیام: پنج شنبه - 28 مهرماه 1379
ساعت: 26 : 2
فرستنده: M.yaqoobnejad
گیرنده: ALL
عنوان: رهبری انقلاب اسلامی
این کاربر مطالبی را در مورد رهبر انقلاب اسلامی انتخاب کرده و در شبکه نور قرار داده است.
در این متن به شیوه رهبری حضرت امام خمینی قدس سره در دوران شکوهمند پیروزی انقلاب اسلامی و مدیریت و راهبری آن فقید فرزانه در بحرانهای پس از انقلاب پرداخته شده است. در بخشی از این مطلب آمده است: در تاریخ 10/8/67 در پاسخ نامه آقای محمد علی انصاری که از اختلاف نظرها بین جامعه روحانیت و روحانیون اظهار نگرانی کرده بود، امام خمینی قدس سره پیام مهمی صادر فرمودند که بر اتحاد و برادری قشرهای مختلف بخصوص جامعه روحانیت مبارز و جامعه روحانیون تاکید داشته و توصیه های ارزشمندی برای وحدت جامعه به گروههای مختلف فرمودند که این پیام «منشور برادری » نام گرفت.
انجمن فرهنگ و ادب:
تاریخ ارسال پیام: دوشنبه 25 مهرماه 1379
ساعت: 25 : 9
فرستنده: T.rabbani
گیرنده: sh.mohaddess
عنوان پیام: به نام حضرت دوست
متن ارسالی با ادامه پیام متقابل، از طرف یکی دیگر از کاربران به نظر می رسد یک گفتگوی ادبی بین دو نفر از اعضای این انجمن است. این پیام به نقل قطعات ادبی اختصاص یافته است که در زیر آن از طرف گیرنده متقابلا قطعه ای ادبی برای فرستنده پیام ارسال شده است.
انجمن اطلاع رسانی و شبکه ها
مدیر انجمن: A.HEJAZI
تاریخ ارسال پیام: پنج شنبه - 28 مهرماه 1379
ساعت: 57 : 2
فرستنده: M.pourdadash
گیرنده: M.KHOSHGOFTAR
عنوان: X.25
آیا شما یا دوستان عزیز دیگر از شماره کد X.25 از شبکه های ایرسا، پیام مجلس و دانا و همچنین شماره تلفن تماس با شبکه پیام اطلاع دارید؟ ممنون می شوم اگر بنده را راهنمایی بفرمایید.
زیر این پیام، یکی از اعضای این انجمن این چنین تایپ می کند:
سلام; X.25 شبکه ایرسا که مدتی است قطع شده است. شماره شبکه دانا 8708406 است.
انجمن نرم افزار
مدیر انجمن: F.TEHRANI
تاریخ ارسال پیام: پنج شنبه - 14 مهرماه 1379
ساعت: 02 : 7
فرستنده: A.ZABARJAD
گیرنده: ALL
عنوان: نیازمندی
هر کس برنامه ای برای باز کردن و یا خواندن فایل هایی با پسوند آثدارد یک کپی برای من بفرستد (فوری)
زیر این درخواست، یکی از اعضا چنین پاسخ داده است:
سلام دوست عزیز; این برنامه را می توانید در کتابخانه انجمن با نام ENCODE EXE. 30 پیدا کنید.
با تشکر N.KARAM
انجمنهای دیگر BBS یعنی انجمن عمومی، کتاب، نمایشگاه مجازی، گرافیک، تاریخ، ورزش، سخت افزار و دفاع مقدس همه به همین ترتیب حاوی پیامهایی هستند که بین کاربران رد و بدل شده است. به این ترتیب چنانچه مدیران انجمنهای BBS بتوانند فعالانه اعضا را در صحنه انجمن مشارکت داده و با تبادل اطلاعات فضایی پر نشاط و پربار فراهم سازند کاربران بسیاری جذب این انجمنها می شوند و شبکه BBS از رونق بیشتری برخوردار خواهد گشت.
) واژه انجمن در BBS معادل واژه Forum به معنی حوزه بحث است.
پی نوشت:
1. در شرح Forum در فرهنگ تشریحی کامپیوتر، میکروسافت چنین آمده است: رسانه ای که توسط یک سرویس آماده مانند BBS برای کاربران فراهم شده است تا از طریق پست کردن پیامها و پاسخگویی به آنها بحثهایی روی یک موضوع خاص داشته باشند.
در اینترنت بیشترین حوزه های بحث گروههای خبری در شبکه Usenet می باشند.