سکته مغزی (۱)

آیا می دانید که سکته مغزی باعث زمین گیر شدن و نیز مرگ افراد بالغ در سراسر گیتی می شود؟

از نظر تاریخی اگر به این بیماری بنگریم، پیشینیان آن را قابل پیش گیری و درمان نمی دانستند و می گفتند که سرنوشت این شخص چنین بوده است؛ اما امروزه این گونه نیست و این سان فکر نمی کنیم، بلکه توجه زودهنگام به عوامل ایجادکننده خطر سکته و معاینه به وسیله پزشک و به اصطلاح، چکاپ سالانه افراد بالاتر از 50 سال و رژیم غذایی درست و متعادل و برنامه منظم ورزش، استراتژی و تدبیر مهم در پیش گیری از سکته است.

این نکته شایان توجه است که امروزه به سبب ازدیاد طول عمر، تعداد افراد سالمند جامعه، که در برابر سکته مغزی آسیب پذیر هستند، زیاد شده است گرچه جوانان نیز از این عارضه، چندان در امان نیستند. به هر حال درباره سکته مغزی به ویژه پیش گیری از آن، نکات زیر را باید مورد توجه قرار داد:

سکته مغزی چیست؟

سکته ممکن است در هر زمان و در هر سنی اتفاق بیفتد؛ اما هرچه سن بالا رود، احتمال وقوع آن بیشتر است. سکته وقتی اتفاق می افتد که یکی از رگ هایی که به مغز خون می رساند، مسدود و یا پاره شود که در این صورت، بخشی از مغز که از آن رگ، تغذیه می کند، آزرده می شود و سکته مغزی عارض می شود.

در جریان سکته مغزی، سلول های بخشی از مغز می میرند و نیز مقداری مواد شیمیایی آزاد می شود؛ به گونه ای که یاخته های دور ناحیه آزرده را نیز به خطر می اندازد.

اگر بیمار مبتلا به سکته مغزی، بی درنگ مورد توجه و درمان قرار نگیرد، ممکن است سلول های ناحیه وسیعی از مغز در اطراف محل آزرده، بمیرند. با مرگ یاخته های مغزی، مهارت های مهم و اساسی مانند گفتار، حرکت و حافظه، ممکن است دچار نقصان و فتور شوند و حتی از بین بروند.

بهبود این مهارت های مختل شده، بسته به شدت و نوع سکته است. به طوری که برخی از افراد کاملاً بهبود می یابند؛ در حالی که عده ای دیگر دچار عارضه های شدید می شوند و گاهی ممکن است بمیرند.

انواع سکته

سکته مغزی بر دو گونه است:

1. در اثر لخته شدن خون:

باید دانست که لخته شدن خون، به طور عموم یکی از اعمال سودمند بدن است؛ مثلاً اگر شما زخمی شوید یا در بدن شما بریدگی ایجاد شود و یا خون دماغ شوید؛ به سبب لخته شدن خون در محل زخم، از خون ریزی بیشتر جلوگیری می شود به طوری که به تدریج خون ریزی کمتر و سپس متوقف می گردد و گرنه همه خون بدن از زخم خارج و باعث مرگ خواهد شد. اما متأسفانه اگر لخته در رگ های مغز تشکیل شود و یا از نقطه دیگر بدن لخته ای حرکت کرده و با جریان خون به مغز برسد و رگ های کوچک مغز را ببندد باعث سکته مغزی می شود؛ چون ورود اکسیژن به آن بخش از مغز متوقف می شود و همه می دانیم که اکسیژن برای مغز بسیار حیاتی است.

تنگ شدن رگ های مغز

ممکن است به سبب تنگ شدن رگ های ظریف ناحیه ای از مغز به علت رسوب مواد چربی و کلسیم، اتفاق بیفتد. رسوب این مواد چربی را که عمدتا کلسترول است، «پلاک» می نامند. روشن است که رگ های گرفته شده به وسیله پلاک ها نمی توانند خون تازه و اکسیژن دار به بخشی از مغز برسانند و در نتیجه سکته عارض می شود.

2. نوع دوم سکته مغزی که کمتر دیده می شود؛ اما خطرناک تر از اولی است، در اثر خون ریزی مغزی ایجاد می گردد. این نوع سکته مغزی بدین صورت است که یکی از رگ های مغز که جدار آن نازک شده باشد، می ترکد و خون ریزی می کند. این گونه پاره شدن رگ ممکن است به علل گوناگون پیش آید از جمله پرفشارخونی (زیادی فشار خون)به مدت طولانی و یا پارگی آنوریسم سرخ رگ مغزی (آنوریسم، گشادشدن بخشی از سرخ رگ است که دیواره آن به مرور زمان، نازک و آسیب پذیر می گردد).

چه باید کرد؟

برای پیش گیری از سکته مغزی باید هشیار باشیم. درست است که سکته مغزی بیرون از اراده و اختیار آدمی است؛ ولی با تدابیری می توان از آن جلوگیری کرد، چراکه این امر، یکی از عوارض خطرناک ولی قابل پیش گیری است؛ آن هم با شناختن عوامل خطرآفرین و پرهیز از آنها.

درست است که برخی از عوامل، بیرون از اراده آدمی می باشند مانند افزایش سن، جنس (زن یا مردبودن)، نژاد، سابقه سکته در افراد خانواده و بیماری قند؛ اما این را نیز باید دانست که داشتن یک یا چند عامل خطر، لزوما به این معنی نیست که شما دچار سکته مغزی خواهید شد ولی به هر حال باید عوامل خطر را از بین برد و یا دست کم کاهش داد. دشواری این است که بسیاری از مردم نه، از نشانه های سکته آگاهند و نه از عوامل خطرآفرین و به وجودآورنده سکته.

نشانه های سکته مغزی

1. بی حسّی و یا ضعف ناگهانی چهره، بازو و ساق پا به ویژه در یک سمت بدن.

2. گیجی و اغتشاش ناگهانی افکار. دشواری در گفتار و درک مطالب. اشکال ناگهانی در بینایی یک و یا هر دو چشم.

3. دشواری ناگهانی در راه رفتن. گیج شدن و از دست دادن تعادل و تطابق.

4. سردرد شدید ناگهانی بدون علت آشکار.

چگونه می توان خطر را کاهش داد؟

1. رژیم غذایی: تعادل غذایی، کلید اصلی جلوگیری و یا کاهش از سکته مغزی است. در نوشته های متعددی همیشه رژیم غذایی و انواع غذاهای سالم را توصیه کرده ایم. در این جا به یادآوری چند نکته مهم بسنده می کنیم. باید غذاهایی را خورد که کلسترول خون را زیاد نکند. فشار خون را افزایش ندهد و نیز باید به خاطر داشت که کاهش وزن بدن، در پیش گیری از سکته مغزی، بسیار مؤثر است.

گزینش غذای درست مانند سبزی ها و میوه ها، پرهیز از خوردن غذاهای پرچربی، هم در کاهش وزن بدن و هم در کم کردن پرفشار خونی مؤثر است.

آزمایشی که روی 110000 زن و مرد در دانشگاه پرآوازه «هاروارد» آمریکا انجام گرفته است، نشان می دهد که خوردن روزانه سبزی و میوه، وقوع سکته مغزی را 30 درصد کم می کند.

طبق برآورد پژوهش گران از دانشگاه نام برده، همه میوه ها و سبزی ها در کاهش سکته مغزی اثر یکسان ندارند. مرکّبات، آب مرکّبات و سبزی ها از تیره چلیپاییان مانند کلم برگ سودمند هستند. آنان بر این باورند که سود این مواد شاید در اثر وجود پتاسیم، فولیت، فلاوونوئیدها و فیبر است که در آنها وجود دارد.

2. مراقبت از فشار خون: بسیاری از مردم که پرفشارخون هستند، یا از این فشار آگاه نیستند و یا اینکه آن را بی اهمیّت می شمارند و درمان نمی کنند، خطر سکته مغزی در افراد با فشار خون بالا 4 تا 6 برابر بیشتر از کسانی است که فشار خون طبیعی دارند.

پرفشارخونی، به قلب، سرخ رگ ها که مأمور خون رسانیدن به مغز هستند، صدمه می زند و باعث سکته مغزی می گردد. لازم است دست کم سالی یک بار فشار خون اندازه گیری شود. اگر فشار خون «سیستولیک»؛ یعنی رقم بالا بیش از 130 میلی متر جیوه و رقم پایین آن «دیاستولیک» دائما بیش از 85 باشد، پزشک دستورات لازم را برای تنظیم فشار خون خواهد داد.

چه باید کرد؟

برای پایین آوردن فشار خون و تنظیم آن، سیگار نکشید و اگر می کشید از همین الان ترک کنید. وزن اضافی خود را کم نمایید. مصرف نمک طعام را کاهش دهید. با کم کردن نمک غذا، سدیم نمک که بسیار زیان آور است، کمتر وارد بدن می شود. با کم کردن نمک، اگر می توانید غذای سدیم دار مانند موز، آب پرتقال، اسفناج و گوجه فرنگی بخورید. چراکه این مواد می توانند فشار خون را کم، ضربان قلب را تنظیم و از سکته مغزی جلوگیری کنند.

اگر داروی فشار خون هم می خورید، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، ممکن است باعث شود که مقدار دارو را کم نمایید. یادتان باشد دارو را به همان مقدار و همان وقت که پزشک تعیین کرده است، مصرف نمایید.