تاریخ، فرق، مذاهب

انجیل لوقا

مسیحیت دینی است که از قرنها تجربه دینی و تحت لوای یک دین سازمان یافته دیگر یعنی یهود سر برآورده است. مسیحیت نیز مانند سایر ادیان، از آسیا نشات گرفته و دارای متون مقدسی است که تحت نام "کتاب مقدس" جمع آوری شده است. این کتاب، منبع اولیه مطالعه در باره بنیانگذار و منشا کلیسای مسیح و خلاصه ای از اصول مسیحیت می باشد. اما دنیای مسیحیت بر سر این که چه چیزی دقیقا کتاب مقدس را تشکیل می دهد، توافق ندارد. طبق نظر پروتستانها ⁽¹⁾ ، این کتاب مقدس شامل سی و نه کتاب عهد عتیق (تورات) است که متون قانونی دیانت یهود بوده و عمدتا به زبان عبری و در طول قرون متمادی نوشته شده است; به همراه بیست و هفت کتاب عهد جدید (انجیل) به زبان یونانی که در قرن اول کلیسای مسیحی به رشته تحریر در آمده است. از این بیست و هفت متن مقدس، چهار مورد آن را اناجیل اربعه (متی - مرقس - لوقا - یوحنا) تشکیل می دهد.

قسمت مسیحی کتاب مقدس، همان عهد جدید یا بیست و هفت متن مقدس است که "انجیل" نام دارد. از نظر مسیحیان، کتاب مقدس انجیل فعلی، بیش از هر متن مقدسی اصالت و اعتبار دارد; ⁽²⁾ لیکن از نظر ما مسلمانان، متن اصلی کتاب مقدس مسیحیان که توسط عیسی آورده شده، بعد از عروج ایشان مفقود گردیده است و متون مقدس فعلی، تحریف شده می باشند. در مورد تاریخچه پیدایش اناجیل اربعه، امام رضا«علیه السلام » در مناظره ای که با "جاثلیق" - یکی از رهبران مسیحی داشته اند می پرسند: " آیا می توانی مرا از سرگذشت انجیل نخستین آگاه سازی؟ آیا وقتی آن انجیل را گم کردید آن را پیش کسی باز یافتید؟ انجیلهای فعلی را چه کسی به وجود آورده است؟ جاثلیق پاسخ می دهد: انجیل را بیش از یک روز گم نکردیم، بزودی آن را باز یافتیم در حالی که تازه و شاداب بود! یوحنا و متی این انجیل را بیرون آوردند. امام رضا«علیه السلام » می فرمایند: معلومات تو درباره تاریخ انجیل و سرگذشت علمای آن چقدر کم و محدود است! اگر جریان به این سادگی باشد که نقل می کنی چرا درباره انجیلهای فعلی اختلاف نظر دارید؟ گوش کن تا من تاریخچه انجیل را برای تو تعریف کنم: وقتی حضرت عیسی از میان مسیحیان رفت و انجیل حضرت مفقود شد، نصاری نزد علمای خود آمدند و گفتند ما چه کنیم و چاره ما چیست؟ عیسی به قتل رسید! تنها انجیلی از او به یادگار مانده بود که آن هم مفقود گردید، شما علمای ما هستید چاره ای بیندیشید و تکلیف ما را روشن کنید! لوقا و مرقس در جواب گفتند: انجیل و کتاب عیسی در سینه های ماست! و ما هر چند وقت یکبار سفری از آن را به شما می دهیم. شما از این جهت ناراحت نباشید و کنیسه ها را خالی نگذارید. هر وقت آن را نوشتیم به شما اطلاع می دهیم. لوقا، مرقس، یوحنا و متی نشستند و این انجیلهای فعلی را برای شما تدوین کردند; در حالی که این چهار نفر، شاگرد شاگردان پیشینیان بودند و شاگردان بلافصل خود حضرت عیسی نبودند. ⁽³⁾ بنابراین اناجیل اربعه بعد از مفقود شدن متن اصلی انجیل به وجود آمده اند. از بین اناجیل اربعه، انجیل لوقا مورد بحث ماست:

این انجیل همانطور که قبلا نیز گفتیم، توسط "لوقا" به نگارش در آمده است. لوقا از بت پرستان بود که توسط پولس ⁽⁴⁾ به دین مسیح گرایش پیدا کرد و نصرانیت را پذیرفت. لوقا نه از شاگردان دوازده گانه حضرت عیسی یعنی حواریون بود و نه از آن هفتاد نفر ⁽⁵⁾ ، بلکه او فقط با پولس که از شاگردان شاگردان عیسی «علیه السلام » (شاگرد با واسطه ایشان) بود در بعضی از مسافرتها همراه بوده است. ⁽⁶⁾ به عقیده کلیسا، این انجیل را لوقای طبیب، دوست پولس تالیف کرده است ⁽⁷⁾ ; اما بنا بر آنچه که در کتاب "تحقیقی در دین مسیح" آمده است، امروزه مسلم شده که لوقای همزمان با پولس نمی تواند مصنف این رساله باشد، هرچند برداشت لوقا (مصنف این انجیل) بسیار نزدیک به پولس است ولی بوضوح می توان دریافت که او می کوشد در نظریات پولس تعدیل به وجود آورد. ⁽⁸⁾ این انجیل بر پایه دو انجیل قبلی (متی و مرقس) و پس از آنها تنظیم شده است و از نظر ادبی بر دو انجیل گذشته برتری دارد. انجیل لوقا در قرن دوم میلادی تالیف شده است و بین انجیل مرقس و متی راه میانه ای را برگزیده، سعی در تعدیل نظریات پولس کرده است. محل تالیف این انجیل بنا به حدسی که زده اند، روم می باشد و برخی نیز آسیای صغیر را محل تالیف آن می دانند. ⁽⁹⁾ خود لوقا در جایی می گوید که او شاهد عینی وقایعی که برای عیسی «علیه السلام » توصیف کرده،نبوده است (برخلاف مؤلفان دیگر انجیل) ⁽¹⁰⁾ .

از این بیست و هفت رساله انجیل، تعدادی مربوط به سرگذشت مسیح و تعدادی مربوط به شرح تعلیمات مسیح و تبیین و توجیه آرای مسیحی و افکار و تجربیات دینی حواریون و یاران او می باشد. در این میان، اناجیل اربعه، خصوصا سه انجیل اول (متی - مرقس - لوقا) بطور مشخص اوصاف و خصوصیات و سرگذشت مسیح را توضیح داده است و در این مورد با هم اشتراک دارند. در مجموع، این چهار رساله، غالبا از یک رساله به زبان یونانی، الهام گرفته اند.

گزیده ای از آیات انجیل لوقا

نویسنده لوقا داستان تولد عیسی «علیه السلام » را بصورت معجزه ای، بعد از ذکر داستان تولد یحیی بن زکریا که آن هم با معجزه رخ داده است، بیان می کند و حتی قبل از تولد عیسی «علیه السلام »، فرشته ای آمدن عیسی را و اینکه او مسیح است، به زکریا خبر می دهد(آیه 17). در ابتدا انجیل لوقا صراحتا بیان می کند که مادر حضرت عیسی «علیه السلام » زنی پاک و باکره بوده لذا تولد عیسی «علیه السلام » یک تولد فوق طبیعی است چون بنابر گفته خود مریم که می گفت هنوز شوهر نکرده پس چطور ممکن بود که بچه دار شود؟! (آیه 34) لیکن جبرئیل بر او نازل می شود و خبر می دهد که مورد لطف الهی قرار گرفته است و خدا از روح پاک خود بر او نازل خواهد کرد و نوزادی کاملا مقدس که پسر است و نامش عیسی، به او عطا خواهد فرمود. این نوزاد، فرزند خداوند خوانده می شود چرا که از روح خداست نه از طریق طبیعی. لیکن در فصل دوم (تولد عیسی مسیح)، آیه 48 بصراحت او را پسر یوسف می خواند; یوسف نامزد مریم بود و با او ازدواج کرد، لیکن عیسی «علیه السلام » زمانی در رحم مریم شکل گرفت که هنوز او با یوسف ازدواج نکرده بود و شوهری نداشت. در این فصل برای او بعدی طبیعی و انسانی قایل می شود: "پدر و مادر او نمی دانستند چه کنند! مادرش به او گفت: پسرم، چرا با ما چنین کردی؟ من و پدرت دلواپس بودیم و همه جا را بخاطر تو زیر پا گذاشتیم"(آیه 48) لیکن عیسی «علیه السلام » این را قبول ندارد و خود را فرزند خدا می خواند; آنجا که می گوید: "مگر نمی دانستید که من باید در خانه پدرم باشم."(آیه 50).

در انجیل لوقا، عیسی «علیه السلام » از نسل داوود معرفی می گردد; آنجا که جبرئیل خبر آبستن شدن مریم را به او داده درباره عیسی بشارت می دهد که "خداوند تخت سلطنت جدش داوود را به او واگذار می کند"(آیه 33). در اینجا بصورت ضمنی فرزند بشر معرفی می شود، چرا که جد او را داوود معرفی می کنند - یوسف نامزد مریم از خاندان داوود است و این مطلب در تناقض با مطلبی است که در همان آیه، جبرئیل در مورد عیسی «علیه السلام » می گوید که او "فرزند خدا"ست. در جایی دیگر در انجیل لوقا، عیسی را در دوران جوانی اش، در بین جوانان هم سن و سال وی، فردی استثنایی معرفی می کند و این مطلب از مفاد آیات 41 تا 47 از انجیل لوقا، فصل دوم نمایان است; آنجا که از حضور و مذاکرات او با عده ای از علمای دینی درباره مسائل عمیق، صحبت می کند و می گوید که عیسی جوابهایی به آنها می دهد که همه از فهم سخنان او در حیرت می مانند.

در انجیل لوقا، یحیی که تعمید دهنده است از آمدن مسیح خبر می دهد و می گوید که او مسیح نیست بلکه یک نفر بزودی خواهد آمد که مقامش از او(یحیی) بالاتراست ومردم را با روح پاک خدا تعمید می دهد و او مسیح است(فصل سوم آیات 15تا17).

در لوقا ذکر شده که مردم عیسی «علیه السلام » را پسر یوسف می دانند; آنگاه با توسعه شجره نامه عیسی «علیه السلام »،اجداد او را تاآدم «علیه السلام » ذکر می کند و شرح می دهد (فصل سوم، آیات 23 تا 38).

معجزات عیسی «علیه السلام » و شفای بیماران، دیوانگان، کوران مادرزاد و... در انجیل لوقا، شبیه اناجیل گذشته است. در این انجیل است که ما با عیسایی روبرو هستیم که به همه محبت می کند، چون برای او فقیر و پولدار، فرمانده و فرمانبر، ارباب و غلام، زن و مرد، دیندار و بی دین،... تفاوتی نمی کند. همه محتاج محبت هستند و او سرچشمه محبت است. در فصل چهارم، آیات 18 و 19 می گوید: "روح خدا بر من است. خداوند مرا فرستاده است تا دلشکسته ها را شفا دهم و خبر بدهم که اسیر آزاد می شود و کور بینا می گردد، مظلوم از چنگ ظالم رهایی پیدا می کند و خدا به تمام کسانی که پیش او بیایند برکت می دهد." عیسی بقدری با اشخاص می آمیخت که او را "دوست گناهکاران" لقب داده بودند; چون به گفته خودش، او طبیبی بود که برای دردمندان آمده بود... و بزرگترین درد انسان، گناه است. همچنین او در جایی دیگر (فصل 12، آیات 49 تا 53) خود را داوری می خواند که آمده است تا آتش داوری را بین مردم برافروزد و بین آنان به داوری بنشیند و او این داوری را عاملی می داند که باعث ایجاد تفرقه بین مردم و اختلاف بین پدر و پسر و مادر و دختر می شود و عده ای طرفدار او و عده ای با او دشمن می شوند: "من آمده ام تا در روی زمین آتش داوری را بپا کنم. کاش این کار را هر چه زودتر انجام بدهم. ولی قبل از آن، غسل دردناکی در پیش دارم و تا زمان انجام آن زیر فشار هستم! آیا خیال می کنید آمدن من باعث می شود مردم با هم در صلح زندگی کنند؟ خیر! بخاطرمن مردم باهم اختلاف پیداخواهند کرد. از این پس، خانواده ها از هم پاشیده می شوند. دو نفر طرفدار من می شوندو سه نفر ضد من یا بر عکس. پدر خانواده درباره من طوری فکر می کندو پسرش طوردیگر.مادر با دختر مخالف می شودوعروس بامادرشوهر."

عیسی «علیه السلام » در جای جای انجیل لوقا در شرایط مختلف، به موعظه مردم و بیان اعمال نیک و بد می پردازد و آنها را از بدیها منع می کند. به عنوان نمونه، او این پیامها را برای مردم می آورد که: دینداری باید با خلوص نیت باشد، ترس خدا باید در دل انسان باشد، مادیات زندگی انسان را تامین نمی کند و... . به عنوان مثال، در فصل یازدهم، آیه 36 خطاب به مردم می گوید: "اگر باطن شما نورانی باشد و هیچ گوشه وکناری تاریک نباشد، آن وقت تمام وجودتان می درخشد چنانکه گویی یک چراغ پر نور بر شما تابیده است."

در انجیل لوقا، عیسی «علیه السلام » ملاک بخشش گناهان را، "محبت" می داند. بگونه ای که زن زناکاری را به جهت اینکه پاهای عیسی را غرق عطر کرده، بر آنها بوسه زده و با قطرات اشک آنها را شسته و با گیسوانش نوازش کرده است، می بخشد و خطاب به فرد "فریسی" می گوید که، گناهان بسیار کسی که به من بسیار محبت کند، بخشیده می شود ولی هر که کمتر محبت کند، کمتر بخشیده می شود. او به همین دلیل، گناهان آن زن زناکار را می بخشد.(فصل 7، آیات 36تا48).

با توجه به مطالبی که تاکنون گفته شد، می بینیم که شخصیت عیسی «علیه السلام » شخصیتی چند پهلوست. در انجیل لوقا، عیسی خود را فرزند خداوند می خواند و آنجا نیز که او را فرزند خداوند خطاب می کنند، اعتراضی نمی کند. (فصل دوم، آیه 49 و فصل هشتم، آیه 28 و...) و نیز آنگاه که جبرئیل نزد مریم می آید تا خبر این مولود مبارک را به او بدهد، او را فرزند خداوند می خواند: "او خیلی بزرگ خواهد بود و فرزند خدا نامیده می شود "(فصل اول، آیه 32). در انجیل لوقا، در مواردی نشانه هایی مبتنی بر جنبه بشری عیسی مسیح وجود دارد که گواه بر این خواهد بود که او دارای مقام الوهیتی نیست چون مانند سایر بشر است و در تجربیات طبیعی مشارکت و دخالت دارد; به عنوان نمونه، در انجیل لوقا، فصل 2، آیه 40 آمده است: "طفل نمو کرده به روح قوی می گشت و از حکمت پر شده فیض خدا بر وی آشکار می بود". و یا در فصل 2، آیه 52 می گوید: "عیسی در حکمت و قامت رشد می کرد و مورد پسند خدا و مردم بود".

عیسی «علیه السلام » از خداوند، با نام "پدر" یاد می کند و این در جای جای لوقا نمایان است.

یکی از مطالب مهمی که در انجیل لوقا از آن بحث می شود، "رستاخیز عیسی «علیه السلام » " بعد از مصلوب شدن است (فصل 24). در انجیل لوقا آمده است که عیسی بعد از مصلوب شدن و جان سپردن در کمتر از دو روز دوباره زنده می شود و به میان پیروانش می آید ولی خدا می خواهد که آنها او را نشناسند. پیروان او از مفقود شدن جسد عیسی در حیرتند، در این هنگام عیسی «علیه السلام » به آنها درباره خبری که پیامبران پیشین درباره او داده و پیشگوییهایی که در این زمینه کرده بودند، می گوید. و در این انجیل است که رستاخیز با قالب مادی و این بدن زمینی صورت می گیرد. عیسی «علیه السلام » پس از قیام از گور و ظاهر شدن در برابر حواریون، به آنها می گوید: "چرا وحشت کردید؟ چرا شک دارید و نمی خواهید باور کنید که خودم هستم؟ به جای میخها بر دستها و پاهایم نگاه کنید! می بینید که من خودم هستم! به من دست بزنید تا خاطر جمع بشوید که من روح نیستم چون روح بدن ندارد ولی همینطور که می بینید من بدن دارم "(فصل 24، آیات 38 تا 40). عیسی تقاضای غذا می کند و خبرهایی را که در زبور و تورات در مورد او آمده است به آنها یادآوری می کند; از جمله رنجهایی که باید بکشد، فدا کردن جانش و زنده شدن در روز سوم و اینکه اگر هرکس از گناهش دست بکشد و به طرف او بیاید، گناهش بخشیده می گردد و می گوید که او نجات بخش گنهکاران است (فصل 24، آیات 44تا48).

پی نوشتها:

1) هیوم رابرت: ادیان زنده جهان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، ص 336-337

2) همان منبع، ص 337

3) آل کاشف الغطاء - محمد حسین: انجیل و مسیح، ترجمه سید هادی خسروشاهی، ص 80-81

4) پولس از شاگردان حضرت عیسی «علیه السلام » و در حقیقت از بزرگترین و مشهورترین آنهاست و بقول کتاب اعمال رسولان، او بزرگترین مجاهد در راه نشر رسالت مسیحیت است. (انجیل و مسیح، ص 228)

5) بطوری که در انجیل لوقا مندرج است، هنگامی که عیسی «علیه السلام » شروع به دعوت کرد، سی ساله بود و موقعی که مصلوب شد سی و سه سال داشت; بنابراین مدت دعوت او فقط سه سال بود اما در طول این مدت بطور حتم نمی توان گفت که بیش از هفتاد نفر به او ایمان آورده باشند. از این هفتاد نفر، حضرت عیسی دوازده نفر را به عنوان شاگردان خود انتخاب کرد که همان حواریون هستند. اما، لوقا حتی جزء هفتاد نفر ایمان آورنده هم نبود.

6) انجیل و مسیح، ص 241

7) آشتیانی - جلال الدین: تحقیقی در دین مسیح، ص 68

8) همانجا

9) همانجا

10) Unlike the other evangelists,luke indicates that he was not aneyewitness to the events ofJesusministry thathe describes.[The Encyclopedia of Religion]