بی تردید، دو فقیه شهید و نامدار شیعه، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن مکی (معروف به شهید اول) و شیخ زین الدین بن علی بن احمد عاملی شامی، معروف به شهید ثانی، از بلند مرتبه ترین عالمان و فقیهان شیعی به شمار می روند که آراء و نظریات فقهی آنان، مورد توجه و استناد اندیشمندان و فقیهان قرار گرفته و آثار آن دو در میان متاخرین، اعتبار و جایگاه بلندی یافته است. میراث علمی آنان نشان دهنده تضلع آنان در فقه و نمایانگر ژرف اندیشی و روحیه پژوهندگی و احاطه بر علوم اسلامی رایج در آن زمان، و نیز بر اقوال و آراء دانشمندان سلف است.»
با توجه به اهمیت و جایگاه بلند آثار این دو بزرگوار، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، از مدتی پیش به تحقیق و تصحیح آثار تصحیح نشده این دو عالم نامدار، همت نموده است، که پیش از این جلد اول کتاب «غایة المراد» و «حاشیة الارشاد» چاپ و منتشر شده است و جلدهای 2،3 و 4 مراحل پایانی تحقیقی و چاپ را می گذراند. امید است نشر آن دیری نپاید. و اینک دیگر آثار فقهی که در دست تحقیق و نشر است برای خواهندگان احیاء میراث فقهی شیعی به طور مختصر معرفی و نموده می شود: 1. «المقاصد العلیه فی شرح الرسالة الالفیة » 2. «الفوائد الملیة فی شرح الرسالة النفلیة » شهید اول دو رساله «الفیه » و «نفلیة » را با نظر به دو حدیث «للصلاة اربعة آلاف حد» و «الصلاة لها اربعة آلاف حد»، تالیف کرده است. رساله «الفیة » در بیان هزار واجب نماز و «نفلیة » در بیان سه هزار مستحب نماز. شهید ثانی این دو رساله را به صورتی مفصل و مزجی شرح کرده است، شرح رسالة «الفیة » را «المقاصد العلیة » و شرح رسالة «نفلیه » را «الفوائد الملیة » نام نهاده است. این دو شرح پیش از این به صورت سنگی چاپ شده است، ولی ضرورت تصحیح و تحقیق شایسته و انتشار مجدد این دو کتاب قابل انکار نیست. به علاوه که شهید ثانی دو شرح مختصر دیگر نیز بر «الفیه » دارد که تاکنون بکلی چاپ نشده و دور از دسترس محققان مانده است.
محققان «واحد احیاء التراث » مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، تحقیق این آثار را بر اساس چند نسخه خطی معتبر و کهن به انجام رسانده اند. آیات، روایات و آراء و اقوال نیز به منابع اصلی عرضه شده و در پانوشت ها جاهای آن به دقت نشان داده شده است. به علاوه متن دو رساله «الفیه » و «نفلیه » نیز با چند نسخه معتبر مقابله و تصحیح شده است. کتاب «المقاصد العلیة » به همراه دو حاشیه دیگر شهید ثانی بر «الفیه » در یک مجلد و کتاب «الفوائد الملیة » در مجلد دیگر به زودی چاپ و منتشر خواهد شد.
«فوائد القواعد»
این کتاب شرحی است از شهید ثانی بر «قواعد الاحکام » علامه حلی. متاسفانه این شرح ناتمام مانده است و مؤلف تنها تا اواخر کتاب متاجر را شرح کرده است. چنان که «ابن عودی » شاگرد شهید درباره این اثر گفته است: «مباحث مهم را در این کتاب تحقیق کرده و در آن مانند حاشیه شهید اول بر قواعد (مشهور به حاشیه نجاریه)، مشی کرده است و بیشتر مباحث آن، پیرامون حاشیه مذکور است ». این کتاب تاکنون چاپ نشده است، ولی خوشبختانه چند نسخه خطی نفیس از آن موجود است. تصحیح کتاب بر اساس چند نسخه معتبر انجام شده است. روایات و اقوال و آراء فقیهان تخریج شده. و موارد مشکل در پانوشت ها، توضیح داده شده است. در بالای صفحات، متن مصحح قواعد الاحکام (تا آنجا که شرح شده است) قرار می گیرد. هم اینک این اثر به حروفچینی سپرده شده است، امید است در نیمه اول سال 76، منتشر شود.
«حاشیه الشرائع »
این کتاب حاشیه ای است از شهید ثانی بر «شرایع الاسلام » محقق حلی، شهید ظاهرا این حاشیه را پیش از تالیف شرح مفصل خود بر شرایع به نام «مسالک الافهام » تدوین نموده است. این حاشیه تاکنون چاپ نشده ولی خوشبختانه چند نسخه از آن موجود است. تصحیح این اثر بر اساس چند نسخه انجام خواهد شد. آیات و روایات و اقوال و آراء فقیهان تخریج می شود. و به یاری خدا همراه با فهرست های سودمند در دو جلد چاپ و منتشر خواهد شد.
«مجموعه رسائل، اجازات و انهاءات شهید ثانی »
تنظیم این مجموعه که از ابتکارات محقق فرهیخته حجة الاسلام والمسلمین شیخ رضا مختاری است و شامل قریب 50 رساله، اجوبه مسائل، اجازات نقل حدیث و انهاءات شهید است. مجموع این آثار به ترتیب زیر به چهارده بخش تقسیم، ترتیب و تنظیم شده است: 1. الاجتهاد و التقلید. شامل 3 رساله: تقلید المیت، تخفیف العباد و العدالة. 2. الطهارة، شامل 4 رساله: الحدث الاصغر اثناء غسل الجنابة، التیقن بالطهاره و الحدث و الشک فی المتاخر منهما، النیة و ماء البئر. 3. الصلاة شامل 4 رساله: نتائج الافکار فی حکم المقیمین فی الاسفار، صلاة الجمعة، الحث علی صلاة الجمعه و خواص یوم الجمعة. 4. الحج، شامل سه رساله: مناسک الحج و العمرة، اقل ما یجب معرفته من احکام الحج و العمرة، و نیات الحج. 5. طلاق الغائب. 6. المیراث، شامل رسائل: الحبوة، میراث الزوجه و فائدة فی الارث. 7. اجوبة المسائل، شامل: اجوبة المسائل المازحیة، اجوبة مسائل ابن فروج، اجوبة مسائل ابن زمعة، اجوبة المسائل السماکیة، اجوبة المسائل النجفیه، اجوبة مسائل شکر بن حمدان و الفتاوی المختصرة. 8. الفوائد المتفرقه. 9. الکلام، شامل دو رساله: الاسطنبولیه و الاقتصاد و الارشاد.
10. الاخلاق، شامل دو رساله: الوصیة و شرح حدیث الدنیا مزرعة الاخرة. 11. الرجال و التراجم، شامل: الحاشیة علی خلاصة الاقوال و الحاشیة علی رجال ابن داود. 12. تفسیر آیة البسملة. 13. اصول الفقه، شامل: تحقیق الاجماع فی زمن الغیبه و مخالفة الشیخ الطوسی لاجماعات نفسه. 14. مجموعه 14 اجازة و انهاء. مجموعه این آثار بر اساس نسخ معتبر که بسیاری از آنها به خط خود شهید است تصحیح شده، اقوال، آیات و روایات تخریج شده و توضیحات بسیار مفیدی بر آنها اضافه شده است. به یاری خدا این مجموعه با مقدمه ای سودمند همراه فهرست های راهنما به زودی در دو جلد منتشر خواهد شد.
«روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان »
کتاب ارشاد الاذهان اثر فقیه بلند پایه شیعه علامه حلی، قدس سره، کتاب فتوائی و فقهی کاملی است که گزیده گویی و استوارنگاری آن بزرگوار در این کتاب آن را مورد توجه فقیهان و عالمان قرار داده است. و لذا شرح ها و حواشی بسیاری بر آن نوشته شده است. روض الجنان شرحی است مزجی و متوسط بر ارشاد الاذهان، اما متاسفانه قسمت طهارت و صلاة را بیشتر شامل نیست و ناتمام مانده است. این کتاب به سال 1307 چاپ سنگی شده است و نیاز آن به چاپی محقق و مصحح انکارناپذیر است. تصحیح آن بر اساس نسخه اصل به خط شهید به کمک چند نسخه دیگر از جمله چاپ سنگی آن، آغاز شده است. آیات، روایات و اقوال خریج شده و فهرست های عمومی پایان کتاب بر مزایای آن خواهد افزود. امید می رود این کتاب در دو جلد به زودی چاپ و منتشر شود.
حاشیة المختصر النافع حاشیه مختصری است بر نافع تالیف محقق حلی، که تنها به یک نسخه از آن دست یافته ایم. این اثر هم در مراحل تقویم نص و کنترل است و به یاری خدا همراه حاشیه «الشرائع » چاپ و منتشر می شود. جلد نهم و دهم مختلف الشیعه جلد دهم آن که تنها فهرست نه جلد مختلف الشیعة است نیز تا چند ماهی دیگر زینت بخش کتابخانه فقه پژوهان خواهد شد.