به دنیا آوردن نوزاد بزرگترین دغدغه مادران است و برای آن راه های متفاوتی وجود دارد. اگر می خواهید نوع زایمان تان را انتخاب کنید بیایید با روش های مختلف آشنا شویم.
بارداری آغاز یک راه زیباست که به تولد فرزند ختم می شود. همه مادرها و پدرها دوست دارند پایان این راه زیبا هم شیرین باشد. برای همین است که تقریبا هر زنی از نیمه های دوران بارداری خود ساعت های بسیاری را به زایمان و شیوه به دنیا آوردن فرزندش فکر می کند. تا چند دهه پیش راه های زایمان برای زنان یکی دو راه محدود بیشتر نبود، اما در سال های اخیر امکانات مختلفی برای تولد نوزادان به کار گرفته می شود که به مادران و پدران کمک می کند خاطره شیرین تری از زایمان به خاطر داشته باشند. اگر چه در کشور ما هنوز تمام این امکانات موجود نیست و بین شهرهای مختلف هم تفاوت زیادی وجود دارد، اما ما همه روش های ممکن برای زایمان در ایران را در این جا آورده ایم. در مورد هر کدام از این روش ها هم چیزی را که لازم است بدانید، آورده ایم تا اطلاعات کاملی در مورد هر نوع از زایمان داشته باشید. با این اطلاعات می توانید خودتان را بسنجید و بهفمید کدام روش زایمان برای شما مناسب تر است.
1ـ زایمان طبیعی
زایمان طبیعی برای همه آشناست و در تمام دنیا به عنوان اصلی ترین روش زایمان شناخته می شود. اگر چه چند سالی است که در ایران آمار زایمان های سزارین و طبیعی جایشان را با هم عوض کرده اند، اما به نظر می رسد با مجهز شدن بیمارستان ها و امکاناتی برای راحت تر کردن زایمان طبیعی و اطلاع رسانی درست در مورد این زایمان، دوباره موجی از طرفداران آن ایجاد شده است.
در زایمان طبیعی معمولا پس از 40 هفته بارداری کامل می شود و فرآیند زایمان به صورت خود به خود آغاز می شود. دردهای زایمان همان چیزی هستند که اغلب زن ها به خاطر ترس از آنها تن به سزارین می دهند. با این وجود دردهای زایمان 2 ویژگی مهم دارند که آنها را در درجه مطلوبیت بیشتری نسبت به دردهای سزارین قرار می دهد. یکی این که دردها مقطعی هستند، یعنی به صورت دائم درد وجود ندارد و در نتیجه در طول زمان درد، مدت های کوتاهی برای استراحت وجود دارد. دوم این که دردهای زایمان طبیعی تا قبل از تولد فرزند هستند، در حالی که دردهای زایمان سزارین تقریبا یک روز بعد از زایمان به اوج خود می رسند؛ یعنی زمانی که زن، مادر شده است و نوزاد به او نیاز دارد.
*عوارض احتمالی
عوراض خاصی وجود ندارد.
نقش اول:فقط و فقط مادر
هر چند که کادر خوب و حرفه ای می توانند کمک بزرگی باشند، اما در نهایت نقش اول ماجرای تولد فرزند را خود مادر بر عهده دارد.
حرف های نادرست
*زایمان طبعیی موجب تغییر شکل و حالت اندام تناسلی می شود.
این طور نیست. رحم و اندام تناسلی زن بافت خاصی دارد که این امکان را به آن می دهد که بیشترین مقدار انبساط و انقباض را داشته باشد. اگر چه ممکن است زایمان های پی در پی (با فاصله کمتر از 2 سال و بیشتر از 4 زایمان ) این بافت را فرسوده کند.
*زایمان طبعیی موجب افتادگی رحم و مثانه می شود.
درست نیست. چیزی که موجب چنین اتفاقی می شود، زایمان نیست بارداری است، آن هم بارداری های پی در پی و ضعیف بودن عضلات شکم که ممکن است به خاطر سن بالا یا ورزش نکردن ایجاد شده باشد.
*زایمان طبیعی باعث ایجاد یا تشدید هموروئید می شود.
این هم از عوارض بارداری است و ارتباط مستقیمی با نحوه زایمان ندارد. اغلب خانم ها بعد از زایمان (چه سزارین و چه طبیعی ) برای مدتی دچار این عارضه خواهند شد. اگر چه کسانی که دارای هموروئید حاد باشند، نمی توانند زایمان طبیعی کنند چون بر اثر فشار زایمان ممکن است دچار خونریزی شوند.
وزن تقریبی بچه
معمولا بالای 3 کیلوگرم است، چون دوره جنینی را به طور کامل طی کرده است. اگر چه در مورد جنین درشت (بیشتر از 4 کیلوگرم) اغلب پزشکان توصیه به سزارین می کنند.
فایده ها
*تحقیقات بسیاری نشان می دهد نحوه زایمان ارتباط هایی با ضریب هوشی کودک در آینده و سلامتی عمومی او هم دارد و در تمام این تحقیقات هم زایمان طبیعی گزینه برتر است.
*مهم ترین فایده زایمان طبیعی بهبودی سریع آن است. مدت زمان بهبودی نسبی در زایمان طبیعی کمتر از یک شبانه روز است، در حالی که زایمان سزارین حداقل 4 روز برای بهبودی نسبی نیاز دارد. این را بگذارید کنار این که زن بعد از زایمان دیگر یک زن تنها نیست، یک مادر است و نوزادی دارد که به شدت وابسته به اوست و نمی تواند از او بخواهد که شیر نخواهد، چون او درد دارد و نمی تواند بنشیند تا شیرش بدهد.
*ارتباط مادر و نوازد در دقایق اول تولد تاثیر زیادی بر نوزاد دارد. مادرانی که زایمان طبیعی کرده اند می توانند در همان اولین دقایق فرزندشان را در آغوش بگیرند و در یک ساعت اول او را شیر بدهند. این شیر که آغوز نام دارد، ماده ای بسیار مقوی و حامل تمام پادتن های بدن مادر است که در همان اولین ساعت نوزاد را ایمن می کند.
*رحم در زایمان طبیعی سریع تر جمع می شود و اندام مادر با سرعت بیشتری به حالت قبل برمی گردد. علاوه بر این به دلیل بهبودی سریع امکان ورزش نیز یک هفته بعد از زایمان وجود دارد.
پرسش های مهم
*برای چه کسی مناسب است؟
به شرط آن که جزو موارد منع شده نباشید، اگر از 7 مورد زیر بیشتر از 3 مورد را دارید، زایمان طبیعی انتخاب مناسبی برای شماست:
-طبیعی هر چیزی را ترجیح می دهم.
-شجاعت کافی برای روبه رو شدن با سختی های زندگی ام را دارم.
-کسی را برای کمک در روزهای اول بعد از زایمان ندارم.
-نمی خواهم هزینه زیادی بکنم.
-به یک بیمارستان خوب و مجهز دسترسی دارم.
-می خواهم مادر شدن را با تمام وجود حس کنم.
-می خواهم اولین کسی باشم که فرزند را در آغوش می کشم.
*چه کسی نباید انجام بدهد؟
کسانی که دچار یکی از این موارد هستند، معمولا منع زایمان طبیعی دارند:
-موقعیت بریچ جنین در شکم (سر جنین پایین نباشد.)
-کوچک بودن غیر طبیعی لگن زن یا قد کمتر از 150 سانتی متر.
-سابقه خونریزی یا سقط یا مشکلات دیگر در بارداری (به تشخیص پزشک)
-موقعیت اضطراری برای جنین (مثل نبض غیر عادی یا دفع مکونیوم.)
-هموروئید حاد.
-دیسک حاد.
-دیابت بارداری.
-فشار خون بالا.
-پارگی کیسه آب پیش از هفته 37.
-درشتی غیر عادی جنین.
-سابقه سزارین قبلی یا هر جراحی شکمی دیگر.
*به چه دلیل ممکن است نخواهید انجام بدهید؟
به هر کدام از این دلایل هم که باشد، نمی شود به کسی خرده گرفت. اگر چه بعضی از این دلایل قابل رفع هستند (مثل انواع ترس که با مطالعه بیشتر و شنیدن تجربیات دیگران حل می شوند) اما در نهایت انتخاب با شماست.
-از درد می ترسم.
-می ترسم کلی درد بکشم و آخرش مجبور به سزارین بشوم.
-آستانه تحملم پایین است و زود خسته یا عصبی می شوم.
-بیمارستانی با کادری مجرب برای زایمان طبیعی در دسترسم نیست.
*کجاها دارند؟
تقریبا تمام بیمارستان های دارای بخش زنان و زایمان امکان زایمان طبیعی را دارند. بعضی از بیمارستان های خصوصی در شهرهای بزرگ به دلیل مشکلات زایمان طبیعی برای کادر درمانی (غیر قابل پیش بینی بودن، مدت طولانی و هزینه کم!) زایمان طبیعی را انجام نمی دهند. در این مورد حتما از بیمارستان سوال کنید.
حدود هزینه
بسته به نوع امکانات جانبی بیمارستان هزینه متفاوت است. جدا از دستمزد پزشک متخصص (که معمولا نیازی به حضور او در زایمان طبیعی نیست، مگر زایمان های خاص یا به درخواست بیمار) هزینه بیمارستان و زایمان کمتر از 200 هزار تومان خواهد بود. با داشتن بیمه و زایمان در بیمارستان های دولتی، این هزینه به سمت رایگان میل می کند.
انواع زایمان های طبیعی
زایمان طبیعی در دنیا به صورت های مختلف انجام می شود.در ایران تا همین چند سال پیش تنها روش زایمان طبیعی همان روش عادی همراه با درد کشیدن بود، اما چند سالی است که تجهیزاتی برای تسهیل زایمان طبیعی در بعضی از بیمارستان ها ایجاد شده است.
*با استفاده از گاز
منظور از گاز در واقع ترکیباتی از داروهای مسکن است که همراه با اکسیژن خالص (که خودش آرامش بخش است) در طول مدت درد به زن داده می شود تا تنفس کند. این ترکیب موجب آرامش بیشتر زن می شود و در دردهای طولانی بسیار مفید است.
*زایمان در آب
بیمارستان های کمی هستند که امکان زایمان در آب را دارند. کثیف کاری زیاد، سخت شدن استریل و ضدعفونی کردن محل، لباس های متفاوت و خیس شدن کادر درمانی از جمله دلایلی هستند که کمتر بیمارستانی زیر بار این امکان می رود. با این حال زایمان در آب یکی از حالت های بسیار آرامش بخش در زایمان است. در این حالت زن مدت درد را در داخل آب می گذراند که هم موجب تسکین اندک درد می شود و هم به زن آرامش بیشتری برای تحمل درد می دهد.
*زایمان با کمک ماما در خانه
زایمان در منزل در بسیاری از کشورهای اروپایی روش اصلی زایمان است. در این روش زن با مامایی که از قبل مراقبت های بارداری او را انجام می داده، زایمان را در خانه انجام می دهد. راحتی زن در زایمان، آرامش بیشتر و حضور همسر در طول فرآیند زایمان چیزی است که این نوع زایمان را عالی می کند. در ایران هم ماماهای خاصی این کار را انجام می دهند. در هر حال برای این زایمان حتما باید یک آمبولانس مجهز جلوی در خانه باشد تا در صورت رخ دادن هر اتفاقی زن را سریع به بیمارستان برساند.
2 ـ زایمان طبیعی بدون درد یا اپیدورال
زایمان طبیعی با بی حسی اپیدورال (که به زایمان بدون درد معرف شده ) در واقع یکی از انواع زایمان طبیعی است، اما به دلیل خاص بودن، آن را جدا از انواع دیگر زایمان طبیعی آوردیم. در این روش در مراحل میانی درد (زمانی که دهانه رحم بین 4 تا 6 سانتی متر باز شده است ) مسکن خاصی از طریق یک لوله بسیار ظریف وارد ناحیه میان مهره های انتهایی می شود.
با این تزریق، اندام پایین تر از کمر بی حس شده و زن دیگر درد را حس نمی کند، اما می تواند حرکت کند و با اراده خودش زور بزند.
نقش اول:ماما نقش اول را دارد.
اگرچه در هر حال این مادر است که باید فرایند زایمان را طی کند، اما چون مادر انقباض های رحم را حس نمی کند این ماما است که باید او را در مورد نحوه و زمان فشار آوردن راهنمایی کند.
فایده ها
تمام فایده های زایمان طبیعی را دارد، علاوه بر این که درد اصلی (که در مراحل آخر زایمان می آید ) وجود ندارد.
عوارض احتمالی
ممکن است هیچ گونه عوارض خاصی نداشته باشد، یا یکی از این عوارض رخ بدهد.
*در مواردی سردرد یا کمردرد گزارش شده است. این عارضه ممکن است به خاطر اشتباه متخصص بیهوشی یا ضخیم بودن سوند یا تکان خوردن زن در هنگام وارد کردن سوند اپیدورال رخ بدهد. در این حالت مقدار بسیار کمی از مایع داخل نخاع خارج می شود که موجب به هم خوردن تعادل مایع نخاعی شده و سرد یا کمردرد به دنبال دارد. این درد ممکن است چند ساعت تا چند هفته طول بکشد. اگر چه متخصصان حرفه ای و کیفیت مناسب سوند می تواند جلوی این عارضه را بگیرد.
*کند شدن فرآیند زایمان نیز یکی از عوارض این روش است. با توجه به این که مادر دردی حس نمی کند، اعمال فشار توسط مادر ممکن است کمتر یا کم اثرتر شود در این صورت فرآیند زایمان کمی طولانی تر می شود که اگرچه درد بیشتری ندارد، اما ممکن است جنین را به خطر بیندازد و موجب استفاده از ابزار کمکی برای خارج کردن بچه (وکیوم یا فورسپس) شود.
*ممکن است بی حسی به طور کامل صورت نگیرد. یعنی بی حس نشود یا نیمی از بدن بی حس شود. این موضوع که بسیار نادر است، عارضه خاصی ندارد و فقط موجب احساس دردهای طبیعی می شود.
حرف های نادرست
آسیب به نخاع
از چیزهایی است که در اپیدورال غیرممکن است. سوند اپیدورال جایی وارد کمر می شود که نخاع تمام شده و هیچ گونه امکان تماس با نخاع را ندارد.
پرسش های مهم
*به چه دلیل ممکن است نخواهید انجام بدهید؟
ممکن است دوست داشته باشید کاملا طبیعی و بدون هیچ گونه دخالت عوامل مصنوعی زایمان کنید؛ در این صورت دست خودتان است.
*چه کسی نباید انجام بدهد؟
کسانی که مشکل دیسک کمر دارند، نباید از ایپدورال استفاده کنند. باقی موارد منع مثل زایمان طبیعی است.
*کجاها دارند ؟
چند بیمارستان در تهران و بیمارستان های دیگری در مراکز استان ها این امکان را دارند، اگر می خواهید اپیدورال کنید، هم از بیمارستان بپرسید و هم با زنانی که در آن بیمارستان از این امکان استفاده کرده اند، گپی بزنید تا دست تان بیاید که متخصص و وسایل این کارشان مناسب است یا نه.
حدود هزینه:
چیزی حدود 300 هزار تومان به هزینه زایمان طبیعی اضافه می شود.
*برای چه کسی مناسب است ؟
اگر خیلی دل تان می خواهد زایمان طبیعی داشته باشید، اما تحمل درد را ندارید این بهترین گزینه است. حتی می توانید در بدو ورود به بیمارستان شرط کنید که هر وقت احساس کردید دردها برایتان غیر قابل تحمل شده است درخواست اپیدورال بکنید. فقط حواس تان باشد که وقتی دهانه رحم بیشتر از 6 سانتی متر باز شده باشد، دیگر اپیدورال انجام نمی شود. چون هم دیگر فایده ای ندارد (اپیدورال حدود 50 دقیقه بعد بی حسی را ایجاد می کند که در این مرحله از زایمان چیزی تا انتهای زایمان نمانده ) و هم می تواند موجب توقف زایمان شود.
3 ـ زایمان سزارین
زایمان سزارین در واقع یک روش اورژانسی برای زایمان است. در حالت عادی از هر 5 زایمان در آمریکا و اروپا یکی به روش سزارین انجام می شود. در تهران این نسبت برعکس است و از هر 5 زایمان، 4 تا به روش سزارین است. این نسبت در شهرهای کوچک، کمتر و نزدیکتر به عدد جهانی است. این که در چند سال اخیر ناگهان زایمان سزارین چطور محبوب شد به چند عامل برمی گردد. اولی پایین بودن کیفیت سرویس های درمانی برای زایمان طبیعی بود که موجب می شد زنان یک جراحی تمیز و سریع را به گذراندن ساعت هایی سخت در بیمارستان، بدون همراهی یک آشنا (همسر یا مادر) و با بی توجهی عموم کادر درمانی ترجیح بدهند. علاوه بر این، رسانه ها هم نقش مهمی داشتند.تصویری که از زایمان طبیعی در فیلم ها و سریال های ما دیده می شود، تصویر زنی است که دارد جیغ می زند و از درد می میرد و هیچ کس با او مهربان نیست. طبیعی است که در چنین شرایطی هر زنی از زایمان طبیعی بترسد.
عامل دیگر، ترجیح زایمان سزارین برای پزشکان و کادر بیمارستانی است. دستمزد پزشک متخصص در زایمان سزارین بسیار بالاست. سزارین زمان مشخصی دارد و پزشک یا ماما مجبور نیست نیمه های شب برای بیماری که ناگهان با درد آمده، خودش را به بیمارستان برساند. کل زمان جراحی نیم ساعت بیشتر نیست و لازم نیست پرستار یا ماما چند ساعت بالای سر مادر بایستند. همه اینها باعث می شود اغلب بیمارستانها سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح بدهند، تا جایی که بعضی از بیمارستان های خصوصی در تهران اصلا زایمان طبیعی انجام نمی دهند.
نقش اول:پزشک
پزشک متخصص زنان نقش اول را دارد و تبحر اوست که تعیین کننده سختی یا راحتی زایمان است.
وزن تقریبی بچه
کمتر از زایمان طبیعی است، چون معمولا حدود هفته 38 یا 39 سزارین انجام می شود و جنین فرصت کمتری برای رشد دارد.
فایده ها
*زمانش مشخص است و لازم نیست 2-3 هفته آخر را به حالت آماده باش بگذرانید. معمولا هم جراحی صبح زود است و مشکل نیمه شب و ترافیک و این چیزها ندارد. این طوری همه چیز را می توانید از قبل آماده کنید.
*قبل از زایمان و حین آن دردی ندارد.
*اندام تناسلی بخیه نمی خورد.
عوارض احتمالی
بسته به نوع بی حسی در سزارین، ممکن است عوارض متفاوتی را تجربه کنید، که اینها مهم ترین های شان است:
*جای برش و بخیه برای همیشه روی شکم تان می ماند و ممکن است برای تمام عمرتان دچار عارضه هایی مثل بی حسی در محل بخیه یا دردهای مبهم زیر بخیه شوید.
*خونریزی حین زایمان علاوه بر خونریزی طبیعی بعد از زایمان می تواند شما را بسیار ضعیف کند.
*بیهوشی یا بی حسی اسپاینال (از کمر) می تواند عوارضی داشته باشد.
*درد شدید بعد از زایمان از چند ساعت بعد تا چند روز بعد می تواند زن را به کل زمین گیر کند. مصرف مسکن زیاد هم به علت شیردهی درست نیست.از همه مهم تر این که شیردهی به نوزاد در روزهای اول کاملا دردناک و سخت خواهد بود و در صورت بی علاقگی به شیردهی ممکن است نوزاد کلا شیر مادر را پس بزند.
انواع
بی حسی نخاعی(اسپاینال ):در حال حاضر بهترین گزینه برای سزارین همین است. در این شیوه شما تنها از کمر به پایین بی حس هستید و در بدو تولد فرزندتان به هوش هستید. شیوه بی حسی شبیه اپیدورال است با این تفاوت که ماده مصرفی متفاوت است و محل تزریق نیز بالاتر از اپیدورال است. کسانی که مشکل دیسک کمر داشته باشند، نمی توانند از این شیوه استفاده کنند.
*بیهوشی عمومی:این شیوه که تا چند سال پیش شیوه اصلی سزارین بود، الان دیگر کمتر استفاده می شود. عوارض شدید بیهوشی عمومی (اختلالات حافظه حالت تهوع، سردردهای شدید و آثای مغزی دائمی) باعث شده که کمتر کسی به سراغ این شیوه برود. اگر چه در موارد منع شیوه های دیگر زایمان یا برای کسانی که دچار ترس بسیار شدید از زایمان هستند، این شیوه تنها شیوه کارآمد است.
پرسش های مهم
*کجاها دارند؟
اغلب بیمارستان ها امکان زایمان سزارین را دارند. اما همه شان امکان بی حسی از کمر را ندارند.
حدود هزینه
حداقل 800 هزار تومان اما حداکثرش به پزشک و بیمارستانی بستگی دارد و تا 6 میلیون هم ممکن است بالا برود.
*به چه دلیل ممکن است نخواهید انجام بدهید؟
-هزینه بالا
-در دسترس نبودن متخصص زنان خوب
-تمایل به زایمانی با عوارض کمتر
*برای چه کسی مناسب است؟
-کسانی که به هر دلیل (اعم از ترس یا نبودن امکانات مناسب زایمان طبیعی ) دوست ندارند زایمان طبیعی داشته باشند.
*کسانی که قبلا یک سزارین داشته اند.
*کسانی که جزو موارد منع زایمان طبیعی هستند.
منبع:نشریه شهرزاد، شماره 19.