وفات سلمان فارسی

سلمان فارسی، سرآمد مفاخر میهنی و ملی ما است. او دهقان زاده ای پرورش یافته در محیط زرتشتی به نام روزبه بود که با مسافرت های پرماجرا و کاوش های دامنه دار و بی وقفه، خود را از روستای جِی اصفهان تا کنار وجود پر تبرّک پیامبر کشاند.

اشاره

پایان جست وجوگری اش، با آغاز هجرت پیامبر همراه بود. او در حالی که برده یک یهودی بود، در محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله مسلمان شد و پیامبر با پرداخت هزینه رهایی اش، او را آزاد کرد. سلمان که به علت بردگی نمی توانست در جنگ های بدر و احد شرکت کند، پس از آزادی، در تمام جنگ های پیامبر شرکت کرد. تاریخ، او را یک نظریه پرداز نظامی و آگاه به فنون نبرد معرفی می کند. فکر کندن خندق در جنگ احزاب و استفاده از منجنیق در محاصره طائف از اوست. همچنین تقوا، حکمت و فضیلت های اخلاقیِ سلمان فارسی سبب شد تا مدال افتخارآفرین «سلمان، از ما اهل بیت است» را از پیامبر دریافت کند. تغییر نام روزبه به «سلمان»، نشانه تسلیم همیشگی او در برابر حق و در امان ماندن از هرگونه انحراف است. سلمان با اجازه و موافقت امام علی علیه السلام ، در زمان خلیفه دوم حاکم مداین شد و حدود بیست سال در نهایت زهد و قناعت، استاندار آن دیار بود. سرانجام در سال 35 هـ . ق در زمان خلیفه سوم وفات یافت.

دانش و حکمت سلمان

امام صادق علیه السلام :

پیامبر اسلام و حضرت علی علیه السلام به سلمان از اسراری که در نهان خانه علم الهی مخزون بود، خبر می دادند که هیچ کس قدرتِ تحمل شنیدن و فرا گرفتن آن را نداشت.

امام باقر علیه السلام از قول امیر مؤمنان علی علیه السلام :

ای ابوذر! همانا سلمان باب علم خدا در زمین است. هرکس او را بشناسد، مؤمن است و هر که انکارش کند، کافر خواهد بود.

امام صادق علیه السلام به نقل از امام سجاد علیه السلام :

از آن جهت سلمان در شمار علما و دانشمندان شمرده شده است که او مردی است از ما خاندان عصمت و طهارت.

امام صادق علیه السلام :

سلمان، برتر از لقمان است.

امام صادق علیه السلام :

در اسلام، مردی که فقیه تر از همه مردم باشد، همچون سلمان، آفریده نشده است.

حضرت علی علیه السلام :

سلمان علم اول و آخر را درک کرد. (او) دریایی است که عمق آن ناپیداست.

روایاتی از این دست از پیشوایان معصوم ما در مورد سلمان نشان می دهد که سلمان، گنجینه علوم محمدی است. او دانای راز و صاحب سرّ پیامبر است. انس بن مالک از پیامبر روایت کرده است که وقتی از حضرت پرسیده شد: پس از شما دانش را از چه کسی بیاموزیم؟ پاسخ داد: از علی علیه السلام و سلمان.

به دانشوری، همچو او کس نبود

پیمبر، مر او را به دانش ستود

در بالاترین رتبه ایمان

سلمان در پی برخورداری از ارزش های معنوی بسیار به «سلمان الخیر» و «سلمان محمّدی» شهرت یافت و پیامبر از او با عنوان «فرزند اسلام» یاد کرد. ایمان این صحابه گران قدر به آن مرحله رسید که صادق آل محمد صلی الله علیه و آله می فرماید: «ایمان (کامل) ده مرتبه و درجه دارد. مقداد مرتبه هشتم، ابوذر مرتبه نهم و سلمان مرتبه دهم (ایمان کامل) را دارا هستند».

تلاش سلمان در عرصه عرفان و حکمت الهی چنان درخشان است که امام صادق علیه السلام می فرماید: «به درستی که سلمان به اسم اعظم الهی آگاه است».

روایات، از این چهره پارسیِ پارسا چنین تمجید کرده اند:

اگر دین در ثریا بود، سلمان به آن دست رسی پیدا می کرد.

هر که بخواهد به بنده ای بنگرد که خدا دل او را نورانی کرده است، به سلمان نگاه کند.

به درستی که اشتیاق و شیفتگی بهشت به دیدار سلمان، بسیار بیشتر از علاقه و اشتیاق سلمان به بهشت است.

زهد واقعی سلمان هنگام حکومت

مردم مداین بر اساس ذهنیّت خود از حکمرانان و زمام داران می پنداشتند والی جدید با همراهانی بسیار و جلال و شکوه فراوان و بر مرکبی آراسته و با تشریفاتی خاص، به قرارگاه حکومتی خود وارد خواهد شد. چشم ها در انتظار رسیدن حاکم جدید شهر به افق دوخته شده بود. سواری از دور دیده می شد. وقتی نزدیک شد، دیدند پیرمردی است با محاسنی سفید که بر الاغی سوار شده است و سفره ای نان و کوزه ای آب دارد. از او سراغ سلمان را گرفتند. پیرمرد گفت: «سلمان، من هستم».

بازگشت تبلیغی به سوی هم زبانان

یکی از شیوه های جذب بیشتر و اثرگذاری بهتر در ترویج معارف حقیقی، آشنایی به زبان و آداب و رسوم و فرهنگ مخاطبان است. سلمان فارسی نیز ارتباط خود را با ایرانیان در زمینه دعوت به اسلام و تبلیغ دین برتر، حتی در میدان های جنگ حفظ می کرد.

مداین، پایتخت دولت ساسانی بود و مردمش پارسی زبان بودند. دعوت سلمان برای اسلام آوردن دشمنان در فتح مداین به این صورت بود: «همانا اصل و نسب من از شما ایرانیان است و من در دو چیز خیرخواه شما هستم و صلاح شما هم در آنهاست: اگر اسلام بیاورید، برادر ما هستید و در اموال ما شریک هستید و بر شماست همان تکلیفی که بر ماست. تسلیم شوید و به مسلمانان جزیه بدهید. در غیر این دو صورت، با شما می جنگیم. همانا خدا خیانت کاران را دوست ندارد.» بنا به گفته تاریخ، دعوت و تبلیغات سلمان سبب شد حدود چهار هزار نفر از سپاهیان ایران جدا شوند و به مسلمانان بپیوندند. تبلیغات وسیع سلمان فارسی در میدان های جنگ، برای گرویدن افراد به دین صلح و آرامش گاهی دشمنان را هم به راه حق می آورد.

پاسخ های حکیمانه سلمان

«سلمان را چون دشنام زدند (به او سخنی زشت نسبت دادند)، گفت: اگر ترازوی من (در قیامت) سبک شود، بَتَر (بدتر) از آن باشم که می گویی و اگر گران شود (سنگین باشد)، آنچه می گویی، مرا زیان ندارد.

جابر بن عبدالله انصاری می گوید: به سلمان گفتند: شب را چگونه به صبح آوردی؟ سلمان گفت: چگونه شب را به صبح می آورد کسی که پایان کار او مرگ است؟ خانه او قبر خواهد بود و جانوران داخل زمین، همسایگان وی. اگر خداوند او را مشمول آمرزش خود قرار ندهد، آتش جایگاه اوست.

امام صادق علیه السلام فرموده است: میان مردی (که گرفتار روحیه نژادپرستی بود و فضیلت های افراد غیر عرب را نمی پذیرفت) با سلمان فارسی گفت وگوی تندی رخ داد. آن مرد گفت: تو کیستی و من کیستم؟! سلمان (هوشمندانه) پاسخ داد: اول پیدایش من و تو، نطفه نجسی است و آخر کار من و تو هم لاشه گندیده ای خواهد بود. البته وقتی روز قیامت فرا رسد و میزان عمل برقرار شود، هر کس کفّه میزان عمل او سبک بود، پست و فرومایه است و کسی که میزان عمل او سنگین بود، کریم و بزرگوار خواهد بود.

از سلمان پرسیدند: چه چیز مایه نفرت تو از «ریاست» شد؟ پاسخ داد: «شیرینی دوران شیرخوارگی و تلخی جدا گشتن از آن»؛ یعنی ریاست هم در نهایت، ناپایدار است. پس نمی توان به امر ناپایدار دل بست. آن که به ریاست دل می بندد، همانند طفلی است که از شیر جدایش می کنند و برای از دست دادن ریاست هم احساس تلخی می کند. بنابراین، باید به چیزی دل بست که پایدار باشد.

برای رسانه

الف) متن زیرنویس

سلمان، پیام آور اسلام ناب، منادی تشیّع و نویدبخش مذهب اهل بیت علیهم السلام بود و بیشتر ایرانیان این ندا و نوید را شنیدند و پذیرفتند.

در مجد و شکوه سلمان همین بس که هرگاه بخواهند کسی را به ایمان و آگاهی ستایش کنند، می گویند: او سلمان زمان است.

حکومت سلمان در مداین، یکی از درخشان ترین دوره های زندگی سلمان است. سلمان از زاویه حکمت به مقوله قدرت سیاسی و اقتصادی می نگریست.

حضور آگاهانه، هدایت آفرین و هم سو با امیرمؤمنان علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیهاالسلام از صفات برجسته سلمان بود که اهل بیت علیهم السلام از این ویژگی ها به خوبی آگاه بودند.

گویی تردیدی وجود ندارد که پس از علی بن ابی طالب علیه السلام ، سلمان، نزدیک ترین و گرامی ترین صحابه برای پیامبر بود. سلمان چنان برای پیامبر عزیز و پرقدر می نمود که از کسانی که به دلیل ناآشنایی با شخصیت سلمان و اثرپذیری از فرهنگ جاهلی، او را می آزردند، خشمگین می شد.