ملاک انتخاب

ملاک های انتخاب همسر کدام اند؟

ش در اسلام ملاک های خاصی برای انتخاب همسر ذکر شده که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

1. تدین: یکی از معیارهای اساسی در انتخاب همسر، دین داری و التزام عملی به اسلام است. البته در این مورد نباید به ادعا و تظاهر اکتفا شود بلکه باید آثار دین داری در گفتار و کردار نمایان باشد. شخصی درباره انتخاب همسر از پیامبر اکرم(ص) نظر خواست، حضرت فرمود: (علیک بذات الدین; بر تو باد که همسری دین دار بگیری).13

در مورد دیگر فرمود: کسی که با زنی به خاطر ثروتش ازدواج کند، خداوند او را به حال خودش وامی گذارد و کسی که فقط به خاطر زیبایی اش با او ازدواج کند، در او امور ناخوشایند خواهد دید و کسی که به خاطر دین و ایمانش با او ازدواج کند، خداوند همه آن امتیازات را برایش فراهم خواهد کرد.14

2. اخلاق پسندیده: پیامبر اکرم(ص) می فرماید: با کسی که اخلاق و دینش مورد پسند باشد، ازدواج کنید و اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.15 البته منظور از خلق نیکو صرفا خوش خلقی اصطلاحی نیست، بلکه منظور صفات پسندیده و ملکات نفسانی هم چون حلم و صبر و محبت و خویشتن داری و غیره است.

3. اصالت و شرافت خانوادگی: از آن جا که بسیاری از صفات اخلاقی، روحی، جسمی از طریق وراثت و تربیت و محیط خانواده به فرزند منتقل می شود، نمی توان در انتخاب همسر موضوع خانواده را نادیده گرفت. معقول نیست کسی بگوید من می خواهم با خود این فرد ازدواج کنم، کاری به خانواده و خویشان و فامیلش ندارم. رسول اکرم(ص) می فرماید: نیک بنگر که فرزندت را در کجا قرار می دهی (چه کسی را برای مادری یا پدری فرزندت انتخاب می کنی)، زیرا خصوصیات ارثی به صورت پنهانی تاثیر می گذارد. در جای دیگر می فرماید: بنگرید چه کسی را به همسری برمی گزینید، زیرا فرزندان شبیه دایی هایشان می شوند.

چه بسا جوانانی که فریب ظاهر را خورده و با خانواده ای که شرافت و اصالت و نجابت ندارند وصلت کرده اند و به مرور زمان این پیوند پایدار نمانده و کار به طلاق و جدایی انجامیده است. برای پیش گیری از وقوع چنین امری پیامبر اسلام(ص) می فرماید:

بپرهیزید از سبزه زاری که بر فراز مزبله و منجلابی روییده باشد. سوال شد: سبزه زار بر مزبله چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خانواده پلیدی رشد کرده باشد.16

البته ممکن است از خانواده های بد گاهی فرزندانی شایسته به وجود آیند، اما این مسئله کلی نیست و استثنا حساب می شود. گاهی در منجلاب گلی می روید که اگر برای کسی یقین حاصل شد این فرد همان مورد استثنا است و می تواند از تاثیرگذاری خانواده ایشان جلوگیری کند، در این صورت مجاز است با او ازدواج نماید.

4. هم شانی و هم کفو بودن: حساس ترین مورد برای انتخاب همسر، بحث سنخیت و تناسب و هم آهنگی و هم طرازی بین دختر و پسر است. گرچه هم تایی و تناسب صد در صد امکان ندارد اما باید کوشش کرد تا جایی که ممکن است تناسب نسبی حاصل گردد. تناسب و هم آهنگی معنای عامی است که مصادیق زیادی دارد; از جمله: هم تایی دینی و ایمانی، هم آهنگی فرهنگی و فکری، هم آهنگی اخلاقی، تناسب سنی، تناسب مالی، تناسب اجتماعی و نیز هم آهنگی روحی و روانی. این شعر عامیانه گویای این حقیقت بزرگ است که می گوید:

کبوتر با کبوتر باز با باز

کند هم جنس با هم جنس پرواز

خواهر هاجر بهی، شماره اشتراک 6064، از آباده

* 1. چرا بلوغ شرعی دختران بر بلوغ شرعی پسران تقدم دارد؟ * 2. کسی که برای دیگری دعا می کند، خودش چه بهره ای می برد؟

1. تقدم بلوغ شرعی دختران از دو جهت قابل توجیه است:

اولا با توجه به این که بلوغ جنسی دختران به طور طبیعی قبل از پسران است، باید بلوغ شرعی آنان نیز مقدم باشد. اگرچه زمان بلوغ جنسی دختران و پسران در سراسر جهان یک سان نیست و عوامل طبیعی و شرایط محیطی در تقدم و تاخر آن موثر است، ولی در همه مناطق جهان دختران زودتر به بلوغ طبیعی می رسند و فعالیت غدد جنسی در آنان قبل از پسران آغاز می گردد. زمان بلوغ جنسی معمولا برای دختران بین 8 تا 16 سال و برای پسران 10 تا 17 سال تعیین شده است، ولی از نظر شرعی دختران در سن 9 سالگی و پسران در سن 15 سالگی به بلوغ می رسند. بیدار شدن غریزه جنسی در دختران زمینه مساعدی برای گرایش به گناه و ناپاکی فراهم می کند. شارع مقدس با تقدم بلوغ دختران به وسیله مقررات و اوامر و نواهی آنان را قبل از پسران از بزه کاری برحذر داشته است.

ثانیا: اندیشه و عقل دختران زودتر از پسران شکفته می شود، چون دختران زودتر از پسران آغاز به سخن می کنند. با توجه به رابطه غیر قابل انکاری که بین اندیشه و سخن گفتن وجود دارد، این نتیجه به دست می آید که دستگاه فکر دختران زودتر از پسران به کار می افتد و نیروی درکشان پیش از آنان شکوفا می گردد. تقدم دختران در هوش عمومی و اجتماعی و درک مسائل علمی و هم چنین برتری آنان در ارزش های ذوقی و دینی نشانه آن است که دختران به طور طبیعی پیش از پسران، واجد شرایط تکلیف می گردند و زودتر از آن ها برای پذیرش تعالیم دینی و مسئولیت های قانونی آماده می شوند.17

می توان گفت شارع مقدس با اعلام تقدم بلوغ دختران زمینه رشد و تعالی و برخورداری از حقوق اجتماعی آنان را فراهم کرده است. اگر گفته شود دختر نه ساله ای که به سن بلوغ رسیده قادر به انجام تکالیف نیست، بنابراین غرض حاصل نمی شود; در پاسخ می گوییم: تکلیف به مقدار توانایی است، اساس قوانین اسلام بر سخت گیری نیست و اگر در جایی تکلیفی همراه با مشقت شدید و عسر و حرج باشد، موقتا برداشته می شود; اما شکی نیست که انجام بسیاری از تکالیف برای دختر نه ساله نیز سهل و آسان است. دختری که به سن بلوغ رسیده ولی قادر به روزه گرفتن نیست، فعلا تکلیفی ندارد، چون در ذیل آیه ای که درباره روزه است خداوند می فرماید: (یرید الله بکم الیسر ولایرید بکم العسر; خدا بر شما آسان می گیرد و نمی خواهد به زحمت بیفتید). حضرت امام(ره) در رساله عملیه خود مسئله 1583 می فرماید: (انسان نمی تواند برای ضعف، روزه را بخورد ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولا نمی شود آن را تحمل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد. البته بدیهی است که هر وقت توانست باید روزه ها را قضا نماید.)

بنابراین تقدم بلوغ دختران، نشانه لیاقت و شایستگی آنان است. و به قول یکی از بزرگان، بلوغ یک شرافت است. آنان که اهل سلوک اند می گویند: ما مشرف شدیم نه مکلف، چون زحمت و مشقتی در کار نیست. از این رو در مناجات امام سجاد(ع) می خوانیم: (یا من ذکره شرف; ای خدایی که نام تو مایه شرافت است). اگر کسی به جایی برسد که ذکر خدا گوید شرافتی نصیب او گردیده است. و زن شش سال قبل از مرد به این شرافت می رسد.18

2. دعا برای دیگران هم برای دعاکننده مفیده است و هم برای دعاشونده. از روایات معصومین(ع) برمی آید که دعا برای دیگران آثار زیادی دارد که عبارت اند از:

الف) زیاد شدن روزی: امام صادق(ع) می فرماید: دعای انسان در حق برادر دینی اش در غیاب او روزی را فراوان و از ناخوشی و بدی جلوگیری می کند.19

ب) دفع بلا: امام صادق(ع) می فرماید: دعای مومن برای مومن دیگر بلا را از وی دور می کند.20

ج) استجابت دعا: کسی که برای دیگری دعا می کند، دعا در حق خودش مستجاب می شود. عبدالله بن جندب می گوید: حضرت کاظم(ع) به من خبر داد که هرکس برای برادر دینی خود پشت سرش دعا کند، از عرش به او ندا شود برای تو باد صد هزار برابر این دعا.21

خواهر اکرم اسماعیلی، شماره اشتراک 5322، از ملایر

* در حال حاضر چگونه می توان به این حدیث عمل کرد که بهترین چیز برای زنان آن است که نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند؟

از حدیث مذکور و نظایر آن بدون شک آن چه استنباط می شود، بیش از توصیه اخلاقی نیست. استاد مطهری(ره) در این باره می گوید:

(آن چه فقها از امثال این جمله ها استنباط کرده اند این است که این گونه جمله ها ارشاد به حقیقتی روحی و روانی در روابط دو جنس است، و شک نیست که حقیقتی را بیان می کند و آن عبارت است از این که رابطه زن و مرد اجنبی سخت خطرناک است).22 بنابراین پیام این حدیث، جلوگیری از اختلاط زن و مرد در حد امکان است. بر این اساس علی(ع) به فرزندش امام مجتبی(ع) توصیه می فرماید: تا می توانی کاری کن که زن تو با مردان بیگانه معاشرت نداشته باشد.23

بنابراین، موارد مذکور حکم الزامی نیست که همه زن ها موظف باشند با مرد اجنبی روبرو نشوند، چون تحقق این امر ملازم با ممنوعیت فعالیت های اجتماعی و محدودیت مطلق بانوان و حبس آنان در خانه است که هیچ گونه توجیه عقلی و شرعی ندارد. اسلام فعالیت اجتماعی زنان را با رعایت موازین شرع امضا کرده است. پیامبر اکرم(ص) با آوردن حضرت زهرا(ع) در واقعه مباهله که یک رویداد مهم اجتماعی است، بر حضور زنان در صحنه های مهم اجتماعی صحه می گذارد. توجیه دیگری که درباره حدیث مذکور ذکر شده این است که جامعه اسلامی باید به سمت و سویی حرکت کند که بانوان با تخصص در رشته های مختلف اعم از پزشکی و غیره بتوانند خود، نیازهایشان را برآورده سازند تا از رجوع به پزشک مرد بی نیاز شوند. در آن صورت برخورد زن با مرد به حداقل ممکن خواهد رسید.

البته این مقصود متعالی است که نظام اسلامی ما به دنبال تحقق آن می باشد.

برادر صفدر ایمانی، شماره اشتراک 2236، از سبزوار

پی نوشت:

13 وسائل الشیعه، ج14، ص30.

14 همان، ص31.

15 همان، ص51.

16 همان، ص29.

17 گفتار فلسفی، بزرگسال و جوان، ج2، ص135.

18 جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، ص380.

19 اصول کافی، ج4، ص270.

20 میزان الحکمه، ج2، ص887.

21 اصول کافی، ج4، ص271.