اکنون که مجالی دست داد تا دیدگاه برخی دغدغه مندان عرصه «گفت وگوی ادیان و مذاهب» را باز بتابانیم، می سزد نیم نگاهی هم به مراکز و گروه های فعّال این میدان اندازیم. محافلی که اندیشه تعامل و گفت وشنود بین الادیانی را می رویانند، با امکانات اندک اما پژوهشگران توانمند، زوایای گوناگون موضوع ادیان و مذاهب را می کاوند و حاصل کوشش عالمانه خویش را خاضعانه در پیشگاه جویندگان مباحث و موضوعات دین پژوهی می نهند تا از تازه ترین دیدگاه ها و داده های موجود در این عرصه باخبر شوند.
«پژوهش وحوزه» در این بخش به دنبال آن است تا مخاطبان خود را از مجموع فعالیت های پژوهشی این مراکز و گروه ها باخبر نماید و در کنار آن اهداف، ساختار، فعالیت های آموزشی و دیگر کوشش های این مجامع را نیز بنمایاند. در این بین، همکاری صمیمانه مسئولان این مراکز و گروه ها را ارج می گذارد و از اینکه نتوانسته دیگر مراکز را در این جمع معرفی کند، عذر می طلبد.
مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب
این مرکز به همت جمعی از دانشوران حوزه علمیه قم و به ریاست حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب در سال 1375 بنا نهاده شد.
اهداف
1. انجام پژوهش های بنیادین، راهبردی و مطالعات تطبیقی در حوزه ادیان و مذاهب؛
2. ارتقای سطح علمی جامعه به ویژه زمینه سازی برای آشنایی حوزویان و دانشگاهیان با فرهنگ و معنویت سایر ادیان و مذاهب؛
3. برقراری رابطه عالمانه و گفت وگوی خردورزانه با پیروان سایر ادیان و مذاهب، به منظور برطرف کردن سوء تفاهم ها و همفکری در مواجهه با الحاد و مادی گرایی.
این مرکز به منظور تحقق اهداف مورد نظر، فعالیت خود را با پذیرش 40 نفر از طلاب مقطع خارج حوزه علمیه و تشکیل دوره آموزشی در سه رشته تخصصی ادیان ابراهیمی، ادیان شرقی و مذاهب اسلامی آغاز کرد. پس از اتمام دوره آموزشی داخلی که آشنایی کامل با زبان انگلیسی نیز در آن لحاظ شده بود، دانش پژوهان مرکز علاوه بر ارتقای تحصیلات و مدارج دانشگاهی، فعالیت خود را بر تحقیق و پژوهش در حوزه های تخصصی متمرکز کردند. ثمره آن انتشار بیش از 30 عنوان کتاب، 30 شماره مجله هفت آسمان، ده ها طرح پژوهشی در دست اقدام و تهیه سرفصل های آموزشی چهار رشته تخصصی در مقطع کارشناسی ارشد است.
ساختار
این مرکز دارای سه معاونت به نام معاونت پژوهشی، معاونت آموزشی و معاونت اداری مالی است. دفتر ارتباطات و همکاری های بین الملل، دفتر ریاست و دفتر طرح و برنامه نیز از جمله بخش های دیگر مرکز است. در ادامه به توضیح اجمالی برنامه ها و عملکرد هر کدام می پردازیم.
معاونت پژوهشی
معاونت پژوهشی دارای این بخش ها است: 1. اداره کل پژوهش؛ 2. اداره کتابخانه؛ 3.مجله هفت آسمان؛ 4. بخش دائرة المعارف.
برنامه های اصلی معاونت پژوهشی عبارت اند از: 1. تربیت نیروی متخصص و ارتقای سطح علمی پژوهشگران؛ 2. اقدامات و مطالعات مقدماتی، ترویجی و خدماتی از قبیل مأخذشناسی، ترجمه متون کلاسیک و درسنامه ها، تدوین متون درسی و کمک درسی ادیان و مذاهب، تدوین اصطلاح نامه، دانش نامه و دائرة المعارف ادیان و مذاهب و... ؛ 3. انجام پژوهش های بنیادین، راهبردی و تطبیقی.
در حال حاضر در معاونت پژوهشی 40 عضو هیئت علمی و پژوهشگر تمام وقت در چهار گروه پژوهشی به فعالیت اشتغال دارند.
گروه های پژوهشی
1. گروه ادیان ابراهیمی: در دو گرایش یهودیت و مسیحیت، این موضوعات را مطالعه می کند: 1. تاریخ و اندیشه ها؛ 2. فلسفه و الهیات؛ 3. اخلاق و عرفان؛ 4. متون مقدس؛ 5. شریعت و شعائر.
2. گروه ادیان شرقی: گرایش های این گروه عبارت اند از: 1. ادیان خاور دور؛ 2.ادیان هند؛ 3. بودا؛ 4. ادیان ایران باستان.
در گرایش ادیان هند این کرسی ها مطالعه می شود: 1. مطالعات کلاسیک آیین هندو (مکاتب، متون مقدس اصلی و کلاسیک)؛ 2. مطالعات مردم شناختی آیین هندو (دین عامه، پراکندگی و... )؛ 3. آیین جینه؛ 4. آیین سیک.
کرسی های مطالعاتی در گرایش آیین بودا عبارت اند از: 1. بودای نخستین و تیره وده (جنوبی)؛ 2. مهایانه (شرقی)؛ 3. تنتریانه (شمالی).
گرایش آیین خاور دور، این کرسی ها را مطالعه می کنند: 1. آیین کنفوسیوس؛ 2.آیین دائو؛ 3. آیین شینتو.گرایش ادیان ایرانی به مطالعه این دو موضوع می پردازد: 1. آیین زرتشتی؛ 2.ادیان ایران باستان (آیین های مانی، مزدک و... ).
3. گروه مذاهب اسلامی: این گروه شامل سه گرایش است: 1. فرق تشیع؛ 2. فرق تسنن؛ 3. فرق فقهی.
کرسی های مطالعاتی هر گرایش عبارت اند از:
فرق تشیع شامل: 1. امامیه؛ 2. اسماعیلیه؛ 3. زیدیه؛ 4. نصیریه، علویان، اهل حق و شیخیه.
فرق تسنن: 1. مرجئه و ماتریدیه؛ 2. قدریه، معتزله و جریانات جدید عقل گرا؛ 3.اشاعره؛ 4. اهل حدیث، سلفیه و وهابیت؛ 5. خوارج و اباضیه.
4. گروه عرفان و تصوف: دارای سه گرایش با عنوان: 1. صوفیان نخستین؛ 2. فرق صوفیه شیعه؛ 3. فرق صوفیه سنی.
کارگروه ها
1. غلات (زیرمجموعه گروه مذاهب)؛
2. روشنفکران جهان اسلام (زیرمجموعه گروه مذاهب)؛
3. ادیان ابتدایی، بومی و باستانی (زیرمجموعه گروه ادیان شرق)؛
4. ادیان جدید (زیرمجموعه گروه ادیان ابراهیمی)؛
5. دین پژوهی (زیرمجموعه گروه ادیان ابراهیمی)؛
6. عرفان تطبیقی (زیرمجموعه گروه عرفان و تصوف).
محورهای مطالعاتی
الف. تاریخ عمومی: ریشه های فرهنگی و اجتماعی و قومی، بنیان گذار و رهبران تأثیرگذار، رشد و گسترش دین، تحولات بعدی، دوران ها، تأثیرات و تأثرات.
ب. متون و منابع دینی: اسامی و توصیف متن یا متون مقدس اصلی، جایگاه و اعتبار آن نزد پیروان، متون کلاسیک و فرقه ای، منابع موجود پیرامون متون (ترجمه، تفسیر، شرح)، اسطوره ها و کهن الگوها.
ج. آموزه ها و باورها: جایگاه آموزه و باور در دین، رابطه آموزه ها و شعائر، آموزه های اصلی و فرعی، آموزه های مستند به کتب مقدس، آموزه های عامیانه، آموزه های مشترک با سایر ادیان، آموزه های جمعی و فرقه ای و تحول در آموزه ها.
د. آیین ها و شعائر: شعائر اصلی و فرعی، شعائر مستند به متون مقدس و عامیانه، شعائر عمومی و منطقه ای، شعائر عبادی و فرهنگی، شعائر رایج و منسوخ و شعائر فردی و اجتماعی.
ه. احکام و آداب: شعائر مردمی و حکومتی و شعائر مشابه با سایر ادیان.
و. مذاهب و فرقه ها: تاریخ شکل گیری فرقه ها و ترتیب زمانی آنها، رهبران فرقه ها و جایگاه آنها در دین، ویژگی ها و مشخصه های فکری و آموزه های خاص هر فرقه.
ز. جریان ها و مکاتب: دستگاه ها و مکاتب و طریقت های مختلف (فلسفی، کلامی، عرفانی، فقهی، اخلاقی و سیاسی)، اصول اندیشه های هر یک از اینها، شخصیت های برجسته هر یک از اینها و ارتباط این مکاتب با آموزه های دینی.
ح. نظام دین یاری (روحانیت و مناصب دینی و معنوی).
ط. نظام تعلیمی و تبلیغی.
ی. آینده دین.
س. معابد، زیارتگاه ها و... .
فصلنامه تخصصی هفت آسمان
مجله هفت آسمان از بهار سال 1378 تاکنون، با انتشار 30 شماره، مشتمل بر بیش از سیصد مقاله تخصصی در حوزه ادیان و مذاهب، از مجلات مورد توجه مجامع علمی کشور بوده است. گزارش تفصیلی این نشریه در بخش نشریات ویژه ادیان و مذاهب آمده است.
دائرة المعارف
بخش دائرة المعارف این مرکز پس از بهره گیری از نظریات اساتید فن در ابتدا بایک دائرة المعارف نسبتاً جامع ولی با حجم کم، کار را آغاز کرد. دائرة المعارف The Penguin Dictionary of Religionsبا بیش از یک هزار مدخل شامل مفاهیم محوری ادیان جهان و اکثر مذاهب با عنوان فرهنگ ادیان جهان ترجمه و منتشر شد.گزینش و ترجمه مدخل های مهم دائرة المعارف هستینگز با حجم تقریبی 5 جلد درحال بررسی و اقدام است.
اداره کتابخانه
شکل دهی، اداره و روزامدسازی کتابخانه تخصصی ادیان و مذاهب با مدیریت کتابخانه و اطلاع رسانی است و در سال های گذشته توانسته است ضمن روزامدسازی کتابخانه نسبت به کدگذاری کتاب ها مطابق کدگذاری کتابخانه کنگره آمریکا، پاسخگوی مراجعین باشد. کتاب های موجود شامل 29 هزار جلد کتاب به زبان های فارسی، عربی و انگلیسی می باشد. اغلب این کتاب ها در راستای موضوع ادیان و فرقه های اسلامی می باشد.
این کتابخانه روزانه میزبان حدوداً پانصد ساعت نفر از محققان و پژوهشگران محترم حوزه و دانشگاه می باشد. منابع موجود در کتابخانه به صورت قفسه باز است. تهیه و خرید منابع چاپ شده غیر موجود در کتابخانه به سفارش محققان، تهیه و اشتراک مجلات مورد نیاز، ایجاد فضایی مناسب و آرام برای امر تحقیق، دست یابی به منابع از طریق نرم افزارهای کتابخانه ای و امکان استفاده از اینترنت از خدماتی است که کتابخانه در اختیار دانش پژوهان قرار می دهد.
آمار عددی کتب و مجلات عبارتند از: کتاب های فارسی حدود 11 هزار، کتاب های عربی 13 هزار، کتاب های انگلیسی 5 هزار و مجلات به سه زبان با بیش از 400 عنوان مجله.
معاونت آموزشی
معاونت آموزشی مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب طی مراحل قانونی و فراهم آمدن امکانات سخت افزاری و نرم افزاری لازم در سال 1383 موفق به اخذ مجوز رسمی از وزارت علوم تحقیقات و فناوری شد.این معاونت با عنوان «موءسسه آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ادیان و مذاهب» به فعالیت خود ادامه می دهد. موءسسه با توجه به ضرورت تخصصی بودن رشته های تحصیلی، چهار سرفصل تخصصی در مقطع کارشناسی ارشد برای چهار رشته ادیان ابراهیمی، ادیان غیرابراهیمی، مذاهب اسلامی و تصوف و عرفان اسلامی نگارش نمود و با تصویب آنها در شورای گسترش وزارت علوم، چهار رشته تحصیلی به رشته های دانشگاه افزود. پس از آن مجوز برگزاری آزمون اختصاصی این چهار رشته را در سال 1384 اخذ کرد. در این آزمون که زیر نظر مستقیم وزارت علوم برگزار شد، بیش از 450 نفر از طلاب حوزه علمیه قم ثبت نام و 370 نفر در روز آزمون به پرسش ها پاسخ دادند.
از میان این تعداد در هر رشته 30 نفر از بالاترین رتبه ها برای مصاحبه دعوت شدند و در نهایت 15 نفر در هر رشته دارندگان بالاترین نمره مصاحبه و آزمون کتبی پذیرفته شدند.
با عنایت به ضرورت آموزش در حوزه ادیان و استقبال مناسب از این رشته ها، موءسسه برای برگزاری آزمون اختصاصی در سال 1385 نیز مجوز لازم را اخذ نموده است. در این آزمون علاوه بر چهار رشته فوق الذکر در دو رشته شیعه شناسی و دین شناسی نیز دانشجو پذیرش خواهد شد.کلاس های درسی موءسسه در محل جدید (شهرک پردیسان) تشکیل می شود و اساتید آن در رشته های مختلف، عمدتاً اعضای هیئت علمی مرکز می باشند. این اساتید، قبل از آنکه به حوزه تدریس وارد شوند، چندین سال در رشته ها و گرایش های گوناگون به پژوهش پرداخته اند و پس از آن در کنار پژوهش، به آموزش نیز می پردازند.
مرکز چاپ و نشر
این مرکز، دارای دو انتشارات است: «انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب» و «نشر ادیان».
انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، فعالیت های پژوهشی محققان مرکز را منتشر می نماید و تاکنون تعداد 32 عنوان کتاب تخصصی در زمینه ادیان و مذاهب منتشر کرده است. فهرست کتاب های منتشر شده در این مرکز عبارت اند از:
1. انتظار مسیحا در آیین یهود؛ 2. عیسی اسطوره یا تاریخ؛ 3. آینده ادیان؛ 4.فلسفه در مسیحیت باستان؛ 5. شور جاودانگی؛ 6. اسماعیلیه؛ 7. درامدی به مسیحیت؛ 8. کلام مسیحی؛ 9. آیین کاتولیک؛ 10. سکولاریزم در جهان عرب؛ 11.مسیحیت و ادیان جهان؛
12. نهضت اصلاح دینی؛ 13. آیین هندو؛ 14.گرایش ها و مذاهب اسلامی؛ 15. سیری در تَلمود؛ 16. بی دلی در ذِن؛ 17. فلسفه یهودی در قرون وسطا؛ 18. عدالت کیفری در آیین یهود؛ 19. معجم المصادر الاباضیة؛ 20.پلورالیزم دینی؛ 21. چنین گوید او بودا؛ 22.عارفان مسیحی؛ 23. تراث زیدیه؛ 24. معرفی مکتب های فلسفی هند؛ 25. تاریخ کلیسای کاتولیک؛ 26. آیین بودا؛ 27.تاریخ مذاهب اسلامی؛ 28. درسنامه الهیات مسیحی؛ 29. یهودیت، مسیحیت و اسلام؛ 30. فرهنگ ادیان جهان؛ 31. زمینه های بحث فلسفی در ادیان؛ 32.باورها و آیین های یهود.
مرکز نشر ادیان به موازات انتشارات مرکز، به نشر محصولات پژوهشی و تحقیقی محققان خارج از مرکز می پردازد و تاکنون تعداد 10 عنوان کتاب تخصصی در زمینه ادیان و مذاهب منتشر کرده است: عناوین این آثار عبارت اند از: 1. مسیحیت صهیونیست و بنیادگرای آمریکا؛ 2. جنبش نقطویه؛ 3. خاستگاه فرهنگی نهج البلاغه؛ 4. ریشه های مسیحیت در اسناد بحرالمیت؛ 5. آفرینش در اساطیر آمریکا؛ 6. ادیان و فلسفه آفریقایی؛ 7.کاوش های تازه در باب روزگار صفوی؛ 8. فاصله ادیان فاجعه فلسطین؛ 9.فلسفه زبان دینی؛ 10. زمینه های تفکر سیاسی در قلمرو تشیع.
دفتر ارتباطات و همکاری های بین الملل
شناسایی و تعامل با مراکز دینی و شخصیت های دین پژوه داخلی و خارجی، نیز تبادل تجربیات و دستاوردهای پژوهشی در دستور کار اصلی این دفتر قرار دارد. این دفتر تاکنون موفق شده است جلسات و گفت وگوهای متعدد را با ارباب ادیان و مذاهب مختلف برگزار نماید و زمینه بازدیدهای علمی بین مراکز را به وجود آورد. نمونه هایی از برنامه های آینده این مرکز را می توان چنین شمرد:
معرفی اهداف و برنامه های مرکز به شخصیت ها، مراکز و موءسسات داخلی و خارجی پس از بررسی و شناسایی بهترین راهکارهای مناسب.
شناسایی مراکز فعال دین پژوهی داخلی اعم از حوزوی و دانشگاهی و مطالعه و بررسی شیوه های مناسب جهت هماهنگی و ایجاد ارتباط متقابل و تبادل امکانات فکری و تجربیات اجرایی با آنها.
شناسایی مراکز فعال دین پژوهی و موءسسات آکادمیک دینی خارج از کشور و تهیه شناسنامه مستند و جامع برای هر کدام و بررسی مناسب ترین راه های همکاری جهت برقراری ارتباط با آنها.
مطالعه و بررسی در مورد مراکز فعال دینی ادیان، مذاهب، و موءسسات وابسته به آنها در داخل کشور و تهیه شناسنامه دقیق و جامع برای هر کدام از آنها و برقراری ارتباطهای متناسب با آنها.
شناسایی شخصیت ها و محققان برجسته در گرایش های مختلف دین پژوهی در خارج از کشور، تهیه شناسنامه برای هر یک و بررسی امکان بهره گیری متناسب از تجربیات و دستاوردهای علمی آنان.
کسب اطلاع از همایش های علمی مرتبط با ادیان و مذاهب در داخل یا خارج از کشور و استفاده از دستاوردهای علمی و آماری آنان و فراهم آوردن زمینه حضور در این همایش ها.
بررسی راهکارهای مناسب جهت بازدیدهای علمی یا سفرهای تحقیقی پژوهشگران مرکز به کشورهای مختلف در راستای گرایش هر یک از گروه های علمی مرکز.
تهیه نمادها، تصاویر و آثار غیر مکتوب ادیان و مذاهب مختلف جهان جهت برگزاری نمایشگاه در راستای معرفی ادیان و مذاهب و دیگر استفاده های مناسب.
برگزاری اردوهای علمی و سفرهای پژوهشی گروه های مختلف مرکز به شهرها و مراکز داخلی که گرایشات دینی یا مذهبی خاص دارند (مانند کلیساها، آتشکده ها، خانقاه ها و... ).
سایت مرکز
مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب با ایجاد سایت اینترنتی ( www.adyan.orgو www.religions.ir) محورهای زیر را پیش روی مراجعه کنندگان نهاده است:
1. معرفی مرکز: تاریخچه تأسیس، گام های برداشته شده، گام های پیش رو و معرفی قسمت های مختلف مرکز.
2. گروه های آموزشی: معرفی گروه های آموزشی چهارگانه (مذاهب اسلامی، تصوف و عرفان، ادیان ابراهیمی و ادیان غیرابراهیمی)، فهرست واحدهای آموزشی، سرفصل های دروس.
3. گروه های پژوهشی: معرفی گروه های پژوهشی چهارگانه، طرح جامع پژوهشی مرکز و طرح های انجام شده و طرح های پیش رو.
4. معرفی طرح های تحقیقاتی: این طرح ها به صورت Full Textدر سه قالب کتاب (25 عنوان)، مجله (25 شماره) و مقاله در این بخش معرفی شده اند.
5. فهرست مصاحبه ها و نشست های انجام گرفته.
6. کتابخانه تخصصی ادیان و مذاهب: در این قسمت کتابخانه تخصصی ادیان و مذاهب که با بیش از 25000 کتاب، بهترین و غنی ترین کتابخانه کشور در موضوع ادیان و مذاهب است، معرفی می شود. مراجعین و محققین می توانند با استفاده از امکان جست وجوی تحت وب در کلیه قفسه های این کتابخانه به جست وجو بپردازند.
7. بانک صوتی و تصویری (گالری تصاویر): فهرستی از فایل های صوتی و تصویری شامل دروس آموزشی، مصاحبه ها، نشست ها و تصاویری از اماکن مقدس، مراسم، پیروان و نمادهای ادیان ارائه می شود.
8. معرفی دیگر پایگاه ها: در این قسمت فهرستی از پایگاه ها و سایت های اینترنتی مفید و فعال در عرصه دین پژوهی و همچنین مراکزی که در زمینه ادیان و مذاهب فعالیت می کنند، ارائه می شود.
9. ارتباط با ما: این قسمت پاسخگوی سوءالات مراجعان در زمینه ادیان و مذاهب و همچنین ارتباط با قسمت های مختلف مرکز است.
10. صفحات شخصی پژوهشگران: در این صفحات، سوءالات و موضوعات مطرح شده را کارشناسان و اعضای هیئت علمی موءسسه بررسی و پاسخ می دهند.
11. اخبار ادیان: تازه ترین اخبار حوزه دین پژوهی داخلی و خارجی از منابع معتبر و همچنین اخبار مرکز، در این بخش ارائه می شود.
12. دانش نامه ادیان: در این قسمت حدود هزار مدخل از ادیان مختلف که با ده هزار پیوند به یکدیگر متصل شده اند، ارائه می شود همچنین امکان ویرایش، تصحیح و اضافه کردن مدخل توسط مراجعان نیز پیش بینی شده است.
13. کتابخانه دیجیتال ادیان و مذاهب: در این بخش کتاب های مهم و مقدس ادیان مختلف به صورت تمام متن ارائه می شود که به مرور، بزرگ ترین کتابخانه دیجیتال ادیان و مذاهب کشور خواهد شد.ضمناً این مرکز برای استفاده مراجعان انگلیسی زبان و عرب زبان، سایت های انگلیسی و عربی را هم در دست اقدام دارد که به زودی امکان استفاده از آن فراهم خواهد شد.
نشانی: قم، شهرک پردیسان، مقابل مسجد امام صادق(ع)،
مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب
تلفن: 32802610، دورنگار: 2802627
" مرکز تحقیقات علمی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی"
مرکز تحقیقات علمی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از مراکز علمی تحقیقاتی حوزه علمیه قم است که در سال 1370 شکل گرفت. این مرکز در آغاز با بهره گیری از محققانی چند، به تشکیل پرونده های علمی و گردآوری و فیش برداری در چارچوب مطالعاتی فقهی و کلامی و تألیف چند کتاب دست زد؛ ولی این وضعیت تداوم نیافت و فعالیت های مرکز رفته رفته تقلیل یافت. در سال های اخیر مرحله جدیدی از فعالیت مرکز شکل گرفت که در آن به سیاست گذاری پژوهشی، ساختاربندی و تشکیل گروه های علمی، بهره گیری از شیوه های مطالعاتی تجربه شده درحوزه، و استفاده از فضلای توانمند پرداخته و توانسته است سطح کیفی و گستره فعالیت های علمی خود را ارتقا ببخشد.
اهداف:
1. ایجاد فضای ارتباط میان حوزه های علمیه و اهل سنت؛
2. ارائه و احیای بحث های علمی مقارن؛
3. شناسایی و تحکیم نقاط مشترک شیعه و سنی؛
4. ایجاد فضاهای مناسب برای نشست ها و میزگردها و جلسات هم اندیشی میان شیعه و سنی.
ساختار
1. هیئت علمی: این مرکز دارای یک هیئت علمی است که چهار وظیفه مهم بردوش دارد: تعیین سیاست های کلی، تعیین حوزه های کلی مطالعاتی، تعیین محورهای جزئی مندرج در هر حوزه، تصویب طرح های مربوط به موضوع مشخص و برنامه های مطالعاتی آن.
2. مدیر مرکز: مدیر مرکز با در اختیار داشتن بیشترین نقش، مسئول پی گیری طرح ها، جذب نخبه ها و فضلا، بستن قرارداد با محققان و سامان دادن به حوزه های مطالعاتی در قالب های متعدد و با بهره گیری از شیوه های گوناگون است.
3. گروه ها: این مرکز شش گروه علمی و پژوهشی دارد که عبارتند از: گروه قرآن و حدیث، گروه فقه و اصول، گروه رجال و تاریخ، گروه کلام، اخلاق و عرفان، گروه موسوعه ها و فرهنگ نامه ها و گروه ترجمه. همه برنامه های علمی و تحقیقاتی مرکز در این شش گروه شکل می گیرند.
4. کتابخانه: این مرکز دارای کتابخانه ای غنی است که در آن از همه مذاهب کلامی و فقهی کتاب های مربوط جمع آوری شده است. روند غنی سازی کتابخانه همچنان ادامه دارد و فضای مطالعاتی مناسبی را در اختیار پژوهشگران نهاده است.
کتابخانه مرکز بیش از 5000 عنوان کتاب را در خود جای داده است. موضوع این کتاب ها درباره حدیث، فقه، اصول، عقاید، تفسیر، علوم قرآن، فلسفه، کلام، عرفان، اخلاق، اقتصاد، علوم اجتماعی، علوم سیاسی، تاریخ و سیره، مناقب، تراجم و رجال و ... است. همچنین دائرة المعارف های گوناگون و نشریات و مجلات مختلف از دیگر مصادر این کتابخانه به شمار می رود. مجموع منابع و مصادر موجود در این کتابخانه به چند زبان دنیا است و براساس موضوع، موءلف و عناوین کتاب به ترتیب الفبایی تنظیم شده است.
محورها و حوزه های مطالعاتی
1. اهل بیت: اهل بیت نقطه مشترکی است که شیعه و اهل سنت بر آن اتفاق دارند. هر چه این نقطه مشترک برجسته تر شود امکان تقارب فکر، فروریختن اختلافات و تقریب بیشتر فراهم تر می گردد. در چارچوب این حوزه مطالعاتی، مرکز می کوشد تا به شناسایی و طرح کتاب هایی دست زند که اهل سنت درباره اهل بیت نوشته اند. پس از شناسایی این کتاب ها کار تصحیح و تحقیق آنها آغاز و در نهایت به چاپ خواهد رسید.
2. روایات مشترک: یکی از محورهای مطالعاتی مجمع تقریب جمع آوری روایات مشترک شیعه و سنی در زمینه های مختلف است. مقصود از اشتراک روایات، اشتراک مضمونی آنها در یک یا چند زمینه است، نه اشتراک مضمونی من جمیع الجهات. بنابراین اگر دو روایت تنها در یک جهت اشتراک داشته باشند، آن دو را روایت مشترک می نامیم و اختلاف هایشان را نیز بیان می کنیم. در این زمینه تاکنون کتاب هایی به چاپ رسیده و یا در حال چاپ است.
3. فقه مقارن و تطبیقی: در این باره چند کار برجسته از جمله موسوعه قواعد فقهی مقارن، موسوعه آیات الاحکام و موسوعه فقه تقریبی در حال اجرا است که اتمام و عرضه آنها کاری بزرگ و ماندگار و خدمتی به جهان اسلام است.
4. تاریخ نگاری علم: مرکز تحقیقات در این زمینه «مجموعه تاریخ تطبیقی علوم اسلامی» را در دست تألیف دارد. در این طرح سعی می شود تاریخ هر علمی به صورت تطبیقی نوشته شود. این سلسله مشتمل بر موارد زیر است:
تاریخ تطبیقی علوم قرآن، تاریخ تطبیقی علم فقه، تاریخ تطبیقی علم اصول، تاریخ تطبیقی قواعد فقهی، تاریخ تطبیقی علم رجال، تاریخ تطبیقی علم طبقات، و علوم دیگر.
مقدمه ای نیز در اهمیت تاریخ علوم و به ویژه تاریخ تطبیقی علوم در حد یک جلد ارائه می گردد.
5. علوم قرآن: یکی از حوزه های کلان مطالعاتی این مرکز موضوع قرآن است که در این زمینه کارهایی در دست تألیف یا به انجام رسیده است.
6. حدیث شناسی: یکی دیگر از حوزه های کلان مطالعاتی مرکز مطالعات حدیث شناسی است. در این زمینه معیارهای مشترک قبول و رد حدیث بررسی می شود.
فعالیت ها
الف. ارتباط با مراکز علمی
یکی از حوزه های فعالیتی مرکز، ارتباط با مجمع فقهی جده است. مجمع فقهی جده موءسسه بزرگی است که مسائل و موضوعات جدید فقهی را با استفاده از علمای اهل سنت مطالعه و بررسی می کند. جمهوری اسلامی ایران نیز نماینده یا نمایندگانی در این مجمع داشته که در حال حاضر آیت اللّه تسخیری، دبیر کل محترم مجمع جهانی تقریب، نماینده ایران در این مجمع است. موضوعات مجمع فقهی هر ساله به این مرکز ارسال می شود و مرکز نیز افزون بر مقالاتی که آیت اللّه تسخیری تألیف می کند، با استفاده از محققان خود، مقالاتی را از زاویه نگاه فقهی شیعی عرضه می نماید. مقالات ارسالی مرکز، در جمع بندی ها و فتواهای نهایی آن مجمع فقهی نقش داشته و عناصری از دیدگاه های شیعی لحاظ شده است.
ب. شرکت در همایش های علمی
این مرکز سعی دارد در همایش های درون کشوری و برون کشوری که ارتباطی با تقریب دارد، شرکت کرده و نقشی فعال ایفا کند. به همین منظور در پاره ای از نشست های داخلی و خارجی شرکت داشته است.
ج. نشریه
این مرکز با انتشار مجله «اندیشه تقریب» در صدد است مباحث اندیشه ای جهان اسلام را در حوزه های مختلف فقهی، حقوقی، کلامی، فلسفی، تاریخی و... ارائه نماید. معرفی بیشتر این نشریه در بخش ویژه نشریات آمده است.
مرکز تحقیقات در نظر دارد مجله ای تخصصی نیز با عنوان «الدراسات الفقهیة المقارنة» منتشر سازد. کار انتشار این مجله در دست مطالعه است.
د. انتشار کتاب
مجموعه کتاب هایی که در این مرکز چاپ و منتشر شده به شرح ذیل است:
1. بدایة المجتهد و نهایة المقتصد (ج 1 و 2)، محمد بن أحمد بن رشد القرطبی، تحقیق: السید محمد علی السید محمد بحر العلوم.
2. تحریر المجلة، (ج 1 5)، الشیخ محمد حسین کاشف الغطاء، تحقیق: محمد الساعدی.
3. حذف الفضول عن علم الاصول، السید محسن الامین، تحقیق: مرتضی الموسوی.
4. کنز العرفان فی فقه القرآن (ج 1 و 2)، الشیخ الفاضل المقداد بن عبدالله السیوری، تحقیق: السید محمد القاضی.
5. مسائل الناصریات، السید علی بن الحسین بن موسی الشریف المرتضی، تحقیق: مرکز تحقیقات علمی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
6. نظریة نفی الضرر فی الفقه الاسلامی المقارن، د. عبدالجبار شرارة.
7. ولایة الامر، محمد مهدی ال آصفی.
8. التاج و درر التاج، منصور علی ناصف والسید علی الحسینی الاشکوری؛
9. خلاصة التفاسیر، محمد باقر الناصری.
10. الاحادیث المشترکة فی الحج، محمد علی التسخیری، تحقیق: حلیم حرز الدین.
11. الاحادیث المشترکة فی صلاة الجمعة، محمد علی التسخیری، تحقیق: حلیم حرز الدین.
12. الاحادیث المشترکة فی الصوم، محمد علی التسخیری، تحقیق: حلیم حرز الدین.
13. الاحادیث القدسیة المشترکة بین السنة والشیعة، السید محسن الحسینی الامینی.
14. لباب النقول فی مشترکات جامع الاصول لابن الاثیر الجزری، (ج 1 4)، السید محمد حسین الجلالی، تحقیق: السید محمد جواد الجلالی.
15. مجمع البیان لعلوم القرآن (ج 1 10)، أبوعلی الفضل بن الحسن الطبرسی.
16. الامام جعفر الصادق (ع)، عبدالحلیم الجندی، تحقیق: جاسم احمد المالکی.
17. الحسین ابوالشهداء، عباس محمد العقّاد، تحقیق: محمد الساعدی.
81. السیدة نفیسة، توفیق أبوعلم، تحقیق: شوقی محمد.
91. طلایه داران تقریب (فارسی)، محمود مهدی پور.
20. فضائل اهل البیت (ع) من کتاب فضائل الصحابة، الامام احمد بن حنبل، تحقیق: محمدکاظم المحمودی.
21. التأویل فی مختلف المذاهب وال آراء.
22. الاحادیث الاخلاقیة المشترکة.
23. الاحادیث المشترکة فی الامر بالمعروف والنهی عن المنکر.
24. الاحادیث المشترکة فی الجهاد.
25. الاحادیث المشترکة حول الامام المهدی (ع).
26. الاحادیث المشترکة حول القرآن الکریم.
27. الاحادیث المشترکة فی الدعا.
28. الاحادیث المشترکة حول عیسی (ع).
29. اهل البیت فی مصر؛
30. عبداللّه بن سبأ بین الواقع و الخیال.
31. فی نور محمد: فاطمة الزهراء.
ه. طرح های در دست انجام
مجموعه طرح هایی که در این مرکز در دست تحقیق یا آماده چاپ می باشند، به شرح ذیل است:
1. موسوعه قواعد فقهی مقارن: طرح بسیار بزرگی است که در نهایت چند جلد خواهد شد. اهل سنت برای قواعد فقهی اهمیت بسیاری قائل اند و امروزه حقوقدانان و علمای اهل سنت به سمت قواعد فقهی روی آورده اند. مراکز آموزشی اهل سنت قواعد فقهی را محور درسی و آموزشی می بینند و برنامه هایی را تدارک دیده و کتاب هایی در دست تألیف داشته و کتاب هایی را هم تألیف کرده اند. مجمع فقهی جده با کمک اندیشمندان مختلف جهان اسلام در صدد تدارک یک دانشنامه قواعد فقهی است. این مرکز در جهت ارائه قواعد فقهی شیعه، همدوش با قواعد فقهی اهل سنت کار عظیمی را در دست گرفته و موادی را به اندازه ءیک جلد، در قالب مقالات، و هر مقاله را در قالب یک مدخل تهیه کرده است. این موسوعه به صورت الفبایی عرضه خواهد شد. روش کار به این صورت است که قواعد هر مدخل را استخراج کرده و هر قاعده را یک محقق می نویسد و در اختیار می گذارد. این روش هم در سبک و هم در سیاق، کار جدیدی است؛ زیرا تا به حال قواعد فقهی را براساس حرف اول قاعده می نوشتند، اما در این موسوعه مدخل هایی که دارای پیام های فقهی است، براساس حروف الفبا تنظیم شده و ذیل هر مدخل هر مقدار قاعده که باشد، عرضه می شود.
2. موسوعه آیات الاحکام: ویژگی نخست این موسوعه الفبایی بودن آن است؛ زیرا تا به حال آیات الاحکام به صورت الفبایی نوشته نشده است. ویژگی دوم، گستردگی مدخل های این موسوعه است، که سعی می شود در تعیین مدخل ها از ظرفیت نهفته در ادبیات فقهی قرآن استفاده جدی به عمل آید. سومین ویژگی، مقارن بودن موسوعه است. ویژگی چهارم، طرح همه دیدگاه های فقها در ارتباط با یک آیه و یا استفاده از یک آیه و یا نگاه به یک آیه است.
3. موسوعه الفقه التقریبی: تاکنون بخش هایی از این طرح نوشته شده است. در این طرح احکام فقهی مشترک، اشخاص، اشیا، و نهادهای مقدسی که بین شیعه و سنی مشترک است، عرضه می شود. مثل احکام التعامل مع القرآن، احکام التعامل مع النبی، احکام الکعبه و احکام مسجد. تاکنون یکی دو تا کتاب از این اثر نوشته شده و در مراحل نهایی قرار دارد. قواعد مشترک در تفسیر، مراحل پایانی آن طی شده و آماده چاپ است.
4. روایات مشترک در اقتصاد: این اثر سه جلدی را یکی از علمای اهل سنت که آشنای به اقتصاد است، تألیف کرده است. محققان این مرکز احادیث شیعه را به این کتاب ضمیمه کرده تا روایات شیعه و سنی در زمینه های اقتصادی با هم ارائه شود. تاکنون کار تحقیق دو جلد از این کتاب تمام شده، و جلد سوم آن در دست تحقیق است.
5. بدایة المجتهد و نهایة المقصد: دو جلد این کتاب تا به حال چاپ شده است و جلد سوم و چهارم آن در دست تحقیق است. این کتاب تاکنون به صورت کامل از سوی شیعه و اهل سنت تحقیق نشده بود. در تحقیق این کتاب دیدگاه های شیعه به دیدگاه های اهل سنت ضمیمه و منابع و مصادر فتاوای مندرج در متن استخراج شده است.
6. امام حسن: نوشته یکی از عالمان مصری و کتاب بسیار ذی قیمتی است. این کتاب هم به دست تحقیق سپرده شده است.
7. توجیه الدلائل: نسخه ای خطی از عالمی سنی مربوط به قرن هفتم و هشتم که در دست تحقیق است.
8 و 9. فاطمة الزهراء و اهل بیت: دو رساله ای است که از کتابخانه مغرب به دست آمده است. این دو اثر بعد از تحقیق چاپ خواهد شد.
دیگر طرح های در دست اجرای این مرکز، عبارت اند از:
10. احکام النساء؛ 11. الحلال والحرام عند المذاهب الاسلامیة (در آستانه چاپ)؛ 12. دراسة فقهیة مقارنة حول الدفاع عن البلدان الاسلامیة (در آستانه چاپ)؛ 13. المدخل العام للقواعد الفقهیة؛ 14. الموسوعة الاصولیة المقارنة؛ 15. موسوعة الحاکم الاسلامی المقارنة؛ 16. التقیة فی القرآن، دراسة مقارنة؛ 17. الاحادیث المشترکة حول فاطمة الزهراء(س)؛ 18. الاحادیث المشترکة فی الزکاة؛ 19.الاحادیث المشترکة فی الصلاة؛ 20. الاحادیث المشترکة فی المرأة (ج 1 و 2)؛ 21. الاحادیث المشترکة حول الوحدة؛ 22. القواعد المشترکة فی التفسیر؛ 23.المختصر المفید فی تفسیر القرآن المجید؛ 24. المعاییر المشترکة المضمونیة لقبول الحدیث و ردّه؛ 25. المناهج التفسیریة المشترکة؛ 26. أهل البیت(ع) و الشعراء المصریین؛ 27. تاریخ التقریب؛ 28. الرواة المشترکون بین الشیعة والسنة؛ 29. سلسلة التاریخ المقارن للعلوم الاسلامیة؛ 30. العولمة: دراسة و تحلیل و موقف المسلمین تجاه هذه الظاهرة؛ 31. فضائل اهل البیت (ع) من کتاب الصواعق المحرقة لابن حجر؛ 32. محطّات من أفکار رائد التقریب الشیخ محمد تقی القمی؛ 33. مناقب ابن المغازلی الشافعی.
نشانی: قم، صندوق پستی: 63657/37136
تلفن: 97755445، دورنگار: 7754966
سایت: www.taghrib.org
ایمیل: E-mail:info@taghrib.org
taghrib@taghrib.org
پژوهش و حوزه » شماره 26 (صفحه 293)
" موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی"
موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی، وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت سیستان و بلوچستان نخستین نهاد راهبردی تحقیقاتی است که در زمینه مذاهب اسلامی فعالیت دارد. این موءسسه در سال 1379 بنیاد نهاده شد و هم اکنون برگزار کننده دوره تخصصی مذاهب اسلامی در مقطع کارشناسی ارشد است و یکی از مراکز تخصصی حوزه علمیه قم به شمار می آید.
اهداف
مهم ترین اهدافی که موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی پی می گیرد عبارتند از: 1.ایجاد زمینه فعالیت مطالعاتی درباره مذاهب اسلامی در حوزه علمیه قم؛ 2. دفاع از کیان مذهب تشیع و پاسخ به شبهات و القائات؛ 3. بسترسازی جهت شناخت مذاهب و تبیین دیدگاه های آنان برای ایجاد زمینه همگرایی و همزیستی مسالمت آمیز؛ 4. تربیت کارشناسان مسائل مذاهب اسلامی برای پاسخگویی به نیازهای تبلیغی و مدیریتی مناطق ویژه.
ساختار
موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی از این بخش ها شکل یافته است: هیئت مدیره، مدیر عامل، مدیریت طرح و برنامه، معاونت پشتیبانی اجرایی، معاونت آموزش، معاونت پژوهش، مدیریت تبلیغ و ارتباطات، مدیریت انتشار. این گزارش به معرفی بخش هایی از این موءسسه می پردازد.
معاونت آموزش
معاونت آموزش اصلی ترین بخش عملیاتی موءسسه است که به طور عملی فعالیت خود را از سال 1371 آغاز نموده و تاکنون 13 دوره آموزشی را برگزار کرده است. دانش پژوهان این دوره ها از میان طلاب و فضلای حوزه، با سابقه چهار سال شرکت در درس خارج از طریق مصاحبه و آزمون پذیرفته شده اند و آموزش آنان در قالب 4 نیم سال تحصیلی صورت گرفته است. تاکنون حدود 386 نفر از طلاب، دوره های آموزشی این مرکز را پشت سر گذاشته و فارغ التحصیل شده اند. در ادامه این گزارش، اهم فعالیت های این معاونت را شرح می دهیم:
1. تأسیس رشته تخصصی مذاهب اسلامی
این موءسسه با تصویب شورای مدیریت حوزه علمیه قم از سال 1381 رشته تخصصی مذاهب اسلامی را بنا نهاد. این رشته که مهم ترین فعالیت معاونت آموزشی به شمار می آید، برای ایجاد ارتباط حوزه و علمای شیعه با پیروان سایر مذاهب و دفاع از کیان تشیع پی ریزی شد. اهدافی که از تأسیس این رشته دنبال می شود، عبارتند از:
1. نشر و گسترش فرهنگ اهل بیت با توجه به زمینه های فکری پیروان سایر مذاهب؛ 2. دفع اتهامات و شبهات علیه مذهب شیعه و معارف اهل بیت (ع) با توجه به پیش داوری های ذهنی جوامع اسلامی؛ 3. پرورش نیروهای مناسب جهت اشتغال در مدیریت های فرهنگی و دینی مناطق سنی نشین داخل و خارج کشور؛ 4. بالا بردن توان ارتباط حکیمانه روحانیان محترم و مبلغان دینی با سایر مذاهب.
رشته تخصصی مذاهب اسلامی به سبک دروس تخصصی حوزه در مقطع سطح سه و در یک برنامه زمانی سه ساله اجرا می شود. در طول برگزاری دوره، نخست دروس پیش نیاز و سپس دروس اصلی مذاهب اسلامی تدریس شده و در پایان، هر دانش پژوه بنا به تمایل خود در گرایش های متناسب (فقهی و کلامی)، دوره تکمیلی را سپری خواهد کرد.
این دوره در قالب 62 واحد درسی (4 واحد پیش نیاز و 58 واحد اختصاصی) در شش نیم سال تحصیلی برگزار می گردد. عناوین و سرفصل های دروس این دوره به شرح زیر است:
11. دروس پیش نیاز: 1. احکام فقهی مقارن؛ 2. روان شناسی اجتماعی.
21. دروس اختیاری: 1. متن خوانی 1 (المراجعات، النص والاجتهاد)؛ 2. متن خوانی2 (گزینش بخش هایی از الغدیر و احقاق الحق)؛ 3. تاریخ کلامی فرق؛ 4. آشنایی بامراکز و نظام های درسی حوزه های علمیه اهل سنت و مذاهب جهان اسلام؛ 5.مأخذشناسی تحلیلی و توصیفی.
31. دروس مشترک (فقه و اصول).
41. دروس عمومی: 1. زبان خارجی تخصصی (زبان عربی در حد متون عربی)؛ 2.روش تحقیق پیشرفته؛ 3. روش تدریس پیشرفته.
51. دروس اختصاصی: 1. تاریخ اسلام 1 (عهد خلفا)؛ 2. تاریخ اسلام 2 (عهد ائمه)؛ 3. تاریخ مذاهب فقهی (به همراه بررسی تاریخ فقه و فقها)؛ 4. کلام مقارن 1؛ 5. کلام مقارن 2 (نصوص الامامیة والولایة)؛ 6. اصول مقارن 1 و 2؛ 7. فقه مقارن 1، 2 و 3؛ 8. قواعد فقهی مقارن؛ 9. رجال مقارن؛ 10. حدیث تطبیقی 1 (تاریخچه منع حدیث، وضع و جعل اسرائیلیات)؛ 11. حدیث تطبیقی 2 (آشنایی با جوامع روایی مذاهب اسلامی)؛ 12. مبانی و روش های تفسیری؛ 13. تفسیر تطبیقی 1 و 2؛ 14. نقد و بررسی شبهات رایج؛ 15. فرق و مذاهب 1 (خوارج، اباضیه و غلات)؛ 16. فرق و مذاهب 2 (زیدیه و اسماعیلیه)؛ 17. فرق و مذاهب 3 (وهابیت، بهاییت، قادیانیه، شیطان پرستان و... )؛ 18. فرق و مذاهب 4 (صوفیه)؛ 19. نقد و بررسی متون مذاهب اسلامی (کلامی، حدیثی و فقهی)؛ 20. شیوه ارتباط و مناظره با پیروان مذاهب اسلامی؛ 21. شناخت جغرافیای جهان اسلام 1 (جغرافیای سیاسی)؛ 22. شناخت جغرافیای جهان اسلام 2 (گرایش ها و تشکل های مذهبی)؛ 23. روش تبلیغ.
2. تهیه و تدوین متون آموزشی
از دیگر فعالیت های نوپای معاونت آموزش، راه اندازی واحد تهیه و تدوین متون آموزشی است. این واحد به منظور تدوین علمی و کارامد متون آموزشی تأسیس شد و مهم ترین فعالیت های آن عبارتند از: تدوین شیوه نامه تهیه متون آموزشی؛ ارزیابی جزوات درسی اساتید؛ پیاده کردن دروس اساتید (نوار کلاس ها)؛ تکمیل، تصحیح و مستندسازی دروس؛ آماده سازی و تکثیر جزوات.این واحد تا کنون دو کتاب درسی با نام جُستاری در اندیشه فقهی مذاهب و فقه مقارن چاپ کرده و سه کتاب دیگر را با عنوان «رجال مقارن»، «زیدیه» و «اسماعیلیه» در دست تدوین دارد.
3. نشست اساتید
یکی دیگر از فعالیت های بخش آموزش برگزاری نشست اساتید می باشد که تاکنون سه دوره آن برگزار گردیده است. هدف از برگزاری این نشست ها استفاده از دیدگاه های اساتید و شناخت آسیب های آموزشی است.
معاونت پژوهش
هسته نخستین معاونت پژوهش موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی از سال 1375 تحت عنوان بخش پاسخ به سوءالات آغاز به کار نمود. این بخش با هدف پاسخگویی به پرسش های مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مطرح در استان سیستان و بلوچستان فعالیت خود را شروع کرده و با بسط و گسترش و نیز تخصصی شدن حوزه فعالیت به عنوان یکی از گروه های تخصصی معاونت پژوهش به فعالیت خود ادامه داد. این گروه تخصصی تاکنون توانسته است به بیش از 3000 پرسش پاسخ گوید.در سال 1378 با گسترش فعالیت ها، بخش پاسخ به سوءالات به یک معاونت عملیاتی پژوهشی تبدیل شد و دامنه فعالیت های آن به این بخش ها گسترش یافت: 1.گروه های تخصصی؛ 2. کتابخانه تخصصی مذاهب اسلامی؛ 3. واحد اطلاع رسانی.
1. گروه های تخصصی
هم اکنون مطالعات، پژوهش و پردازش اطلاعات به دست آمده در قالب شش گروه تخصصی پی گیری می شود: 1. گروه کلام؛ 2. گروه فقه و اصول؛ 3. گروه علوم قرآنی؛ 4. گروه حدیث؛ 5. گروه تشکل ها و گرایش های عرفانی و سیاسی جهان اسلام؛ 6. گروه تاریخ و سیره.
11. اهم فعالیت های انجام شده:
گروه های تخصصی معاونت پژوهشی تاکنون فعالیت های بسیاری انجام داده که مهم ترین آنها به این شرح است:
الف. تبیین دیدگاه مذاهب: 1. تدوین کتاب عقاید تطبیقی؛ 2. تدوین کتاب روابط امام علی و خلفا به روایت نهج البلاغه؛ 3. آماده سازی کتاب تضاد عقاید وهابیت با حنفیت؛ 4.جستاری در اندیشه فقهی مذاهب؛ 5. دختری در حال غرق شدن (مناظره به صورت رمان)؛ 6. درسنامه فقه مقارن (شبهات فقهی)؛ 7. پرسمان علوی؛ 8. همگرایی مذهبی؛ 9.پرسش و پاسخ (ج3)؛ 10. هم اندیشی مذاهب اسلامی؛ 11. کتاب شناسی تفصیلی مذاهب اسلامی؛ 12. آماده سازی و فرآوری مجموعه مقالات ارائه شده در چهارده همایش علمی پژوهشی برگزار شده در زاهدان.
ب. پاسخ به پرسش ها: 1. پاسخ به پرسش های تخصصی مرتبط با مذاهب اسلامی؛
2. پاسخ به پرسش های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی؛ 3. چاپ کتاب 60 پرسش از دیدگاه تشیع و تسنن؛ 5.آماده سازی جلد سوم کتاب پرسش ها و پاسخ ها؛ 6. پاسخ به پرسش هایی پیرامون امام علی (ع)؛ 7. پاسخ به پرسش های دکتر خسرو باقری.
ج. شبهه شناسی و پاسخ به شبهات: 1. ترجمه بیش از 100 کتاب ضد شیعه و انقلاب اسلامی از زبان اردو به فارسی و استخراج شبهات آنها برای پاسخگویی؛ 2. استخراج شبهات کتاب اصول مذاهب الشیعه نوشته قفاری؛ 3. استخراج شبهات کتاب الشیعه و اهل البیت؛ 4. گردآوری کتاب های معاند شیعه جهت پاسخگویی؛ 5. انتشار کتاب الرد علی کتاب اصول مذهب الشیعه (جلد 1)؛ 6. انتشار کتاب پاسخ به شبهات عزاداری؛ 7. پاسخ به پرسمان آیه ولایت؛ 8. برگزاری نشست های تحلیل گمانه عدالت صحابه و نهضت عاشورا از دیدگاه اهل سنت.
21. فعالیت های در دست اقدام:
برخی از فعالیت هایی که گروه های تخصصی معاونت پژوهشی در دست اجرا دارد، عبارتند از:
1. تهیه جلد چهارم پاسخ به پرسش ها (منتخب پرسش های رسیده)؛
2. ادامه نقد کتاب اصول مذهب الشیعه (جلد 2)؛
3. پاسخ به برخی از شبهات موجود در سایت های اینترنتی؛
4. آماده سازی مجموعه سخنرانی های دو همایش سیمای عاشورا؛
5. تدوین کتاب آشنایی با انقلاب اسلامی به عنوان درس جنبی مدارس علمیه اهل سنت؛
6. عصمت در اندیشه مذاهب اسلامی؛
7. رجال مقارن؛
8. اصول مقارن.
2. کتابخانه تخصصی
با هدف بسترسازی جهت ایجاد زمینه های پژوهش در مذاهب اسلامی این موءسسه اقدام به تأسیس کتابخانه تخصصی مذاهب اسلامی نموده است. این کتابخانه با بیش از 3000 عنوان کتاب، نخستین کتابخانه تخصصی مذاهب اسلامی در ایران است که توانسته زمینه های مناسبی جهت استفاده پژوهشگران به وجود آورد.کتابخانه یاد شده به شیوه سننتی ایجاد گردیده و هم اکنون در حال تجهیز شدن به ساز و کارهای جدید کتابداری می باشد که استمرار روند یاد شده مستلزم تأمین اعتبارات و منابع مورد نیاز می باشد. در صورت تأمین اعتبارات مورد نیاز جهت خرید کتب جدید، این کتابخانه قادر به افزایش توان علمی خود و ارائه خدمات بیشتر به علاقه مندان خواهد بود.
3. واحد اطلاع رسانی
واحد اطلاع رسانی، ساز و کار نوپایی است که بیش از یک سال و نیم از بنیان گذاری آن نمی گذرد. این واحد با هدف ایجاد زمینه های پژوهش الکترونیکی و برخورداری از نرم افزارهای رایانه ای در حوزه علوم اسلامی ایجاد شده است. راه اندازی و تجهیز این واحد در کنار کتابخانه تخصصی گامی است در جهت ایجاد یک بانک اطلاعاتی غنی در حوزه علوم و معارف مربوط به مذاهب اسلامی.
واحد اطلاع رسانی در سه بخش فعالیت های خود را پی گرفته است:
11. خدمات رسانی به مخاطبان و پاسخگویی به پرسش های مطرح شده در علوم اسلامی (مذاهب) با استفاده از نرم افزارهای موجود.
21. ایجاد پایگاه اطلاع رسانی بین المللی (سایت اینترنتی) با نام Mazaheb.com/net/org. این پایگاه اطلاعات خود را به دو زبان عربی و فارسی در قالب کتاب، مقاله و پرسش و پاسخ ارائه می نماید.
31. شناسایی پایگاه های اینترنتی ضد شیعه و استخراج اطلاعات و شبهات آنها و همچنین ارائه پاسخ های تهیه شده از طریق پایگاه موءسسه.
از دیگر پویش های واحد اطلاع رسانی می توان به آغاز تولید نرم افزاری مولتی مدیا اشاره کرد. در این نرم افزار دروس و متون درسی رشته تخصصی مذاهب اسلامی به صورت صوتی ارائه خواهد شد.
مدیریت هماهنگی تبلیغ و ارتباطات
یکی از دستاوردهای مهم و ارزشمند فعالیت موءسسه اعزام دانش آموختگان به استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان، کردستان، گلستان و کرمانشاه بوده است و تلاش
می شود بیشتر مناطق سنی نشین کشور تحت پوشش قرار گیرد. مبلغان اعزامی به این مناطق به نشر معارف اهل بیت (ع) پرداخته و به شبهات موجود پاسخ می دهند. کمترین دستاورد این فعالیت، زدودن زنگار بسیاری از شبهات و به حداقل رساندن تعصبات و عنادورزی های مذهبی و نیز آشنایی مردم با خدمات نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده است.این مدیریت جهت همسوسازی فعالیت موءسسه با دیگر موءسسات به برقراری ارتباط با دیگر مراکز آموزشی و پژوهشی پرداخته و در این خصوص بسترسازی نموده است.
مدیریت هماهنگی تبلیغ و ارتباطات با برگزاری نشست های علمی تلاش نموده است تا ضمن ایجاد زمینه گفت وگو در خصوص مذاهب و آشناسازی طلاب با این گونه مباحث بر غنای علمی دانش آموختگان و علاقه مندان بیفزاید. برگزاری سلسله همایش های «تبلیغ و مخاطبان خاص» از اقدماتی است که برای تحقق این امر شکل گرفته است.
مدیریت انتشارات
مدیریت انتشارات با هدف ارائه اندیشه های نوین در حوزه مذاهب، فعالیت خود را آغاز و با بهره گیری از اندیشه و قلم اندیشمندان حوزه، اقدام به چاپ کتب و دیگر منشورات نمود. این بخش تاکنون ده ها عنوان کتاب درباره مذاهب به چاپ رسانده است که بخشی از آنها با استقبال فراوان و تجدید چاپ مواجه گردید. فهرست کتاب های منتشر شده به این شرح است:
1. پاسخ به پرسش ها از دیدگاه تشیع و تسنن (ج2)؛ 2. کتاب شناسی تفصیلی مذاهب اسلامی؛ 3. پاسخ به شبهات عزاداری (ج2)؛ 4. عقاید تطبیقی؛ 5. کلام المقارن؛
6.ره آوردگفتمان؛ 7. توحید و شرک؛ 8. به سوی تفاهم؛ 9. الرد؛ 10.اهل سنت؛ 11.روابط امام علی (ع) و خلفا؛ 12. مجموعه مقالات دومین همایش علمی تحقیقی وحدت؛ 13. آزادی و دموکراسی؛ 14. پاسخ به 60 پرسش (جلد 1)؛ 15. پاسخ به شبهات عزاداری (چاپ اول)؛ 16. دختری در حال غرق شدن؛ 17. استان خاطره ها؛ 18. علامه محمدتقی قمی؛ 19. علامه اقبال لاهوری؛ 20. عبدالرحمان کواکبی؛ 21.سیدجمال الدین اسدآبادی؛ 22. محمدعلی جناح؛ 23. شیخ محمد عبده؛ 24. آیت الله بروجردی؛ 25. امام خمینی و همگرایی جهان اسلام؛ 26. پاسخ به پرسش ها (ج 3)؛ 27. کتاب شناسی پرسش و پاسخ ها؛ 28. همگرایی مذهبی؛ 29.اعلمیة الفقیه؛ 30. رجعت؛ 31. چه باید کرد؟ (استخاره)؛ 32. هم اندیشی مذاهب؛ 33. پاسخ به شبهات فقهی؛ 34. پرسمان علوی؛ 35. گفتمان مذهبی؛ 36. جستاری در اندیشه فقهی مذاهب.
در میان آثار یاد شده، کتاب شناسی تفصیلی مذاهب اسلامی به دلیل معرفی مهم ترین کتاب های معتبر هر مذهب اهمیت و جایگاه ویژه ای یافته است.
این کتاب تلاشی است برای شناسایی و دست یابی آسان به کتاب های مذاهب اسلامی در عرصه های مختلف.کتاب حاضر به معرفی مهم ترین کتاب های معتبر هر مذهب در زمینه های هشتگانه: فقه، اصول فقه، قواعد فقهی، اعتقادات و کلام اسلامی، تاریخ اسلام، حدیث، رجال و تفسیر پرداخته است. موءلّف در هر بخش به تفکیک مذهب، در محورهای ذیل به ارائه توضیح کلی از کتاب پرداخته است:
1. عنوان کتاب؛ 2. مشخصات موءلف؛ 3. زندگی نامه و اظهارنظرها؛ 4. معرفی
اجمالی کتاب؛ 5. شروح و تعلیقات؛ 6. وضعیت نشر.
با رجوع به این کتاب، می توان آشنایی کلی و اجمالی با کتاب مورد نیاز خود، عناوین و مباحث کلیدی آن و روش بحث و بررسی آن پیدا کرد. کتاب شناسی توصیفی، این فرصت را برای پژوهشگران عرصه مذاهب فراهم آورده است تا بتوانند در سریع ترین زمان ممکن به شناسایی منابع و متون مورد نیاز پژوهش خود اقدام نمایند.یکی دیگر از کاربردهای این کتاب، آشنا کردن محققان و پژوهشگران با مهم ترین کتاب ها و منابع سایر مذاهب اسلامی است. در فقه و علوم وابسته به آن پنج مذهب رایج امامیه، حنفی، شافعی مالکی و حنبلی مورد توجه قرار گرفته و در کلام به شیعه، اشاعره و معتزله اکتفا شده است.
نشریه
موءسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی دارای دو نشریه است: 1. نشریه داخلی «صراط» که مجموعه مقالات دانش پژوهان موءسسه و اخبار داخلی آن را باز می تاباند؛ 2. نشریه سراسری «مصطفی» که به موضوع مذاهب خواهد پرداخت. محتوای پیش شماره این نشریه آماده شده و در صورت برطرف شدن برخی موانع به چاپ خواهد رسید.
اعضای هیئت علمی
آقایان: اعرابی، مبلّغی، اشرفی، سلیمانی، توحیدی، ضمیری، رجبی و زمانی.
اساتید موءسسه
آقایان: معرفت، حسینی قزوینی، طبسی، مهریزی، شیروانی، موءدب، پیشوایی، جعفر الهادی، ربانی گلپایگانی، ستایش، رضایی، لک زایی، خدادادی، نصیری، بهجت پور، سلیمانی فرکی، آذربایجانی، حکیم، غیب غلامی، سیدحسن ربانی، توحیدی، ضمیری.
نشانی: قم، خ دور شهر، صندوق پستی: 436 / 37185
سایت: Mazaheb.com ; Mazaheb.org ; Mazaheb.net
ایمیل: info@mazaheb.com
تحقیقات (پرسش ها و پاسخ ها): research@mazaheb.com
تلفن: 7741412 نمابر: 7733266 0251
" موءسسه گفت وگوی ادیان"
موءسسه گفت وگوی ادیان به عنوان یک موءسسه غیر دولتی و دارای مقام مشورتی سازمان ملل متحد، از سال 1379 فعالیت خود را در حوزه گفت وگوی بین دینی آغاز نمود. این موءسسه بر این باور است که می تواند با مدد اندیشمندان حقیقت جو و با احترام به همه ادیان الهی در راستای رسیدن به اهداف خود که گسترش و ترویج صلح و دوستی و معنویت از اهم آنها است، نقش موءثری داشته باشد. موءسسه گفت وگوی ادیان در سه محور ارتباطات، انتشارات و جمع آوری منابع فعالیت می کند.
ارتباطات
نشست های بین دینی در ایران
1. نشست با انجمن آشوریان و کلدانیان ایران؛
2. نشست با شورای خلیفه گری ارامنه؛
3. نشست با انجمن کلیمیان تهران؛
4. نشست با انجمن زرتشتیان ایران.
سمینارها و اجلاس ها
1. مشارکت در برگزاری سمینار «نقش انسان در یهودیت، مسیحیت و اسلام»، تیرماه 1381 (آلمان).
2. شرکت در سمینار بین المللی «مسلمانان و مسیحیان در گفت وگو و فراتر از آن»، مهر 1381 (ژنو).
3. برگزاری کنفرانس «ارزش های مشترک ادیان» و «واکنش های دینی به خشونت»، شهریور 1382 (تهران).
4. شرکت در سمینار «مسلمانان در گفت وگو مبانی اصلی تعالیم دینی اسلام در غرب»، بهمن 1382 (آلمان).
5. برگزاری کنفرانس «انگیزه ها و موانع گفت وگوی ادیان در سنت های دینی ما»با همراهی اعضای کلیسای پرسبیتری آمریکا، خرداد 1383 (تهران).
6. برگزاری کنفرانس «دین و معنویت برای دنیای صلح آمیز» در هفته جهانی گفت وگوی ادیان، شهریور 1383.
7. مشارکت در برگزاری همایش «عرفان و تجربه دینی»، مهر 1383 (تهران).
8. برگزاری کنفرانس «نقش دین در جامعه ایران و ژاپن» با مشارکت بنیاد صلح ساساکاوا، آبان 1383 (تهران).
9. برگزاری سمینار «جوانان به سوی توسعه آینده مشترک» با همراهی شورای کلیساهای خاور میانه، اسفند 1383 (تهران).
10. شرکت در کارگاه «دین، قدرت و خشونت». اولین کارگاه از این دست در سال 2002 میلادی با عنوان «خشونت و صلح: اکتشاف بین الادیانی به قلب ادیان» و کارگاه دوم از 7 تا 13 ژوئن 2004 برابر با 19 تا 25 خرداد ماه 1383 با عنوان «دین، قدرت و خشونت» برگزار شد.
11. شرکت در چهارمین کنفرانس بین المللی ادیان جهان، با شعار «راهی به سوی صلح» از هفتم تا سیزدهم جولای (17 تا 23 تیر 1383) (اسپانیا).
12. شرکت در کنفرانس «ابزارهایی برای صلح، نقش ادیان در کشمکش ها»، 21 تا 24 نوامبر 2004 (سوئد).
13. شرکت در کارگاه «حقوق خانواده در اسلام»، 29 و 30 نوامبر 2004 برابر با 9 و 10 آذر 1383 (تونس).
14. شرکت در پنجمین کنفرانس بین المللی «رهبران عدالت جهانی»، 20 تا 22 آذر 1383.
15. شرکت در کنفرانس «نقش دین در دیپلماسی و ایجاد صلح»، 7 9 فوریه 2005 برابر با 19 تا 21 بهمن 1383 (ژنو).
16. برگزاری سمینار «جوانان به سوی توسعه آینده مشترک»، با همکاری شورای کلیساهای خاورمیانه و شورای خلیفه گری ارامنه ایران، اسفند 1383 (تهران).
17. شرکت در کنفرانس «جهانی شدن برای خیر مشترک»، با عنوان «افریقا و جهانی شدن برای خیر مشترک» و زیر عنوان «در جست وجوی صلح و عدالت» 29 فروردین تا 8 اردیبهشت 1384 (کنیا).
18. شرکت در کنفرانس «لحظه بحرانی در گفت وگوی بین ادیان»، خرداد 1384 (ژنو).
19. شرکت در کنفرانس «به سوی یک دوره جدید برای جهان»، تیرماه 1384 برابر با جولای 2005 (توکیو).
20. برگزاری کنفرانس «پاسخ دین به خشونت»، شهریور 1384.
21. مشارکت در برگزاری نشست سه جانبه بن، تهران، لندن با موضوع «ایجاد جوامع از طریق گفت وگو»، مهرماه 1384 (لندن)، بهمن ماه 1384 (تهران)، 31 اردبیهشت تا 3 خرداد 1385 (آلمان).
22. شرکت در کنفرانس «دیدگاه ها در مورد جامعه عدالتخواه»، 13 تا 16 نوامبر 2005 (آلمان).
ملاقات ها و دیدارها
موءسسه گفت وگوی ادیان در راستای تحقق اهداف موءسسه و گسترش ارتباطات، دیدارهایی با برخی شخصیت ها در حوزه فرهنگ داشته است که به مهم ترین آنها اشاره می کنیم:
1. دیدار با هیئت علمی از کلیسای انگلیکن انگلستان که به دعوت موءسسه گفت وگوی ادیان به ایران سفر کرده بودند (دکتر مایکل ایپ گریو، دکتر توبی هوراث و دکتر چارلز رید).
2. دکتر مولاک (نماینده و سفیر گفت وگوی ادیان با اسلام، از وزارت امور خارجه آلمان).
3. دارما مستر (رئیس موزه ادیان جهان).
4. پروفسور جیمز فردریک (استاد دانشگاه ماری مونت کالیفرنیا).
5. دکتر اصغر علی انجینییر (رئیس مرکز مطالعات جامعه و سکولاریسم در هند).
6. دکتر ماریا هابیتو (مدیر موءسسه خانواده جهانی برای صلح و دوستی).
5. پروفسور جرج مک لین (ایشان در دیدار از موءسسه با تبادل مقالات و نشریات موافقت نمود).
7. ویدار هلگسن، تورگرسن و استین ایورسن (معاونین وزارت امور خارجه نروژ).
8. دکتر اولیور ارنست از موءسسه کونراد آدناور آلمان.
9. دکتر اولف ارفه گورجنز (رییس هیئت متولیان آکادمی بین المللی آب).
مهمان ویژه
پروفسور جان هیک نظریه پرداز مشهور پلورالیسم، با دعوت ومیزبانی موءسسه گفت وگوی ادیان در سوم اسفند 1383 به ایران آمد. ایشان علاوه بر شرکت در میزگردی با حضور اعضای موءسسه گفت وگوی ادیان و تنی چند از اندیشمندان ایرانی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، موءسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه تربیت مدرس حضور یافته و درباره نظریه پلورالیسم دینی سخنرانی کرده و به پرسش های موجود پاسخ داد.
برگزاری جلسات سخنرانی
موءسسه گفت وگوی ادیان با هدف ایجاد بستر مناسب فرهنگی جهت انجام گفت وگوی ادیان اقدام به برگزاری جلسات آموزشی و سخنرانی های ماهانه نموده است. تاکنون 25 جلسه از این سخنرانی ها برگزار شده است که در ذیل به آنها اشاره می کنیم:
1. ضرورت گفت وگوی ادیان در دنیای امروز، اسقف اعظم سبوه سرکیسیان.
2. گفت وگوی ادیان، فرصت ها و موانع آن، دکتر محمدرضا بهشتی
3. گفت وگوی ادیان، دکتر مجتبائی.
4. چگونگی گفت وگوی اسلام و مسیحیت، دکتر مصطفی محقق داماد.
5. تلاقی دانش ادیان و گفت وگوی ادیان، دکترمسعود جلالی مقدم.
6. دین و گفت وگو، دکتر رضا داوری اردکانی.
7. چند خدایی و تأثیر آن بر تمدن ژاپن، پروفسور ماتسوموتو.
8. دستاوردهای کلیسای انگلیکن نسبت به گفت وگوی مسیحیت و اسلام، اسقف مایکل ایپ گریو.
9. نقش گفت وگوی ادیان در جهان امروز، سید عبدالمجید میردامادی.
10. روح ایمان به عنوان اصل گفت وگوی ادیان، پروفسور پیتر گراف.
11. دوستی با خدا و سنت های ابراهیمی، پروفسور وینسنت برومر.
12. زن در ادیان ابراهیمی و آیین زرتشت، حجت الاسلام مهدی مهریزی.
13. منطق اهل ایمان، دکتر غلامرضا اعوانی.
14. ادبیات و ادیان، دکتر ضیاء موحد.
15. مبانی عرفان در شرق آسیا، دکتر ریخته گران.
16. گفت وگوی اسلام و مسیحیت، دکتر شهرام پازوکی.
17. طرح تأثیر احتمالی عناصر بودائی در عرفان اسلامی خراسان، دکتر ع. پاشایی.
18. استقلال معرفت شناسی دین، دکتر بهاءالدین خرمشاهی.
19. علم و دین: تعامل سازنده یا رقابت مخرب، دکتر علی پایا.
20. دینداری در جامعه شبکه ای، دکتر هادی خانیکی.
21. کارکردهای اجتماعی عرفان عملی در یگانگی و صلح جهانی، دکتر حسن تنهایی.
22. خدای فلسفی و خدای کلامی، دکتر ناصر گذشته.
23. مدلول های دین شناختی نظریه تاویل، دکتر حسین هوشنگی.
24. مسئله شر در فلسفه و کلام اسلامی، دکتر علی افضلی.
25. جامعه شناسی دین، دکتر قربان علمی.
شرکت در نمایشگاه ها
موءسسه گفت وگوی ادیان همه ساله با ماهنامه اخبار ادیان و کتاب های منتشره خود در نمایشگاه سراسری کتاب و مطبوعات و نیز در نمایشگاه های مطبوعات دینی که در شهرهای تهران، مشهد و قم برگزار شده، شرکت نموده است.
گروه جوانان
گروه جوانان موءسسه گفت وگوی ادیان که به تازگی تأسیس شده متشکل از هفت عضو از دین های اسلام، مسیحیت، یهودیت و زرتشت است. هدف اصلی این گروه ایجاد صلح در میان پیروان ادیان و مذاهب با تأکید بر مشترکات آنها و آشنایی جوانان پیرو ادیان مختلف با اعتقادات یکدیگر است. بخشی از فعالیت هایی که این گروه تاکنون انجام داده است، عبارت اند از:
1. برگزاری کارگاه آموزشی تجربی «روزه در ادیان»؛
2. برگزاری جشن میلاد مسیح و سال نو میلادی؛
3. برگزاری جشن عید پسح؛
4. شرکت در گردهمایی «دست های نیلگون» در دفاع از هویت ایرانی خلیج فارس (فروردین 1384)؛
5. بازدید از اماکن مذهبی اقلیت ها (شهریور 1384)؛
6. شرکت در گردهمایی اعضای هیئت امنا URLدر کره (تیر 1384)؛
7. شرکت در اجلاس عمومی URLبا عنوان «خیریه در ادیان ابراهیمی» که در اردن برگزار شد. (مهر 1384)؛
8. تدوین طرح آموزش پژوهشی «ادیان و محیط زیست» و ارائه آن به چند سازمان و موءسسه بین المللی.
وب سایت اختصاصی موءسسه گفت وگوی ادیان ( www.iid.org.ir)
موءسسه گفت وگوی ادیان با راه اندازی پایگاه اطلاع رسانی خود، اهداف زیر را دنبال می کند:
1. معرفی مراکز تحقیقاتی مرتبط، محققان و سایت های اطلاع رسانی مشابه به منظور تعامل، تفاهم، شناخت و تبادل اندیشه های دینی.
2. طرح مسئله و پاسخگویی به سوءالات تخصصی در حوزه ادیان.
3. ایجاد زمینه مناسب برای معرفی الکترونیکی کتاب، مقاله، مجله و سایر آثار فکری و هنری اندیشمندان دینی.
4. معرفی تاریخچه و سیر تحول ادیان.
5. دسترسی به جدیدترین اخبار و دیدگاه های مختلف درباره دین و گفت وگوی بین دینی.
موضوعات سایت
مهم ترین موضوعات موجود در سایت موءسسه گفت وگوی ادیان که به دو زبان فارسی و انگلیسی اطلاع رسانی می نماید، عبارتند از:
1. همایش ها: گزارش اجلاس ها و نشست های داخلی و بین المللی موءسسه گفت وگوی ادیان و برنامه اجلاس های آینده.
2. درس گفتارها: مجموعه سخنرانی های ماهانه در موءسسه گفت وگوی ادیان در این بخش قابل دسترسی است.
3. اخبار و تازه ها: گزیده ای از اخبار مربوط به دین و ادیان را می توان در این قسمت مطالعه کرد.
4. معرفی منابع اینترنتی: در این بخش پایگاه های اینترنتی و نیز مراکزی که در حوزه ادیان فعالیت دارند، معرفی می شوند.
5. کتابخانه: به معرفی کتابخانه تخصصی موءسسه گفت وگوی ادیان و آشنایی با کتاب های حوزه ادیان می پردازد.
6. پژوهش: در این قسمت پژوهش های مربوط به ادیان شامل کتاب ها، پایان نامه ها و مقالات پژوهشی معرفی می شوند.
7. دین پژوهان: آشنایی با محققان دین پژوهی، مقالات، کتاب ها و فعالیت های آنها.
8. انتشارات: معرفی آثار منتشر شده در موءسسه گفت وگوی ادیان.
9. گالری عکس ادیان: مجموعه ای از عکس های مربوط به ادیان مختلف.
انتشارات
1. کتاب
برخی از کتاب هایی که انتشارات موءسسه چاپ کرده به این شرح است:
1. دیالوگ با اندیشمندان مسیحی (دین در جهان معاصر)، محمد علی ابطحی.
2. تقویم تعطیلات رسمی زرتشتیان، کلیمیان، آشوریان و ارمنیان در ایران، به کوشش سیمین فلاح و منصور علیزاده.
3. از برخورد تا گفت وگو (مقالاتی درباره مناسبات اسلام ومسیحیت)، ترجمه حمیدرضا شریعتمداری. مقالات این کتاب عبارتند از: اسلام ومسیحیت از ذهنیت برخورد تا گفت وگوی حیات بخش، سیدمحمد حسین فضل الله؛ وجوه اشتراک اسلام و مسیحیت، موریس بورمانس؛ نگرش مسلمانان به مسیحیان در قرون میانه، رضوان السید؛ اسلام و مسیحیت از برخورد تا گفت وگو، سعد غراب؛ میراث کهن مسیحیان عرب و تعامل آن با اندیشه عربی اسلامی، سمیر جلیل الیسوعی؛ اسلام و گفت وگو
(تأملی درباره یکی از دغدغه های روزگار جدید)، محمد طالبی؛ نگاهی به مجادلات مسلمانان و مسیحیان، رضوان السید.
4. درآمدی بر جامعه شناسی دین، فیل زاکرمن، ترجمه: خشایار دیهیمی.
2. ماهنامه اخبار ادیان ( Jornal@iid.org.ir)
به دنبال موفقیت بولتن اخبار دین که موءسسه در 14 شماره منتشر کرد، نشریه «اخبار ادیان» از اردیبهشت 82 در تیراژ 3000 نسخه و هر دو ماه یک بار با هدف اطلاع رسانی در حوزه ادیان منتشر می شود. تاکنون 19 شماره از این نشریه منتشر شده است. معرفی بیشتر این نشریه در بخش نشریات ویژه ادیان و مذاهب آمده است.
جمع آوری منابع
کتابخانه تخصصی ادیان از بخش های مهم این موءسسه است که مجموعه ای نفیس در زمینه های تخصصی کلیات ادیان و مذاهب، تاریخ و جغرافیای ادیان، فلسفه ادیان، آداب و رسوم و احکام ادیان مختلف، ادعیه و کتب مقدس، تفاسیر کتب مقدس و مباحث تطبیقی و... در سه بخش فارسی، عربی و انگلیسی دارا می باشد. همچنین بخش نشریات این کتابخانه شامل مجلات و روزنامه ها و بریده جراید و مجلات الکترونیکی تخصصی در زمینه ادیان و گفت وگوی ادیان به هر سه زبان است.
پایان نامه ها بخش دیگری از کتابخانه است. این بخش نیز شامل پایان نامه ها، طرح های پژوهشی، مقالات، چکیده های مقالات، راهنماها و... می باشد.
علاوه بر بخش های مذکور کتابخانه دارای بخش سمعی و بصری نیز هست. این بخش شامل نرم افزارها، فیلم های ویدئویی، نوارها و عکس های مربوط به آداب و رسوم ادیان مختلف و جشن های خاص آنها، سمینارها، سخنرانی ها و... است.
نشانی: تهران، خیابان ولی عصر، روبه روی جام جم، خیابان طاهری، شماره 38
ص. پ: 5934 15875
تلفن: 22040340نمابر: 22053355
سایت: www.iid.org.ir
ایمیل: E-Mail: info@iid.org.ir
پژوهش و حوزه » شماره 26 (صفحه 310)
" دانشگاه مذاهب اسلامی"
دانشگاه مذاهب اسلامی زیرنظر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال 1371 شمسی تأسیس شد. این مرکز با ایجاد فضایی برای پرورش استعدادها، به دنبال آن است تا اهل ایمان سخنان یکدیگر را بشنوند و با ارائه پرسش هایی در جهت رشد و تعالی مذاهب اسلامی اقدام نمایند.
اهداف
تألیف و تقریب بیشتر بین پیروان مذاهب اسلامی و غنی تر ساختن بررسی های اسلامی؛
پرورش علما و پژوهشگران ورزیده در علوم و معارف اسلامی از قبیل فقه تطبیقی، حدیث، تفسیر، کلام، عقاید، عرفان و فلسفه، تاریخ اسلام و ادیان و مذاهب؛
تربیت متخصص مذاهب اسلامی برای داخل و خارج از کشور؛
تربیت دبیر و مدرس معارف اسلامی و قضات شایسته (جهت محاکم حقوقی و مدنی خاص پیروان مذاهب)؛
پرورش کارشناسان مطلع به امور تبلیغی و فرهنگی داخل و خارج کشور.
هیئت امنا
تعیین سیاست ها و خط مشی علمی، آموزشی و دانشجویی این دانشگاه بر عهده هیئت امنا است. اعضای هیئت امنا عبارتند از: دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، نماینده رئیس جمهور، نماینده وزیر علوم، نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده وزیر آموزش و پرورش، رئیس دانشگاه و 3 تا 6 نفر از اعضای هیئت علمی و یا شخصیت های فرهنگی به پیشنهاد دبیر کل مجمع و با تأیید وزیر علوم.
دانشکده ها
1. دانشکده فقه و حقوق مذاهب اسلامی
یکی از عوامل تفرقه مسلمین، تعصب پیروان مکتب های فقهی در اثر جهل نسبت به یکدیگر است: از این رو برای رسیدن به وحدت اسلامی لازم بود تا دانشجویان پس از فرا گرفتن فقه و حقوق خود، به فقه و حقوق سایر مذاهب به صورت مقارن آشنا شوند. علم فقه و حقوق یا برنامه عملی اسلام یکی از علوم مهم اسلامی است که فقهای مذاهب اسلامی آن را از قرآن و سنّت و سایر ادله استنباط کرده و به صورت ابواب فقهی از طهارت تا دیات تدوین نموده اند.رشته هایی که در این دانشکده تدریس می شوند، عبارتند از: فقه و حقوق امامی، فقه و حقوق شافعی، فقه و حقوق حنفی، فقه و حقوق مالکی، فقه و حقوق حنبلی و فقه و حقوق زیدی.دانشجویان، فقه مقارن و علم الخلاف را همراه با ادب اختلاف و اسباب اختلاف می آموزند و با پرسشگری و شنیدن عقاید و آرای یکدیگر، موجب رشد و شکوفایی و به روز شدن فقه و حقوق اسلامی خواهند شد.
عناوین دروس دانشکده
اخلاق، زبان خارجی، زبان و ادبیات فارسی، روش تبلیغ، فرهنگ تقریب، جهان اسلام در عصر حاضر، تاریخ تمدن و علوم اسلامی، منطق، صرف و نحو، روش تحقیق، مکالمه عربی، زبان تخصصی، کلیات علم حقوق، فقه، فقه مقارن، اصول فقه، اصول فقه مقارن، تاریخ فقه و فقها، آیات الاحکام، علم الحدیث مقارن، حقوق جزای اختصاصی اسلام، حقوق جزای عمومی اسلام، حقوق تجارت، آیین دادرسی در اسلام، حقوق بین الملل در اسلام، قواعد فقه و حقوق تطبیقی.
2. دانشکده علوم قرآن، حدیث و تاریخ اسلام
رشته هایی که در این دانشکده راه اندازی شده، به شرح ذیل است:
رشته علوم قرآن: قرآن سرچشمه علوم گوناگون در تمدن باشکوه اسلام است؛ مانند علوم ادبی (صرف و نحو، لغت، علوم بلاغت، انشاء، خطابه، تألیف و تصنیف و تدوین علوم و جز اینها) و علوم قرآنی (نزول و جمع، تاریخ قرآن، قرائت، طبقات القراء، حجّت بر قرائت، تجوید و الحان قرآنی، تفسیر و مفسران و جز اینها). رشته علوم قرآن از رشته های تولید کننده اندیشه و هر یک از مباحث آن عامل آشنایی بیشتر دانشجویان با مفاهیم علوم قرآنی است.
رشته علوم حدیث: در این رشته دانشجویان با چگونگی تصفیه احادیث صحیح از ناصحیح آشنا می شوند و نحوه استفاده از احادیث صحیح را می آموزند. عناوین این رشته عبارتند از: علم الحدیث، درایة الحدیث، فقه الحدیث، مجامع حدیثی شیعه و اهل سنّت، اصطلاحات و علوم خاص حدیث (رجال و تراجم، جرح و تعدیل).
رشته تاریخ اسلام: در رشته تاریخ اسلام دانشجویان با تاریخ و جغرافیای ممالک اسلامی، تاریخ ظهور پیامبر اکرم تا زمان حال، تاریخ تشکیلات اسلامی، باستان شناسی و اطلس قصص قرآنی و... آشنا می گردند.
اهم دروس هر یک از رشته ها
تاریخ قرآن، تفسیر ترتیبی، تفسیر موضوعی، علوم بلاغت، علوم قرآنی، مکاتب و روش های تفسیری، تاریخ حدیث تخصصی، باستان شناسی، اطلس قصص قرآن، احادیث موضوعه، احادیث مشترک امامیه و اهل سنت، فقه الحدیث، سهم حدیث در تفسیر قرآن، سیری در نهج البلاغه، مستشرقان و حدیث، متون تاریخی به فارسی و عربی و انگلیسی، تاریخ پیامبران، تاریخ اسلام تخصصی، تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، تاریخ نگاری در اسلام، تاریخ عثمانی و خاورمیانه.
3. دانشکده کلام، فلسفه، ادیان و مذاهب
بررسی و تطبیق مسائل اعتقادی و مکتب های کلامی، شناخت ادیان و مذاهب و مبانی فکری و اعتقادی آنان ، گام نهادن از ظواهر و ظروف دین به روح و باطن دین، تصفیه و تزکیه اخلاقی و تقویت بینش عقلی و قلبی در پرتو قرآن و حدیث از اهداف این دانشکده است که در صورت تحقق آنها بسیاری از اختلافات و سوء تفاهمات به تقریب و همبستگی در میان امت اسلامی تبدیل خواهد شد.این دانشکده با ایجاد سه رشته فلسفه و عرفان اسلامی، کلام، ادیان و مذاهب به دنبال پرورش نسلی است که با آگاهی از مذهب خود، مبانی دیگر مذاهب اسلامی را نیز بشناسد.
عناوین دروس رشته های دانشکده
رشته کلام: منطق، کلام اسلامی، آشنایی با فلسفه غرب، مسائل کلامی جدید، متون کلامی به زبان خارجه، تاریخ فلسفه اسلامی، تاریخ فلسفه غرب، فلسفه اسلامی، حکمت عملی، تاریخ علم کلام و کلام تطبیقی.
رشته فلسفه و عرفان اسلامی: منطق، کلام اسلامی، تاریخ تصوف و عرفان اسلامی، تفسیر عرفانی، متون عرفانی به زبان های عربی و فارسی و انگلیسی، تاریخ فلسفه اسلامی، حکمت عملی، فلسفه اشراق، فلسفه ملاصدرا یا حکمت متعالیه، فلسفه مشاء، تاریخ فلسفه غرب و متون فلسفی به زبان خارجی.
رشته ادیان و مذاهب: منطق و کلام اسلامی، مسائل کلامی جدید، تاریخ فرق و کلام اسلامی، تاریخ فلسفه اسلامی و غرب، تاریخ تصوف، متون ادیان به زبان خارجی، ادیان ابتدایی و قدیم، ادیان ایران قبل از اسلام، دین یهود، دین مسیحیت، ادیان هند، دین بودا و خاور دور، روش شناسی ادیان و ادیان تطبیقی.
فعالیت های علمی و پژوهشی
تحقیق و مطالعه نوعی پی جویی و جست وجو است. مطالعه تنها عبور از فضای نوشتار نیست؛ بلکه کوششی است جهت دار و هدفمند به قصد پاسخ دادن به سوءالات.
دانشگاه مذاهب اسلامی نیز برای پاسخگویی به نیازهای علمی دانشجویان و سوءالات آنها، کتابخانه تخصصی را به عنوان یکی از امکانات پژوهشی و آموزشی ایجاد نمود تا دانشجویان را در انجام کارهای پژوهشی و تحقیقی یاری نماید.
این کتابخانه با مخازن کتاب های تخصصی در زمینه های مربوط و بانک های اطلاعاتی امکان تفحص و بررسی در موضوعات مورد نظر دانشجویان و اساتید را افزون تر نموده است.
از این رهگذر می توان به تألیف ده ها کتاب و مقالات علمی و تخصصی توسط دانشجویان و اساتید، برگزاری سمینارهای پژوهشی و مناظرات علمی با حضور اساتید مذاهب اسلامی به عنوان بخشی از فعالیت های پژوهشی این دانشگاه اشاره نمود. گزارش اهم این فعالیت ها چنین است:
پژوهش و حوزه » شماره 26 (صفحه 314)
الف. کتاب
دانشجویان دانشگاه مذاهب اسلامی تاکنون به ترجمه، تألیف و تدوین کتاب های بسیاری پرداخته اند؛ از جمله:
1. درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، عباس برومند اعلم.
2. فقه تطبیقی، مصطفی ذوالفقار طلب.
3. سنت های الهی، ترجمه مصطفی ذوالفقار طلب.
4. محاسبه نفس، ترجمه یونس یزدان پرست.
5. تجلی انوار، ترجمه یونس یزدان پرست.
6. نقد و بررسی وقایعی از زندگی پیامبر اکرم (ص)، موسی عزیزی.
7. آینده بیداری اسلامی و مفهوم بنیادگرایی، تألیف دکتر قرضاوی، ترجمه موسی تیموری.
ب. مقالات
دانشجویان این مرکز تاکنون مقاله های بسیاری نگاشته اند که در اینجا به چند مقاله برگزیده اشاره می شود:
1. «ابعاد سیاسی اجتماعی و تربیتی نماز جمعه و جماعت در اندیشه امام خمینی»، مهدی کریمی، برگزیده دهمین سمینار سراسری نماز.
2. «اصول و مبانی سیاست و حکومت امیرالموءمنین علی (ع)»، مهدی خزائی، برگزیده نخستین جشنواره نهج البلاغه دانشگاهیان سراسر کشور.
3. «شأن نزول آیه ولایت»، علیرضا عابدین زاده، مقاله نخست کنگره بزرگداشت علامه امینی.
ج. نشریه
انتشار مجله دانشجویی فروغ وحدت یکی دیگر از تلاش های علمی و پژوهشی این مرکز به شمار می رود. این نشریه در بخش نشریات مفصلاً تعریف شده است.
د. روابط بین الملل
یکی از مزیت های دانشگاه مذاهب اسلامی برخورداری از امکان تماس با شخصیت های برجسته علمی و فرهنگی جهان اسلام است. که به برخی از آنها اشاره می شود:
1. بازدید دکتر قرضاوی از دانشگاه و سخنرانی ایشان در جمع دانشجویان؛
2. بازدید و سخنرانی دکتر قبانی مفتی اعظم لبنان و هیئت همراه ایشان؛
3. بازدید و سخنرانی پروفسور عبدالکریم کرو استاد تازه مسلمان فارغ التحصیل دانشگاه مک گیل کانادا؛
4. بازدید و سخنرانی هیئت تجمع العلماء لبنان؛
5. بازدید و سخنرانی آقای دکتر فرید نصر واصل، مفتی اعظم مصر و آقای شیخ محمود عبدالغنی عاشور، وکیل شیخ الازهر؛
6. بازدید رئیس، معاون و استاد دانشگاه یون نان چین، پروفسور ناشی و دکتر قدیر از سادات حسنی؛
7. بازدید گروهی از اساتید دانشگاه ازبکستان؛
8. برگزاری دوره آموزشی کوتاه مدت برای ائمه جمعه و جماعات روسیه با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛
9. دیدار آقای البکوش نخست وزیر سابق تونس از دانشگاه همراه با ایراد سخنرانی؛
10. دیدار هیئتی از جمعیت العلماء پاکستان؛
11. دیدار آقای شیخ نوح سفیر اردن در ایران؛
12. دیدار مفتی ترکمنستان سوریه به اتفاق هیئت همراه؛
13. دیدار هیئت رئیسه مجمع بین المللی فقهی جده؛
14. دیدار آقای دکتر وهبة الزحیلی؛
15. دیدار مدعوین خارجی کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی.
ه. نشست های علمی فرهنگی
1. برگزاری سمینار وحدت اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره)؛
2. برگزاری همایش بزرگداشت علامه محمد تقی جعفری؛
3. برگزاری همایش «حمایت از انتفاضه فلسطین»؛
4. همایش گرامی داشت شهید سید محمد باقر صدر همراه با سخنرانی شاگرد ایشان، آقای سید شهاب الدین القبانچی.
5. سمینار دو روزه تقریب مذاهب اسلامی در گفت وگوی تمدن ها؛
6. افتتاح بسیج دانشجویی دانشگاه مذاهب اسلامی با حضور اعضای هیئت امنای دانشگاه و فرمانده بسیج دانشجویی دانشگاه های تهران؛
7. مراسم بزرگداشت صدمین سالگرد میلاد امام خمینی (ره) و همایش بزرگداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه؛
8. برگزاری همایش «اجتهاد و نقش آن در وحدت اسلامی»؛
9. برگزاری سمینار مقدماتی سیره و سنت نبوی؛
10. برگزاری سمینار سیره نبوی و جهان معاصر؛
11. برگزاری سمینار جایگاه نماز جماعت در جوامع اسلامی؛
12. برگزاری چند میزگرد و نشست علمی با حضور اساتید شیعه و سنی با موضوع قیاس؛
13. برگزاری چند میزگرد و نشست علمی با حضور اساتید ادیان مختلف به ویژه زرتشتی و یهود.
نحوه پذیرش دانشجو
دانشجویان دانشگاه مذاهب اسلامی از بین دارندگان مدارک پیش دانشگاهی و طلاب علوم دینی مذاهب مختلف با توجه به صلاحیت های علمی و اخلاقی از طریق آزمون سراسری انتخاب می شوند. پذیرش این دانشگاه از طریق رشته های تحصیلی متمرکز با شرایط خاص می باشد، بنابراین، پذیرش نهایی شرکت کنندگان منوط به قبولی در آزمون شفاهی و گذراندن سایر مراحل گزینش می باشد.دانشجویان دانشگاه مذاهب اسلامی پس از گذراندن 135 واحد در طی 4 سال موفق به اخذ مدرک کارشناسی مورد تأیید وزارت علوم می شوند و به زودی دوره های کارشناسی ارشد این دانشگاه در رشته فقه مقارن و حقوق اسلامی در سه گرایش راه اندازی خواهد شد.
لازم به یادآوری است پذیرش این دانشگاه از میان داوطلبان مرد خواهد بود.
نشانی: تهران، خیابان فلسطین جنوبی، خیابان شهید روانمهر، پلاک 5.
تلفن: 66407899 و 66402741، دورنگار: 66461838
سایت: www.islamicmazaheb.ac.ir
ایمیل: info@islamicmazaheb.ac.ir
" انجمن علمی ادیان و مذاهب"
انجمن علمی ادیان و مذاهب حوزه علمیه قم پس از شکل گیری از طریق انتخابات مجمع عمومی، فعالیت خود را از سال 1383 با اهداف ذیل آغاز کرد:
1. زمینه سازی برای تعمیق و توسعه مباحث ادیان و مذاهب در حوزه های علمیه؛
2. پرورش نیروهای انسانی مناسب در عرصه آموزش، پژوهش، مباحثه و مناظره؛
3. ایجاد زمینه مناسب برای تضارب آرا و گفت وگوهای علمی؛
4. سامان بخشی به امور آموزش و پژوهش در زمینه ادیان و مذاهب؛
5. ارائه خدمات آموزشی به محققان و دانش پژوهان؛
6. تشکیل نشست ها و همایش های علمی در راستای اهداف انجمن؛
7. شناسایی پژوهشگران رشته ادیان و مذاهب و اطلاع رسانی به آنها؛
8. ایجاد تعامل و همکاری با انجمن ها و مراکز علمی مربوط به رشته ادیان و مذاهب در داخل و خارج کشور؛
9. انتشار نشریات و کتاب های علمی درباره موضوع فعالیت انجمن؛
10. زمینه سازی برای حضور اعضای انجمن در مجامع علمی بین المللی.
هیئت مدیره انجمن، با برگزاری بیش از چهل جلسه رسمی، پس از بررسی مشکلات و موانع به تبیین بایسته ها و اولویت های آموزشی و پژوهشی در زمینه ادیان و مذاهب پرداخت. این انجمن برنامه های آموزشی و پژوهشی ذیل را انجام داده یا در دستور کار خود دارد:
1. طرح کتاب های آموزشی ادیان و مذاهب در حوزه علمیه قم
این طرح پس از تعیین سرفصل ها در هشت واحد درسی و در چهار موضوع ادیان ابراهیمی، غیرابراهیمی، تاریخ فرقه های شیعه و سنی و مذاهب کلامی و فقهی، تنظیم و به تصویب شورای آموزشی حوزه رسید. برخی از موضوعات این طرح در قالب کتاب به زودی چاپ خواهد شد.
2. طرح پژوهشی «احیای سنت گفت وگو با ادیان و مذاهب»
طرح حاضر پس از تشکیل میزگردها و مباحثات پیاپی اهل نظر در دوازده عنوان تنظیم شد و کار پژوهشی آن را یازده نفر از پژوهشگران به پایان رسانیدند. مقالات این طرح در همایشی با همین نام که سوم دی ماه سال 1383 در تالار قدس مدرسه امام خمینی و با مساعدت مرکز جهانی علوم اسلامی برگزار شد، ارائه گردید. متن کامل این مقاله ها در یک جلد کتاب با عنوان سنت گفت وگو و مناظره با ادیان و مذاهب به چاپ رسید.
3. نشست های علمی
انجمن ادیان و مذاهب تاکنون افزون بر همایش «احیای سنت گفت وگو با ادیان و مذاهب» چند نشست علمی دیگر را به شرح ذیل برپا کرده است:
13. جریان های جدید وهابیت: مباحث مطرح شده در این نشست را آقای دکتر عصام العماد از متفکران یمن، در جمع شورای علمی و پژوهشگران انجمن ارائه کرد. وی در بخشی از سخنان خود گفت: الان در فرقه وهابیت دو جریان وجود دارد: 1. جریان وهابیت انقلابی که معتقد به مخالفت با شیعیان نیست و اولین خطر جهان اسلام را آمریکا می داند، 2. وهابیت درباری که اولین خطر جهان اسلام را شیعیان می دانند و عاشق کاخ و قصر است و با حکام ستمگر همدست.
23. گفت وگو و مناظره از دیدگاه اسلام: سخنران این نشست حجت الاسلام سیدحسن اسلامی بود که در جمع گروهی از محققان ادیان و مذاهب دیدگاه اسلام را درباره مناظره بررسید. وی با اشاره به دیدگاه علمای اخلاق از جمله غزالی، آفات مناظره را دسته بندی کرد، و سپس به شرایط مشروعیت و اخلاق مناظره پرداخت و پس از ذکر ویژگی هایی برای مناظره مطلوب به این عناوین نیز اشاره نمود: حق جویی، فرصت تغییر موضع به رقیب، عدم اهانت به حریف، پیجویی زمینه مشترک، پرهیز از مجادله، عدم تحریف عقاید حریف.
33. امام صادق و گفت وگو با پیروان ادیان و مذاهب: این نشست همزمان با سالروز شهادت امام صادق(ع) و با حضور حجت الاسلام والمسلمین یعقوب جعفری و آقایان محمدجواد صاحبی و قاسم جوادی در سالن اجتماعات مدرسه امام خمینی برگزار شد.
43. نقد کتاب: در این نشست، کتاب فرق و مذاهب کلامی تألیف حجت الاسلام والمسلمین علی ربانی گلپایگانی با حضور آقای قاسم جوادی و حجت الاسلام فرمانیان نقد شد.
4. انتشار کتاب
بخشی از فعالیت های علمی انجمن ادیان و مذاهب به انتشار آثار مکتوب اختصاص یافته که به این شرح است:
14. انتشار کتاب سنت گفت وگو و مناظره با ادیان و مذاهب؛ این کتاب شامل مجموعه مقالات همایش «احیای سنت گفت وگو با ادیان و مذاهب» است که در تابستان 1384 به چاپ رسید.
24. انتشار کتاب های آموزشی مذاهب اسلامی و ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی که در دو جلد در دست تدوین می باشد. فرقه های مذاهب کلامی و فقهی مسلمانان در یک جلد و ادیان یهودیت، مسیحیت، زرتشت، بودا، هند و غیره در جلدی دیگر منتشر خواهد شد.
5. انتشار خبرنامه ادیان و مذاهب
معرفی این نشریه در بخش نشریات آمده است.
6. برگزاری کلاس های آموزشی
برای آشنایی با ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی در تیرماه سال 84 و در 4 واحد درسی کلاس های آموزشی برگزار شد.
7. همکاری علمی با مراکز گوناگون
این انجمن در زمینه برگزاری همایش ادیان و مذاهب و تبادل اطلاعات، با برخی از مراکز همکاری علمی بر قرار کرد که عبارتند از: دبیرخانه دین پژوهان کشور، معاونت پژوهشی حوزه، دفتر تألیف و تهیه متون درسی حوزه، سازمان مدارس خارج از کشور، موءسسه گفت وگوی ادیان و مرکز گفت وگوی تمدن ها.
8. طرح های در دست اقدام
انجمن ادیان و مذاهب هم اکنون این طرح ها را در دست اجرا دارد: ادامه انتشار خبرنامه ادیان و مذاهب، برگزاری نشست های علمی، ایجاد سایت اطلاع رسانی، ایجاد کارگاه های آموزشی، برگزاری کلاس های درسی در سال جاری.
نشانی: قم، ابتدای بلوار جمهوری اسلامی، کوچه شماره 2،
فرعی اول دست چپ، ساختمان انجمن های علمی حوزه علمیه
تلفن: 2897092، دورنگار: 9128392
پژوهش و حوزه » شماره 26 (صفحه 322)
" گروه ادیان، مذاهب و شیعه شناسی مرکز جهانی علوم اسلامی"
رشته ادیان و مذاهب مرکز جهانی در سطوح دو و سه (کارشناسی و کارشناسی ارشد) به تصویب رسیده و در سطح سه در گرایش مذهب کار خود را آغاز کرده است.به نظر می رسد از کمبودهای جدی مراکز علوم دینی ناآشنایی با ادیان دیگر و مباحث بین الادیان اعم از کلام، فقه و کتاب مقدس... می باشد. از این رو برای آشنایی طلاب با این مباحث رشته ادیان و مذاهب در مرکز جهانی تأسیس شد. تاکنون پنج دوره آموزشی در سطح سه (کارشناسی ارشد) برگزار شده است که تعدادی از طلاب شرکت کننده در این چند دوره هم اکنون مشغول نوشتن پایان نامه و برخی نیز در حال گذراندن دوره آموزشی هستند.
هیئت علمی
این گروه سه نفر هیئت علمی تمام وقت دارد و به دلیل جدید بودن واحدهای درسی آن، از حدود 30 استاد مدعو نیز برای تدریس بهره می برد.
نشست های علمی
1. «ضرورت و روش های مطالعه در مذاهب اسلامی». این نشست علمی با حضور دکتر احمد پاکتچی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) و رئیس گروه علوم قرآن و حدیث برگزار شد.
2. «همایش احیای سنت گفت وگو و مناظره با ادیان و مذاهب». در این نشست که با حضور حجت الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری برگزار شد، گروه ادیان مرکز جهانی نیز همکاری داشت.
3. «نگرش غرب به اسلام و مسلمین بعد از حوادث یازده سپتامبر». این نشست با حضور پرفسور محمد لگنهوسن عضو هیئت علمی موءسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.
رشته شیعه شناسی
مرکز جهانی در کنار تأسیس رشته ادیان و مذاهب، رشته شیعه شناسی را نیز راه انداخت که فعلاً هر دو رشته در یک گروه اجرا می شود. ضرورت تأسیس رشته شیعه شناسی، اگر بیش از ادیان و مذاهب نبود، کمتر هم نبود. جای بسی تأسف است که برخی کشورها گروه شیعه شناسی داشته باشند و در ایران تا قبل از تأسیس این رشته در مرکز جهانی چنین رشته ای وجود نداشته باشد! هم اکنون اولین گروه، مشغول گذراندن واحدهای درسی خود در این رشته هستند.
پایان نامه ها
موضوع و عنوان پایان نامه برخی از اعضای گروه ادیان و مذاهب و یا دیگر گروه ها با رویکرد ادیانی یا مذاهبی عبارت اند از:
1. جایگاه اهل بیت از منظر ابوحنیفه: با توجه به حضور مذهب حنفی ماتریدی در کشور اسلامی افغانستان، و ضرورت شناخت دیدگاه حنفیان مخصوصاً ابوحنیفه درباره اهل بیت، این پایان نامه با هدف نزدیکی بیشتر مذاهب اسلامی و آشنایی طلاب افغانستان با مذاهب غیرشیعه به همت آقای شفق نوشته شد.
2. مقایسه اندیشه عرفانی امام خمینی (ره) با اندیشه عرفانی در شاخه تراوادا (از بودیسم): این پایان نامه برای آشنایی مردم کشور تایلند با اندیشه های امام خمینی(ره) نوشته می شود. آقای عسکری (اسدن کاوچی) کار تدوین آن را بر عهده دارد.
3. اهل بیت در اندیشه سلفیه: این پایان نامه را آقای آقایف از طلاب کشور آذربایجان نوشته است.
4. امامت در اسماعیلیه و اثنی عشریه: به دلیل حضور اسماعیلیه در پاکستان لازم دانسته شد مطالعات تطبیقی همراه با نقد و بررسی جریان اسماعیلیه صورت پذیرد. آقای محمد ابراهیم در پایان نامه حاضر به دنبال تحقق این موضوع است.
5. اهل بیت در تفسیر کبیر فخر رازی، آقای مفید.
6. مذاهب اسلامی در آثار علامه طباطبایی (ره)، آقای مبارز.
7. حقیقة المسیح فی المسیحیة والإسلام، آقای الشیخ.
8. الإمامة عند الشیعة الإمامیة ونقد مبحث اعتقاد الشیعة فی السنة المطهرة من کتاب اصول مذهب الشیعة للدکتور القفاری، سیدرحیم موسوی.
9. اشتراط ذکوریت در مفتی از دیدگاه مذاهب اسلامی، سید منور حسین رضوی.
نشانی: قم، خیابان باجک، فلکه جهاد، مدرسه عالی امام خمینی(ره)
تلفن: 87720901
" گروه ادیان و مذاهب مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه"
گروه ادیان و مذاهب، از بخش های فعال در مرکز مطالعات فرهنگی حوزه علمیه قم است که فروردین 1382 تشکیل یافت. بیشترین فعالیت این گروه به پاسخگویی پرسش های رسیده اختصاص دارد. اهم اهدافی که این گروه دنبال می کند، بدین قرار است:
1. پاسخگویی به سوءالاتی که در زمینه ادیان و مذاهب از مناطق مختلف کشور یا خارج از کشور به این مرکز می رسد؛
2. شناسایی شبهات مرتبط با دین اسلام که از سوی پیروان دیگر ادیان ضد اسلام مطرح می شود؛
3. شناسایی سایت های معاند در اینترنت؛
4. طرح سوءالاتی در رابطه با برخی تناقض گویی های پیروان سایر ادیان و مذاهب؛
5. شناسایی و تحقیق در مورد مذاهب و نحله هایی که در دوره معاصر به وجود آمده اند.
فعالیت ها
مهم ترین فعالیت هایی که این گروه برای دست یابی به اهداف پیش رو تاکنون انجام داده و یا در دست اجرا دارد، به این شرح است:
کتاب
1. نقدی بر مسیحیت، ادیب آل علی؛ 2. پاسخ به شبهات وهابیت، اکبراسد علیزاده؛ 3. پرسمان تصوف، رحمت الله ضیایی و حمیدالله رفیعی.
مقاله
این گروه در هر ماه حدود پنجاه الی شصت مقاله در پاسخ به سوءالات رسیده و استخراج شده از سایت های مختلف، آماده می کند که همگی به صورت استدلالی و با استناد به کتاب های تحقیقی انجام می گیرند.
نشریه
مجله صباح نشریه مرکز است که به صورت فصلنامه چاپ و منتشر می شود. این مجله مجموعه ای از پاسخ های گروه های مختلف را به شبهات و سوءالات گوناگون در بر می گیرد. در بخشی از نشریه صباح پاسخ های گروه ادیان و مذاهب به پرسش های موجود آمده است.
طرح های در دست تحقیق این گروه در حال حاضر طرح های زیر را در دست تحقیق دارد که پس از تکمیل به صورت کتاب درخواهد آمد:
1. ذهبیه، مجری: حمید الله رفیعی (در مرحله چاپ)؛ 2. نعمت اللهیه، مجری: رحمت الله ضیایی (در مرحله چاپ)؛ 3. گنابادیه، مجری: حسن اسدی (در مرحله چاپ)؛ 4. مکتب، مجری: علی بابایی و فرج الله عباسی (در مرحله چاپ)؛ 5. آتش بیگی، مجری: جعفر آذرپندار (در مرحله چاپ)؛ 6. سوءالات ما از وهابیت، مجری: رحمت اللّه ضیایی و حمیداللّه رفیعی (در مرحله چاپ)؛ 7. بهائیت، مجری: عباس مهدوی.
نشانی: قم، خیابان شهداء (صفائیه) کوچه 19، پلاک 45
تلفن: 7737217 7745830، دورنگار: 7737213
سایت: WWW.andishehqom.com
ایمیل: howzeh@andishehqom.com
