سفر به کوفه ی کوچک/گفت وگویی کوتاه با حجــت الاسلام والمسلمین موســوی هوایی، معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی

انگیزه حضرت معصومه(س) از سفر به ایران چه بود و آیا ایشان با این اقدام، هدف خاصی را دنبال می فرمودند یا سفر، تنها جنبه شخصی داشت؟

از جمله عواملی که انگیزه سفر حضرت فاطمه معصومه (س) را به ایران تشکیل می داد، شوق زیارت برادر خویش، حضرت امام رضا (ع)، انجام رسالت زینبی و ابلاغ پیام ولایت بود.

در سال 200 هجری قمری، در پی اصرار و تهدید مأمون عباسی، سفر تبعیدگونه حضرت امام رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون آن که کسی از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند، راهی خراسان شدند. یک سال بعد، خواهر والامقام ایشان حضرت فاطمه معصومه (س) به شوق دیدار برادر به همراه عده ای از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کردند. ایشان نیز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زینب کبری (س)، پیام مظلومیت و غربت برادر خویش را به گوش مسلمانان و مؤمنان می رساندند. به همین علت، با رسیدن کاروان به شهر ساوه، عده ای از مخالفان اهل بیت (ع) با پشتیبانی مأموران حکومت، با همراهان حضرت وارد جنگ شدند. تقریباً همه مردان کاروان را به شهادت رساندند و حتی بنا بر قولی، حضرت معصومه (س) را نیز مسموم نمودند. بدین ترتیب، بر اثر غم و اندوه زیاد و یا مسمومیت، ایشان بیمار شدند و پس از مدتی بر اثر همین بیماری وفات یافتند.

علت انتقال حضرت به قم چه بود؟

حضرت معصومه (س) را بنا به فرمایش خودشان به شهر مقدس قم منتقل کردند. پس از بروز بیماری در شهر ساوه، دیگر امکان ادامه راه به خراسان میسر نبود، ایشان فرمودند: مرا به شهر قم ببرید زیرا از پدرم شنیدم که می فرمود: شهر قم آشیانه آل پیامبر است.

وجود مزار شریف ایشان در قم، تا چه حد در تحول شهر و تبدیل آن به یک شهر مذهبی تأثیرگذار بود؟

همانگونه که در تاریخ قم مطرح شده، قم مرکزی بوده که شیعیان اهل بیت (ع) و اصحاب شان در این شهر فراوان بودند، به همین دلیل این شهر از جایگاه خاصی برخوردار بود. اما اعتبار اصلی و برجسته این شهر، وجود مزار شریف حضرت فاطمه معصومه (س) است که موجب گردیده «قم»، حرم اهل بیت (ع) شود.

حضرت امام صادق (ع) درباره این حرم مطهر می فرمایند: خداوند حرمی دارد که مکه است؛ و رسول خدا حرمی دارد و آن مدینه است؛ امیرالمؤمنین حرمی دارد که کوفه است و قم، کوفه کوچک است که از هشت درب بهشت، سه درب آن به قم باز می شود. زنی از فرزندان من از دنیا می رود که نامش فاطمه دختر موسی است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می شوند. حضرت امام جواد (ع) نیز می فرمایند: هرکس عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.

ضمن تشریح فضائل و مناقب آن حضرت، بفرمایید لقب «کریمه اهل بیت» از ناحیه چه کسی به حضرت معصومه (س) اطلاق شده است؟

شرافت خانوادگی، سرچشمه فضائل و کمالات معنوی و روحانی آن بزرگوار است. ایشان «دختر رسول خدا»، «دختر ولی خدا»، «خواهر ولی خدا» و «عمه ولی خدا» هستند.

پس از حضرت امام رضا (ع)، در میان فرزندان امام موسی بن جعفر (ع)، والاترین مقام علمی و اخلاقی، از آن حضرت فاطمه معصومه (س) است. نقل کرده اند که روزی در غیاب پدر بزرگوار خویش، حضرت معصومه (س) پاسخ سئوالات شیعیانی را که برای دیدار امام خود و پرسیدن سئوالاتی به مدینه آمده بودند، نگاشته و به ایشان دادند. از قضا در بین راه آن ها با امام خویش مواجه شدند و ماجرا را تعریف کردند. امام (ع) با مطالعه پاسخ پرسش ها، سه بار فرمودند: «پدرش فدایش باد».

یکی از القاب آن حضرت، «معصومه» است. بر اساس پاره ای از روایات، این لقب توسط حضرت امام رضا (ع) به ایشان داده شده است. لقب دیگر ایشان «کریمه اهل بیت» است که بنا بر اظهارات مرحوم آیت الله مرعشی نجفی، این لقب از سوی حضرت امام صادق (ع) بر حضرت معصومه (س) اطلاق شده است.

القاب دیگر حضرت که در دو زیارت نامه غیر مشهور ایشان آمده عبارتند از: طاهره، رشیده، تقیه، رضیه، مرضیه، سیده صدیقه، سیده نساءالعالمین، محدثه و عابده.