امین میرزایی
اطلاعات، 27/8/82
این مقاله نقدی صریح بر برخی مصادیق بارز ظاهرگرایی در جامعه دین دار ایران اسلامی است . متاسفانه جبهه گیری این چندساله در برابر فرهنگ غرب، در عین سودمندی های خود، به نوعی غفلت نیز دامن زده است که زادگاه این غفلت، فرهنگ خاص برخی طبقات اجتماعی است . لذا، مسلمان و شیعه بودن در گرو روآوردن به سبک زندگی و ادبیات خاص آنان قرار داد . شیوع این فرهنگ به دو علت است: یکی گسترش صافی گزینش در برخی ادارات و دیگری عدم حساسیت دانشوران محترم حوزه های علمیه نسبت به فرهنگ عمومی جامعه اسلامی .
تذکار مقاله بدون شرح است: الف) برخی اندیشوران معاصر کوشیده اند تا فقه را علمی ظاهری و ناظر به اعمال آشکار متشرعان قلمداد کنند; غافل از آنکه فقه اسلامی و به خصوص شیعی از عنصر «بصیرت » تهی نیست; ب) فقه اسلامی ارزش عبادت عابدی را که بدون شناخت و تامل صورت گرفته پایین می داند; اگرچه شخص مزبور همه عمر را به عبادت و اعتکاف گذرانده باشد; ج) فرهنگ اسلامی، یک ساعت تفکر عالم را از عبادت یک ساله برتر می داند; د) در چند ساله اخیر شاهد رشد محافل و مراسمی هستیم که بیش از آنکه به مقوله معرفت ناظر باشند، عشق کورکورانه و بعضا مبتذل مخاطبان نسبت به آن ذوات مقدس را هدف غایی خود قرار داده اند; ه) تاثیر معرفت دینی در تعمیق و جهت دهی به رفتار دین داران روشن شده است; درصورتی که ظاهرگرایی دینی به ما حکم می کند که مثلا در وصف شجاعت حضرت ابوالفضل، به نحوه اتیان عمل بسنده کنیم; و) از جمله وجود ظاهرگرایی در عبادت معاصر، تکیه بر الفاظ قرآن و در حاشیه قرار دادن معنا و مفهوم آن است; بی آنکه مفهوم آنچه را می گویند، دریافته باشند; ز) حتی ظاهرگرایی در دین را در تبلیغات مؤسسات و بنیادهای فرهنگی شاهدیم; ح) تعبیر یکی از علمای ما در نقد شیوه های ظاهرگرایانه تبلیغ دینی این است که ظاهرگرایی بنی اسرائیل باعث شد تا گوساله سامری را هم سنگ معجزات نبی گرامی خود تلقی کنند; ط) استفاده برنامه سازان و نویسندگان صدا و سیما و به ویژه نویسندگان و کارگردانان سریال های مذهبی تلویزیون از سلایق شخصی خود; ی) اگر هزینه ای که در دامن زدن به احساسات افراد عامی صرف می شد، خرج ارتقای فرهنگ ایشان شده بود، کار به جایی نمی رسید که در مراسم تشییع بزرگان یا برخی مراسم سیاسی دست به اعمال مذموم و اشایست بزنند; ک) امید آن بود که اسلام پژوهان متبحر، دین اسلام را آن گونه که هست به دین دارانی که در رفتار و اندیشه دینی از آن دور افتاده اند، معرفی کنند .
