اخلاق ایرانیان; پایگاهی برای دفاع فرهنگی

آفتاب یزد، 16/4/81

هر جامعه ای اخلاقیات، احساسات، فرهنگ و اندیشه ای خاص خود دارد، و اگر جوامع مختلف از این ویژگی ها، که در فراز و فرود تاریخی دچار تغییرات کوچک و بزرگ می شوند، آگاه باشند و به خودآگاهی قابل اتکایی نایل آیند، می توانند سرنوشت خویش را خود به دست گیرند و از گردنه های سخت، با آسیب های کم تری عبور کنند . با این همه، ویژگی های اخلاقی مثبت یا منفی ایرانیان کم تر موضوع بحث بوده است . مقاله ی حاضر در پی ارائه ی گزارشی است از اخلاقیات ایرانیان; و برای این کار به گفتار و نوشتار صاحب نظران تکیه می کند .

یکی از صاحب نظران بر این باور است که پیشینه ی فرهنگی ایرانیان، آیین اسلام، و فلسفه ی یونان شاخص های مهم اخلاقی ایرانی را تشکیل می دهد . در واقع، اخلاقیات مردم ایران را باورهایی ساخته اند که خاستگاه آنها با یکدیگر متفاوت است، و این باورها باید از هم جدا شوند تا اظهارنظر و ارزیابی بهتر و دقیق تری صورت پذیرد .

باستانی پاریزی در خاتون هفت قلعه فلات ایران را عرصه ای می داند که در آن هرج و مرج، خشونت، فقر و اختلافات داخلی با ظهور سرداری مستبد پایان می پذیرد و آرامش و آسایش بر آن حکم فرما می گردد; اما دیرزمانی نمی گذرد که مردم چشم می گشایند و باز هرج و مرج و اختلافات داخلی و ... این قصه هر بار تکرار می شود .

فریدون جنیدی معتقد است ایران مشخصه ی فرهنگی ای دارد که با دیگر ملل جهان متفاوت است: در اکثر فرهنگ های جهان، زمین و دنیا خوار و بی مقدار است; در حالی که در میان ایرانیان، زمین «سپندار مزد» ، به معنای مقدس، افزاینده، مظهر عشق و فروتنی نام گرفته است . گفتنی است اندیشه هایی که زمین را پست می دانند و زیبایی را نکوهش می کنند، همه ی جلوه های نیک آفرینش ایزدی را بد جلوه می دهند .