رسالت، 10/12/81
به نظر می رسد مهم ترین آسیب در بحث آسیب شناسی انقلاب اسلامی، در تئوریزه نشدن آن نهفته است . بر این اساس، به سؤالات اساسی مربوط به انقلاب اسلامی پاسخ داده نشده است، و به این دلیل، بسیاری از مواردی که تجربه شده، در حال فراموش شدن هستند; مانند حرکت جهاد سازندگی، بسیج، قرض الحسنه و ...
روش شناسی تحقیق در مورد انقلاب اسلامی باید چند ویژگی داشته باشد:
1 . به ساختارها توجه داشته باشد .
2 . به مکانیزم های علی توجه داشته باشد و آنها را از شرایط عادی متمایز کند .
3 . سه عنصر شناخت، عاملیت و هنجارها را لحاظ کند .
نویسنده، در بحث از چرایی وقوع انقلاب اسلامی، اظهار می دارد: عامل علی پیروزی انقلاب در تئوری ولایت فقیه است; اما عامل اعدادی بحران سیاسی، اقتصادی و بی عدالتی ها و ... است . نگاه این گفتار به ولایت فقیه، نگاهی متنی نیست، بلکه تاریخی است . هویت ایرانی به گونه ای مؤید ولایت فقیه است . آن را یک اصل برتر می بیند . ولایت فقیه با هویت ایرانی سازگاری دارد . علت اصلی وقوع انقلاب اسلامی همین هویت دینی و ولایت فقیه است . در کنار تئوری ولایت فقیه تئوری های دیگری مانند سوسیالیسم و ناسیونالیسم هم در آن زمان صاحب ادعا بودند، ولی نتوانستند دست به بسیج توده ها بزنند . زبانی که امام قدس سره به کار گرفتند زبانی زیست جهانی و مبری از کلمات پیچیده است .
بحث ولایت فقیه پدیده ای طبیعی در تاریخ کشور ماست و این طور نیست که امام قدس سره آن را اختراع کرده باشند . عده ای قائل اند که شیعی گری محصول تاریخ قبل از اسلام است، چون قبل از اسلام پادشاهی و ... بوده است; اما برعکس، مطالعاتی که در حال انجام است، نشان می دهد که تاثر ما از دوران پیش از اسلام، به خاطر شیعه و دیدگاه اسلامی است .
آقای افروغ در ادامه به بحث پیرامون چگونگی وقوع انقلاب اسلامی می پردازد و می نویسد: برای پاسخ به چگونگی وقوع انقلاب اسلامی، باید به سؤالات زیر نیز پاسخ داد: 1 . ریشه ها و عوامل داخلی و خارجی وقوع انقلاب; 2 . مکانیزم پیروزی انقلاب (نحوه سازماندهی و بسیج منابع مختلف) ; 3 . چرایی پیروزی انقلاب اسلامی; 4 . اهداف و غایات انقلاب اسلامی .
در مورد ریشه ها و عوامل داخلی انقلاب اسلامی تئوری های زیادی مطرح شده است; نظریاتی مانند نظریه چارلز تیلی به عوامل ذیل اشاره کرده اند: 1 . شکاف بین توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی; 2 . شتابان بودن نرخ توسعه اقتصادی و رکود ناشی از آن و شکاف ایجادشده بین توقعات و امکانات; 3 . گسست بین سنت و مدرنیسم; 4 . استقرار نظام اجتماعی وابسته و غفلت از واکنش های فرهنگی و ایجاد بحران هویت; 5 . فقدان عدالت و آزادی و فاصله گرفتن از فرهنگ و احکام اسلامی .
نویسنده در ادامه در مورد علل تئوریزه نشدن انقلاب به چهار علت اشاره می کند: 1 . پیروزی زودرس انقلاب; 2 . تصور غلط از انقلاب اسلامی و نگاه تمامیت خواه به دولت دینی و غفلت از نقش و رسالت نقادی توسط علما; 3 . فقدان فقه اجتماعی و حکومتی (نه وابسته به حکومت، بلکه متناسب با نیازهای حکومت) ; 4 . رخداد جنگ .
آقای عماد افروغ در پایان مقاله خود بیش از 24 آسیب و آفت انقلاب اسلامی را برمی شمارد که از آن جمله عبارت اند از: جای گزینی پارادایم توسعه به جای پارادایم انقلاب که بعد از جنگ به وقوع پیوست; پاسخ های غیر دینی به سؤالات دینی جامعه; خلط انقلاب اسلامی با سایر انقلاب ها; القای ترمیدور انقلاب; ورود ایسم های سوخته غرب مانند مدرنیسم و لیبرالیسم; قدرت زدگی برخی روحانیون و دوری آنان از توقعات امام قدس سره و ... .
