نیروی شفابخش عفو و گذشت

با آنکه انتقام ز دشمن حرام نیست
در عفو لذتی است که در انتقام نیست

«ببخش و از یاد ببر» برای بسیاری از ما مردم، فراموش کردن آسان ترست، ولی شاید بهتر آن باشد که گذشت و بخشایش را بیشتر مورد توجه قرار دهیم. فرد لوسکین، استاد روان شناسی دانشگاه استانفورد و نویسندة کتاب: «برای همیشه چشم پوشی کن» می گوید: «رنجیده خاطر بودن و در دل پرورداندن غرض ها و کینه ها، آدمی را نه تنها جسماًً که از نظر عاطفی هم سست و ناتوان می سازد و می افزاید: «گذشتن از خطای کسی، نوشدارویی مؤثر است».
اخیراً یکی از استادیاران رشتة روان شناسی و همتایانش طی پژوهشی از هفتاد ویک داوطلب خواستند که نمونه ای از گزند های گذشته را به یاد آوردند. آزمون های به عمل آمده، افزایش بسیار زیاد فشار خون، فزونی، ضربان قلب و تنش عضله ها را نمایان ساخت؛ یعنی درست همان واکنش هایی روی داد که به هنگام خشمگینی در افراد رخ می نماید. وقتی پژوهشگران از افراد تحت آزمایش خواستند تا تصور کنند که با ستمگران خود هم دلی کرده و حتی بدی های شان را می بخشند، نسبتاً آرامش یافتند.
به قول یکی از فرهیختگان، گذشت، آموختنی است. وی اضافه می کند: «ما به مردم می آموزیم که در ذهن خود به بازنویسی قصه شان بپردازند تا از حالت قربانی شدن به قهرمانی درآیند. اگر لطمة وارده از خیانت همسر ناشی شود، ممکن است آن ها را تشویق کنیم که دربارة خودشان، نه فقط به عنوان فردی فریفته شده، بلکه به منزلة کسی که سعی می کرد به زندگی مشترک تداوم بخشد، بیندیشند.»
دوسال بعد کارشناس یاد شده، روش خویش را در مورد پنج زن از اهالی ایرلند شمالی که پسران آن ها به قتل رسیده بودند، آزمود. بعد از طی یک هفته کارآموزی «عفو و بخشایش»، حس آزردگی زنان که به وسیلة آزمون های روان شناختی سنجیده شده بود، به بیش از نصف کاهش یافت. هم چنین احتمال افسردگی و غضبناکی ایشان بسیار اندک شد.
متخصص مزبور اظهار می دارد: «عفو و بخشایش مربوط به چشم پوشی از رویدادی نیست که پیش آمده است، بلکه در مورد گسستن پیوند از کسی است که به ما بد کرده است.» نشانه های نخستین حاکی از آن است که بخشایش، سلامتی کلی آدمیان را افزون می سازد و این امیدوار کننده است: 
به موجب بررسی ای که سال پیش مؤسسة پژوهش های اجتماعی روی هزار و چهارصد و بیست و سه فرد بالغ انجام دارد، معلوم شد کسانی که در گذشته ستمگری را بخشیده بودند، وضع تندرستی شان بهتر از آنانی بود که به این اقدام، دست نیازیده بودند.
با وجود این: در حالی که هفتاد و پنج درصد اینان می گفتند که مطمئناً خداوند آن ها را به خاطر اشتباهات گذشته شان بخشیده است، اما فقط پنجاه و دو درصد قادر بوده اند به ندای قلب خود جواب مثبت داده و از خطای سایران چشم بپوشند. نظر بر این است که عفو و بخشایش هم چنان جنبة الهی دارد. 
سخن گهرباری از حضرت رسول اکرم(ص) را زینت بخش این مقاله می نمایم:
«به کسی که از تو برید، بپیوند و به فردی که به تو بد کرد، نیکی کن.» 
آری، «با آنکه انتقام زدشمن حرام نیست 
در عفو لذتی است که درانتقام نیست»