استهزاء آیات الهی از نگاه قرآن

1- سورة الأنعام، آیه 68

«وَ إِذا رَأَیتَ الَّذِینَ یخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّی یخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ...؛ و هرگاه کسانی را دیدی که در آیات ما (به قصد تخطئه،) کندوکاو می کنند، از آنان روی بگردان تا (مسیر سخن را عوض کرده) وارد مطلب دیگری شوند.»

نکته ها:

«خوض» به معنای کندوکاو و گفتگو به قصد تمسخر و تحقیر است، نه برای فهم و درک حقیقت.[1]

مشابه این مطلب، در سوره ی نساء آیه 140 نیز آمده است: «إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یکفَرُ بِها وَ یسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّی یخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ ...؛ اگر شنیدید که به آیات الهی کفر می ورزند یا مسخره می کنند با آنان منشینید تا سخن را عوض کنند.»

رسول خدا صلی الله علیه و آله با استناد به این آیه فرمودند: کسی که ایمان به خدا و روز قیامت دارد، در مجلسی که در آن امامی سبّ می شود و یا از مسلمانی عیب جویی می گردد نمی نشیند.[2]

پیام ها:

غیرت و تعصّب دینی خود نسبت به مقدّسات را به دشمنان نشان دهید. «إِذا رَأَیتَ الَّذِینَ یخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ»

اعراض از بدی ها ومبارزه ی منفی با زشتکاران، یکی از شیوه های نهی از منکر است. «فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ»

توجّه و گوش دادن به سخنان باطل (و دیدن و خواندن کتب و برنامه های گمراه کننده) نکوهیده است.[3] «یخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ»

البتّه در مواردی که برای آگاهی و ردّ و پاسخ دادن توسط اهل فن باشد، اشکالی ندارد.

به جای هضم شدن در جامعه، یا گروه و مجلس ناپسند، وضع آن را تغییر دهید. «حَتَّی یخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ» اعلام برائت ومحکوم کردن لفظی کافی نیست، باید به شکلی برخورد کرد. «فَأَعْرِضْ ... فَلا تَقْعُدْ»[4]

2- سورة التوبة، آیه 65

«وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیقُولُنَّ إِنَّما کنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آیاتِهِ وَ رَسُولِهِ کنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ؛

«اگر از منافقان بپرسی (چرا مسخره کردید؟) قطعاً می گویند: ما فقط شوخی و بازی می کردیم (و غرضی نداشتیم). بگو: آیا خداوند و آیات او و پیامبرش را مسخره می کردید!؟»

نکته ها:

«خوض» در زبان عربی به معنای، پانهادن در گِل است و در قرآن به ورود در کارهای ناپسند گفته می شود.

آیه، مربوط به جنگ تبوک است که منافقان قصد کشتن پیامبر را در بازگشت داشتند. یکی از آنان گفته بود: اگر توطئه فاش شد، چه کنیم؟ دیگری گفت: می گوییم مزاح و شوخی بود. در واقع عذری بدتر از گناه آوردند.[5]

پیام ها:

دروغ و توجیه گری، از کارهای دائمی منافقان است. «لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیقُولُنَّ»

عقب نشینی، احساس ضعف و تزویر و اصرار بر خلاف، حتّی پس از افشای توطئه نشانه منافق است. «لَیقُولُنَّ إِنَّما کنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ»

خداوند از توجیه گری ها و آینده منافقان خبر داده و آنان را رسوا کرده است. «لَیقُولُنَّ إِنَّما کنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ»

منافقان برای تبرئه خود هم سوگند خوردند و هم قصد خود را صددرصد شوخی دانستند. (لام در «لَیقُولُنَّ» حرف قسم و «إِنَّما» حصر را می رساند)

پیامبر مأمور توبیخ منافقان است. «قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آیاتِهِ ...»

شوخی با مقدّسات دینی جایز نیست. «أَ بِاللَّهِ وَ آیاتِهِ وَ رَسُولِهِ کنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ»[6]

3- سورة الکهف، آیه 56

«وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ وَ یجادِلُ الَّذِینَ کفَرُوا بِالْباطِلِ لِیدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ وَ اتَّخَذُوا آیاتِی وَ ما أُنْذِرُوا هُزُواً؛

وما پیامبران را جز بشارت دهندگان (برای مؤمنان) و بیم دهندگان (برای مجرمان) نمی فرستیم، ولی کافران به باطل مجادله و ستیز می کنند تا به وسیله ی آن حقّ را در هم کوبند. و آنان نشانه ها و آیات مرا و آنچه را که به آن بیم داده شدند، به مسخره گرفتند.»

پیام ها:

هدف کافران، محو حق، «لِیدْحِضُوا» و ابزار کارشان، جدال و استهزا می باشد. «یجادِلُ الَّذِینَ کفَرُوا»

درگیری و جدال میان حقّ و باطل همیشگی بوده است. «یجادِلُ» (فعل مضارع رمز تداوم کار است.)

کافران می خواهند جلوی حقّ را با باطل بگیرند، «لِیدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ» غافل از آنکه باطل رفتنی است. «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً»[7]

مسخره کردن آیات خدا و احکام الهی، کار کافران است. «وَ اتَّخَذُوا آیاتِی وَ ما أُنْذِرُوا هُزُواً»[8]

4- سورة الشعراء، آیه 6

«فَقَدْ کذَّبُوا فَسَیأْتِیهِمْ أَنْبؤُا ما کانُوا بِهِ یسْتَهْزِؤُنَ»

«پس آنان تکذیب کردند، و به زودی اخبار (کیفر) آنچه را که به مسخره می گرفتند به آنان خواهد رسید.»

نکته ها:

در این آیات برای کفّار سه خصلت بیان شده است: اعراض، تکذیب، استهزا. آری انسان به تدریج و گام به گام به سقوط کشیده می شود، ابتدا به حقّ بی اعتنایی و اعراض می کند، سپس آن را تکذیب و آن گاه حقّ را مسخره می کند. ولی بدترین حالت و صفت انسان، مسخره کردن حقّ است، لذا در این آیه می فرماید: در آینده، خبرهای مسخره کردن آنان به آنها خواهد رسید. و نمی فرماید: کیفر اعراض و تکذیب به آنان خواهد رسید.

پیام ها:

گروهی از مردم به جای پذیرش حقّ، از قبل راه لجاجت را انتخاب کرده اند. (اعراض ودوری از حقّ، شیوه دائمی گروهی از مردم است.) «کانُوا»

اعراضی که برخاسته از استکبار و تکذیب باشد، خطرناک است. «مُعْرِضِینَ - کذَّبُوا»

بی اعتنایی به خطرها و کیفرهای آینده رمز قهر الهی است. «أَنْباءُ ما کانُوا»

آنان که حقّ و پیروان آن را مسخره می کنند، کارشان بی پاسخ نخواهد ماند. «ما کانُوا بِهِ یسْتَهْزِؤُنَ» (یا در دنیا، یا در هنگام مرگ، یا در برزخ، یا در رجعت و یا در قیامت پاسخ کارهای زشت خود را خواهند دید.)[9]

پی نوشت ها: