دانستنی هایی پیرامون عطسه و سرفه

عطسه از کجا می آید؟
 

عطسه هنگامی رخ می دهد که اجسام خارجی یا محرک های خارجی در حد کافی از میان موهای بینی به پوشش درونی بینی برسند. این محرک ها باعث آزادی هیستامین می شوند که سلول های عصبی در بینی را تحریک می کند و در نتیجه آنها پیام هایی به مغز می فرستند که از طریق شبکه ی عصبی سه قلو عطسه را ایجاد می کند، مغز پس از این پیام اولیه، عضلات حلق و نای را فعال کرده و منفذ بزرگی در حفرات بینی و دهان ایجاد می کند و به دنبال آن رانده شدن شدید هوا و ذرات همراه آن رخ می دهد. عطسه ی شدید که به دخالت اندام های فراوانی در بالاتنه مربوط است-یک واکنش بازتابی (رفلکسی)-عضلات صورت، گلو و قفسه ی سینه را در بر می گیرد. با اینکه عطسه در افراد سالم بی ضرر است، می تواند از طریق قطرات عفونی هوابردی که ایجاد می کند، باعث انتشار عفونت شود. این قطرات پراکنده شده اندازه یی بین نیم تا پنج میکرون(یک میلیونیوم متر) را دارند.
در یک عطسه ممکن است تا چهار صد هزار از این قطرات تولید شود. تخمین های محافظه کارانه، سرعت هوایی را که با عطسه از دهان خارج می شود در حدود 75 کیولمتر در ساعت یا 21 متر در ثانیه قرار می دهد. می گویند که این سرعت ممکن است به 85 درصد سرعت صوت یعنی 1045 کیلومتر در ساعت یا 290 متر در ثانیه برسد.

سرفه شناسی
 

سرفه یک واکنش بازتابی (رفلکسی) ناگهانی و اغلب مکرر است که به بدن کمک می کند تا مجاری هوایی بزرگ را از زیادی ترشحات، مواد محرک، ذرات خارجی و میکروب ها پاک کند. رفلکس عصبی که سرفه را ایجاد می کند شامل سه مرحله است؛ انجام دم عمیق (وارد کردن هوا به ریه ها)، بازدم (خارج کردن هوا از ریه ها) با فشار در مقابل گلوت (دریچه ی ابتدای نای) بسته و بعد رها کردن پرفشار هوا در هنگام باز شدن گلوت که معمولاً با صدایی متمایز همراه است.

انواع سرفه ها
 

سرفه ممکن است به صورت آگاهانه انجام شود و نیز به صورت غیراختیاری، اما در اغلب موارد بی اختیار رخ می دهد. سرفه ی مکرر یا شدید معمولاً نشانه وجود بیماری است. بسیاری از ویروس ها و باکتری ها با به سرفه انداختن میزبان خود به میزبان های جدید، سرایت می کنند. سرفه ممکن است حاد (با شروع ناگهانی) باشد و کمتر از سه هفته به طول انجامد، تحت حاد باشد و دوره ی آن سه تا هشت هفته طول بکشد یا مزمن باشد. یعنی برای بیش از هشت هفته به درازا بکشد.
سرفه بر حسب اینکه خلط داشته باشد یا نه، خشک یا خلط آور است. در اغلب موارد سرفه به صورت حاد بروز می کند و ناشی از عفونت های تنفسی مجاری تنفسی است. به غیر ازاین، سرفه ممکن است ناشی از وارد شدن اشتباهی غذا به مجرای هوایی نای به جای مجرای گوارشی مری باشد، که به دلیل اشکال عمل گلوت یا دریچه ی نای رخ دهد. سیگار کشیدن و آلودگی هوا نیز از عوامل شایع سرفه هستند.
از شایع ترین علل شایع سرفه ی مزمن می توان به آسم، بازگشت محتویات اسیدی معده به مری (ریفلاکس) و ترشح پشت حلق در سینوزیت ها اشاره کرد. علل دیگر سرفه ی مزمن ممکن است برونشیت مزمن، نارسایی قلبی و داروهایی مانند داروهای مهارکننده (ACE یک گروه داروهای ضد فشارخون مانند کاپتوپریل) باشند. سرفه یک بازتاب محافظتی طبیعی است و بخصوص اگر سرفه خلط دار باشد، مهار کردن آن ممکن است اثرات زیانباری داشته باشد. با این حال سرفه ممکن است آن قدر شدید باشد که به دلایل روانی، جسمی یا اجتماعی لازم باشد آن را درمان کنند.
گاهی سرفه در فردی دیده می شود که هیچ علت جسمی یا پزشکی در او یافت نمی شود. در این موارد مشکلات عاطفی یا روانی ممکن است علت ایجاد سرفه باشد و به این سرفه، سرفه ی روانی (و نیز سرفه ی عادتی و تیک سرفه) می گویند. البته قبل از اینکه این تشخیص مطرح شود، باید تمام بیماری های دیگر عامل سرفه رد شده باشد. تصور می شود که سرفه ی روانی در کودکان شایع تر از بزرگسالان است. یک سناریوی احتمالی ایجاد این سرفه، در کودکی است که برادر یا خواهری با مریضی مزمن دارد.

عطسه شناسی
 

عطسه یک واکنش نیمه خودکار اجباری است که هوا را از طریق بینی و دهان به بیرون می راند. عطسه معمولاً ناشی از تحریک شدن مخاط بینی یا ذرات خارجی است.
عطسه همچنین ممکن است هنگام قرارگیری در معرض روشنایی، معده ی خیلی پر و بالاخره عفونت ویروسی رخ دهد و باعث انتشار بیماری های ویروسی شود. کارکرد زیستی عطسه این است که ترشحات حاوی ذرات خارجی یا مواد محرک را به بیرون براند و حفره ی بینی را پاک کند.
در حین عطسه، کام نرم و زبان کوچک پایین می آیند و در مقابل پشت زبان بالا می رود تا بطور نسبی جریان هوا را به دهان مسدود کند. به این ترتیب هوای ریه ها، از بینی به بیرون رانده می شود. به علت اینکه بسته بودن مجرای دهان بطور کامل صورت نمی گیرد، معمولاً مقادیر قابل ملاحظه یی هوا از دهان هم به بیرون رانده می شود. شدت و وسعت این بیرون راندن انفجاری هوا از بینی متفاوت است.

جلوگیری از عطسه
 

از جمله شیوه های ذکر شده برای جلوگیری از عطسه عبارتند از: بازدم عمیق هوا در ریه ها؛ که هوایی را که می خواهد در عطسه کردن مورد استفاده قرار گیرد، مصرف می کند، نگه داشتن نفس و تا ده شمردن و چین انداختن و بستن بینی. شواهد بالینی نشان می دهد که می توان بازتاب عصبی ایجاد کننده ی عطسه را با اعمال فشار شدید با انگشت اشاره بلافاصله در پایین بینی، مهار کرد.
روش های ثابت شده برای کاهش عطسه در جهت کاهش تماس عوامل محرک است، مانند دور نگه داشتن حیوانات خانگی برای اجتناب از پوسته های بدن آنها، پاک کردن مداوم و منظم ذرات گرد و غبار از خانه، عوض کردن فیلترهای هواکش و شومینه ها، استفاده از ابزارهای تصفیه ی هوا و مرطوب کننده های هوا و دور ماندن از مناطق کشاورزی و صنعتی.
منبع: نشریه 7 روز زندگی، شماره 98.