توتون، قلیان، چپق، پیپ

ماده توتون:
 

ماخوذ از ترکی بوده و دارای برگهای پهن و درشت و گلهای سرخ یا سبز رنگ و ساقه ای یک متری است و از نظر تقسیم گیاه شناسی از گروه بادمجانیان است که در مناطق گرم و معتدل کره زمین می روید. ریشه عربی واژه توتون به «دخان» ریشه انگلیسی آن به تاباکو، ریشه فرانسوی و آلمانی آن تاباک معروف است. امروزه توتون تنها به عنوان یک ماده دود زا مطرح نیست بلکه به عنوان گیاهی با خصوصیات ویژه در میان گیاهان، و به عنوان ماده غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا پروتئین و اسید های آمینه موجود در توتون بسیار بالاتر از سویا بوده و با پروتئین کازئین شیر برابری می کند و از توتون می توان برای تهیه پروتئین های مخصوص تولید انرژی بهره گرفت و چقدر خوب است که از توتون برای تغذیه و کالری در جهان استفاده کرد و نه برای مرگ 10 میلیون سیگاری در سال.

ماده قلیان (غلیان)
 

قلیان از فرهنگ عربی گرفته شده و به معنی جوشش است. در هندوستان «حقه»‌ و در سوریه «نفس» و در ترکیه و عراق به نام «نارگیله» مشهور است. قلیان از ابتکارات ایرانیان است که در زمان شاه عباس ساخته شده و بعد به کشورهای دیگر رفته است. تنباکو هم نوعی توتون است که نم کرده آن را در «سرقلیان»‌ می ریزند و می کشند. علت انتخاب نام «نارگیله» برای قلیان نیز این است که گاهی «کوزه قلیان» را از گیاه نارگیل یا یک نوع کدو می ساختند. افرادی که قلیان می کشند،‌ چون پک های طولانی و عمیقی می زنند به عوارض بیماری ریوی،‌ به ویژه برونشیت مزمن،‌ آمادگی بیشتری دارند.

ماده چپق:
 

چپق از واژه ترکی چوپوق بوده است. چپق هم نوعی تدخین توتون است که دسته ای چوبی و سفالین دارد. معمولاً چپق را که نوعی توتون نرم است در سر چپق می ریزند و دود می کنند.

ماده پیپ:
 

پیپ درواقع همان چپق فرنگی است با دسته کوتاه و ظریف که برای تدخین توتون کاربرد دارد. توتون پیپ دارای برش های عرضی بوده و آن را با اسانسهای مخصوص خوشبو می کنند.

ماده سیگار و سیگارت و سیگار برگ:
 

منظور از سیگار یا سیگارت، قرار دادن توتون در یک لوله استوانه ای که از جنس کاغذ می باشد. واژه سیگار که امروزه متدوال است در حقیقت برگرفته از همان سیگاربرگ بوده و درست همان سیگاری است که بومیان آمریکا در غلاف لفافه ذرت می پیچیدند. مواد سمی و سرطانزای توتون و دود سیگار از چهار هزار نوع ماده شیمیایی فراتر است. از ترکیبات مختلف شیمیایی که در دود سیگار موجود است،‌ 7 ماده اثرات سوء شدید و بیشتری در روی دستگاههای مختلف بدن دارد.
1- نیکوتین:
نیکوتین سمی شدیداً کشنده و ماده ای فرار است که به کمک حرارت قابل تبخیر بوده،‌ نیکوتین همان ماده اعتیاد آورد دخانیات است. نیکوتین سبب انقباض عروق داخل بینی و فلج شدن حرکات مژک های داخل مخاط سینوسهای بینی شده و در تشدید سینوزیت و التهاب نواحی گوش و حلق و بینی سهم بسزایی دارد. افزون بر آن ترشحات بیکربناب پانکراس (لوزالمعده) را نیز کاهش داده و سبب سوء هضم و جذب مواد غذایی می شود. مالیدن برگ توتون به پوست سر، در گذشته جهت درمان کچلی به کار می رفت. پس از ترک سیگار، ‌حدود یک هفته طول می کشد تا تمامی سم نیکوتین رسوب کرده و در بافتهای مختلف و حساس بدن از جسم انسان تخلیه و تصفیه شود. نیکوتین باعث منقبض شدن عروق کرونر و بروز سکته قلبی را تشدید می کند. نیکوتین با تأثیر بر روی سیستم لمبیک مغز باعث احساس لذت و خوشی و هوشیاری و بیدار ماندن فرد می شود. نیکوتین سبب افزایش قند خون افراد سیگاری می شود و در نتیجه افرادی که بیماری دیابت دارند عامل خطرناکی به حساب می آید و همچنین می تواند در لرزش و تشنج دخیل باشد.
2- منواکسید کربن:
در حدود 10% از خون سیگاریها را منواکسید کربن تشکیل می دهد. زیرا در ازای هر نخ سیگار که مصرف می شود به میزان 2% کربوکسی همو گلوبین درخون فرد سیگاری افزایش می یابد که این عامل در تشدید سکته قلبی مؤثر است.
3- آرسنیک:
آرسنیک یک عنصر ثابت،‌ مواد زنده است و به مقدار کافی در ناخن ها،‌ مو، کبد، مغز و تیروئید انسان یافت می شود و هرگاه مقادیر زیادی از آرسنیک در احشاء متمرکز شود سبب مسمومیت حاد یا مزمن می شود. آرسنیک سیگار نیز به صورت گاز ارسئین از طریق ریه ها، کبد، کلیه ها و طحال جذب بدن شده و پس از 2 هفته در پوست و مو و استخوان جایگزین می شود و حتی از طریق جفت مادر وارد خون جنین شده و سبب تولید نوزادی کم وزن و کم حافظه و حتی سقط جنین می شود. هم چنین در بروز سرطان لب نیز دخالت دارد.
4- اسیدسیانیدریک در سیگار:‌
اسید سیانیدریک که به نام های سیانورئیدروژن و جوهر بادام تلخ نیز شهرت دارد یکی از مواد مضر و سمی موجود در دود سیگار است. این ماده کشنده از گروه سیانورها است. هنگام سیگار کشیدن مقادیر زیادی از این اسید تبخیر شده و وارد ریه ها و سپس خون می شود و با آهن موجود در هموگلوبین خون انسان ترکیب شده و از طریق فلج کردن مرکز تنفسی دربصل النخاع، اعمال تنفسی ریه ها را مختل کرده و گاهی مرگ در اثر خفگی ناشی از فقدان اکسیژن با اسید سیانیدریک سیگار مشاهده می شود.
5- مواد رادیو اکتیو در سیگار:
در توتون سیگار تششعات رادیو اکتیوی سرب و پولونیوم وجود دارد که سرطانزا هستند. پولونیوم و سرب پس از سالها کشیدن در ریه ها متمرکز شده و وارد خون می شوند و از آنجا به سایر اعضای حساس بدن می رسند. تششعات رادیو اکتیو بر ریه ها، چشم ها، خون و پوست عوارض جبران ناپذیری می گذارد.
6- آمونیاک در سیگار:
آمونیاک خالص،‌ گازی است فرار که خاصیت قلیایی شدید داشته و نسوج مخاطی را به شدت تحریک می کند. این گاز یکی از عوامل مهم در ایجاد تحریکات نسوجی (به ویژه ریه ها) در جریان سیگار کشیدن است. وقتی آمونیاک همراه با دود سیگار جذب خون می شود بر خاصیت قلیایی بودن خون می افزاید و اختلالاتی از نظر اسیدی یا قلیایی بودن خون ایجاد می کند و در نتیجه به عنوان سم و ماده زاید برای متابولیسم حیاتی بدن ایفای نقش نموده و مقداری از قدرت حیاتی بدن را تلف می کند.
7- کربورهای هیدروژن در دود سیگار:
ساختمان مولکولی آنها تنها از هیدروژن و کربن تشکیل یافته است. معمولاً خاصیت سرطانزایی دود سیگار ناشی از همین کربورهای هیدروژن است. در واقع وقتی کربورهای هیدروژن پس از جذب وارد خون و سراسر بدن شدند استعداد ابتلاء‌ به سرطان را در تمام نسوج بدن و به ویژه مجاری تنفسی که مستقیماً در برخورد با دود سیگار هستند ایجاد می کند.
منبع: پیام پزشک شماره 48