در بسیاری از کشورهای پیشرفته بسیاری از افراد حتی در سنین سالمندی دندان‌های طبیعی خود را در دهانشان دارند چون در این کشورها فرهنگ پیشگیری از بیماری‌ها به خوبی جا افتاده است. با دکتر محمد رضا خامی، متخصص سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی در این باره به گفتگو نشسته‌ایم.
آقای دکتر، اصلا ممکن است کسی در سنین بالا دندان‌های خودش را داشته باشد و نیازی به دست‌دندان نداشته‌باشد؟
بله کاملا ممکن است. متاسفانه عقیده غلطی در بین بسیاری از مردم رواج دارد که فکر می‌کنند بالا رفتن سن لزوما به از دست رفتن دندان‌ها منجر می‌شود و در این مورد نمی‌توان کاری انجام داد. درحالی که می‌توان دندان‌ها را تا سنین بالا حفظ کرد.
برای اینکه چنین اتفاقی پیش بیاید باید در دوران جوانی چه کارهایی را انجام داد؟
بیماریهای دهان و دندان برخلاف بعضی از بیماری‌ها تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند. علت این مساله هم این است که علل این بیماری‌ها و نحوه ایجاد و سیر پیشرفت این بیماری‌ها تا حد زیادی شناخته شده است و روش‌های پیشگیری متعدد و موثری هم برای آنها وجود دارد. در صورت استفاده از این روش‌ها می‌توان دندان‌ها را حفظ کرد و از بیماریهای بافت نرم دهان هم پیشگیری کرد. برای پیشگیری از پوسیدگی حداقل روزی دوبار مسواک زدن با خمیردندان حاوی فلوراید لازم است. همچنین باید مصرف مواد قندی پوسیدگی‌زا و به خصوص تکرار مصرف آنها کم شود و تا حد امکان محدود به وعده‌های غذایی اصلی باشد. برای پیشگیری از بیماریهای لثه هم علاوه بر مسواک زدن و نخ‌دندان کشیدن، خودداری از مصرف دخانیات ضروری است، چراکه ثابت شده‌است که سیگار‌کشیدن موجب تشدید بیماریهای لثه می‌شود. برای پیشگیری از سرطان دهان هم خودداری از مصرف سیگار و الکل و مصرف حداقل پنج قسمت میوه یا سبزی تازه در روز لازم است. در کنار همه اینها، حداقل سالی یکبار مراجعه به دندانپزشکی برای معاینه دوره‌ای لازم است.
چرا بیشتر افرادی که به سنین بالا می‌رسند دندان‌هایشان از دست رفته است؟
این مساله علت‌های مختلفی دارد. شاید بیشتر افراد فکر می‌کنند از دست رفتن دندان نتیجه طبیعی بالارفتن سن است و نمی‌توان از آن جلوگیری کرد. مساله دیگر این است که اصولا بعضی مردم فکر می‌کنند استفاده از دندان مصنوعی راحت‌تر است. در صورتی‌که این تصور کاملا اشتباه است. هیچ چیز نمی‌تواند جای دندان‌های طبیعی را بگیرد و دندان مصنوعی مشکلات زیادی مثل لق شدن، زخم کردن دهان، قدرت جویدن ناکافی، ظاهر نامناسب و... دارد. مساله دیگر این است که بعضی از مردم مساله سلامت دهان را خیلی جدی نمی‌گیرند. در حالی‌که علاوه بر مشکلاتی که این بیماری‌ها ایجاد می‌کنند مثل درد و ناراحتی و هزینه بالا و...، امروزه ارتباطاتی بین بیماریهای دهان و بیماری‌هایی مثل بیماریهای قلبی پیدا شده است. یعنی برای مثال بیماریهای لثه می‌توانند زمینه‌ساز بیماریهای قلبی باشند.
در دوران کودکی و حتی بارداری چه مراقبت‌هایی برای رسیدن به این هدف طولانی مدت می‌توان انجام داد؟
به مساله خوبی اشاره کردید. مراقبت از دندان‌ها باید از همان سنین کودکی شروع شود. همچنین مادر در دوران بارداری با رعایت تغذیه سالم و کافی (حاوی کلسیم کافی) می‌تواند به سلامت دهان و دندان کودک خود کمک کند. ابتلای مادر باردار به بعضی بیماریهای عفونی ممکن است سلامت دندان‌های در حال تشکیل جنین را به خطر اندازد. اولین معاینه دهان به وسیله دندانپزشک در دوران کودکی باید در شش ماهگی و همزمان با رویش اولین دندان شیری انجام شود. بعد از هربار شیرخودن باید دندان‌های کودک با گاز مرطوب تمیز شود. در همان دوران می‌توان از مسواک‌های انگشتی برای تمیزکردن دندان‌های کودک استفاده کرد که هر زمان که ممکن بود مسواک انگشتی با مسواک معمولی جایگزین می‌شود. در ابتدا مسواک زدن برای کودک باید از سوی والدین انجام شود تا زمانی‌که کودک خود قادر به این کار باشد. بعد از آن هم تاحدود سن هفت تا هشت سالگی مسواک زدن کودک تحت نظارت والدین انجام می‌شود. استفاده از خمیردندان فلورایددار تا زمانی که کودک قادر باشد محتوای دهان خود را به طور کامل تخلیه کند باید به تاخیر بیفتد.
چرا درکشورهای پیشرفته برای بسیاری از افراد در سنین بالا چنین اتفاقی پیش نمی‌آید و دندان‌هایشان از دست نمی‌رود؟ مگر آنها چه کارهایی برای پیشگیری انجام داده‌اند؟
علتش رعایت همین مواردی است که ذکر شد. اگر از ابتدا به مساله سلامت دهان و دندان اهمیت کافی داده شود و موارد پیشگیری کننده رعایت شود، دندان‌ها حفظ می‌شوند.
آیا برای رسیدن به چنین هدفی هزینه فوق‌العاده‌ای لازم است؟
به طور کلی هزینه پیشگیری هرگز با هزینه درمان قابل مقایسه نیست و بسیار کمتر است. ضمن اینکه نتیجه پیشگیری بسیار بهتر است. حتی بهترین درمان برای جایگزینی دندان که استفاده از ایمپلنت است به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزین کامل و طبیعی دندان باشد.
نقش خانواده‌ها، مدرسه و رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی در جهت سلامت دهان و دندان چیست؟
همان‌طور که ذکر شد شاید مشکل اصلی در این زمینه مشکل فرهنگی باشد که قطعا رسانه‌ها در این زمینه کمک‌کننده هستند. همچنین اولین رفتارهای بهداشتی در خانواده و سپس مدرسه شکل می‌گیرد که نشان‌دهنده اهمیت این دو نهاد است.
... و اما کمک دندانپزشکان
دندانپزشکان با آموزش صحیح بهداشت و سلامت دهان و دندان به بیمارانشان و همین‌طور کمک به بیمارانی که می‌خواهند عادات و رفتارهای خود را به سمت صحیح تغییر دهند نقش مهمی دارند. امروزه از طرف سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌شود که دندانپزشکان باید در فعالیت‌های ترک مصرف دخانیات در بیمارانشان درگیر شوند چراکه مشخص شده است انجام این کار از سوی دندانپزشکان اثربخشی خوبی دارد. این مساله به خصوص در مورد جوانان صادق است که دندانپزشکان با تاکید بر آثار آنی مصرف سیگار مثل رنگ گرفتن دندان‌ها و بوی بد دهان می‌توانند انگیزه خوبی در افراد ایجاد کنند. همچنین با انجام معاینه دقیق و کامل بافت‌های نرم دهان برای بیماران مسن، دندانپزشکان می‌توانند سرطان دهان را در مراحل اولیه تشخیص دهند.
اما در مورد نقش متخصصان دندانپزشکی اجتماعی ابتدا باید گفت که بعضی از روش‌های پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان فردی و بعضی اجتماعی هستند. در مورد روش‌های فردی تا حدی صحبت کردیم. اضافه کردن فلوراید به آب آشامیدنی، آموزش بهداشت در سطح رسانه‌ها و وضع و اجرای قوانین در جهت سلامت دهان نمونه‌هایی از روش‌های اجتماعی هستند که فعالیت در این زمینه‌ها کار متخصصان دندانپزشکی اجتماعی است. برای مثال اگر با وضع قوانین مناسب، بیمه‌ها برای خدمات پیشگیری هزینه پرداخت کنند تحول مثبت و خوبی در کنترل بیماریهای دهان و دندان اتفاق خواهد افتاد.
پی نوشت ها :
*متخصص دندانپزشکی اجتماعی
منبع:www.salamat.com
/ک