هاشم یاوری؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران
اندراحوالات خواص بی‌نظیر زردچوبه
زردچوبه و خواص آنتی‌اکسیدانی
اثرات آنتی‌اکسیدانی زردچوبه را می‌توان به جزء فعال آن یعنی Curcumin نسبت داد.
کورکومین می‌تواند از طریق به دام اندازی و پایدار کردن انواع رادیکال‌های آزاد نظیر رادیکال‌های پراکسیل چربی، از گسترش اکسیداسیون جلوگیری نماید.
کورکومین به دلیل اینکه هم دارای «حلقه فنولی» و هم بخش «بتا دی کتونی» روی یک مولکول می‌باشد، منحصر به فرد است چرا که هر دوی این گروه‌ها سبب ایجاد قابلیت فعالیت آنتی‌اکسیدانی می‌شوند.
کورکومین در شرایط برون تنی (بررسی در شرایط آزمایشگاهی) می‌تواند تولید رادیکال‌های فعال اکسیژن مانند آنیون‌های سوپراکسید، پراکسید هیدروژن و تولید رادیکال نیتریک به وسیله ماکروفاژها را محدود سازد.
همچنین کورکومین قادر است تولید رادیکال‌های آزاد را در شرایط درون تنی نیز کاهش دهد. فعالیت آنتی‌اکسیدانی مشتقات کورکومین (دمتوکسی کورکومین و بیس دمتوکسی کورکومین) نیز ثابت شده است.
این ترکیبات به وسیله افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانِ سوپراکسید دسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز مانع تشکیل رادیکال‌های آزاد مخرب سلامتی می‌شوند.
شایان ذکر است اثر آنتی‌اکسیدانی کورکومین قابل مقایسه با ویتامین‌های C و E می‌باشد.
زردچوبه و سرطان
اثرات ضد سرطانی زردچوبه از این نظر با اهمیت است که زردچوبه به عنوان یک ماده افزودنی به غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصرف این ماده با دوز بالا از تکثیر سلول‌های سرطانی پیشگیری ولی به سلول‌های سالم آسیبی وارد نمی‌کند.
زردچوبه به طور مستقیم موجب مهار تشکیل عروق جدید و به طور غیر مستقیم با مهار تولید عوامل محرک در تشکیل عروق جدید، هورمون‌های رشد فیبروبلاست و هورمون رشد اپیدرم، از رشد سلول‌های سرطانی پیشگیری می‌کند.
علاوه بر این نتایج مطالعات اپیدمیولوژیک حاکی از آن است که در کشورهایی که مصرف زردچوبه زیاد است، ابتلا به انواع سرطان‌های روده کمتر رخ می‌دهد.
زردچوبه و اختلالات گوارشی
در طب سنتی زردچوبه به عنوان یک باد شکن شناخته شده است و مصرف آن با غذا موجب بهبود هضم غذا و کاهش نفخ معده می‌شود.
همچنین با تأثیر در تحریک و تولید صفرا و در نتیجه هضم چربی‌ها موجب بهبود هضم غذا می‌شود.
لذا مصرف این ماده در افراد مبتلا به اختلالات گوارشی مزمن و افرادی که بعد از مصرف غذا احساس خستگی و یا احساس نفخ می‌کنند، پیشنهاد شده است.
در مطالعات آزمایشگاهی تجویز خوراکی عصاره آبی و متانولی زردچوبه موجب کاهش معنی داری در ترشح اسید معده، ترکیبات شیره معده و افزایش ترشح موسین شده است.
همچنین تجویز خوراکی عصاره متانولی زردچوبه موجب کاهش ترشح شیره معده و پیشگیری آسیب ناشی از تجویز هیستامین، ایندومتاسین، رزرپین، مرکاپتامین، متانول، اسید کلریدریک، هیدروکسید سدیم و کلرید سدیم بر معده و دوازدهه شده است.
از طرفی تأثیر زردچوبه به عنوان مهارکننده اسپاسم ماهیچه صاف موجب کاهش دردهای شکمی ناشی از کولیت اولسراتیو در انسان می‌شود.
به علاوه گزارش شده است که زردچوبه موجب مهار رشد هلیکوباکترپیلوری می‌شود که از این طریق می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان معده را نیز کاهش دهد.
زردچوبه و التهاب
در مطالعات علمی مختلف به اثبات رسیده است که کورکورمین موجود در عصاره زردچوبه می‌تواند آنزیم‌های سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز را مهار نماید.
آنزیم‌های فوق، اسیدآراشیدونیک را به مدیاتورهای التهابی که عبارتند از هیستامین، سروتونین، برادی کینین، سیتوکنین‌ها و پروستاگلاندین‌ها تبدیل می‌کند.
با توجه به مطالب عنوان شده می‌توان ادعا نمود عصاره زردچوبه احتمالاً از طریق تداخل در این مسیرهای آنزیمی اثر ضد التهابی خود را اعمال کرده باشد.
تورمرین یک کورکومین حلقوی است که نقش محافظتی شدیدی را از عوامل آسیب رسان اکسیداتیو به عهده دارد.
تحقیقات در این راستا، همانطور که در بخش خواص آنتی‌اکسیدانی زردچوبه به آن اشاره شد، نشان می‌دهند که کورکومین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی که دارد از تولید رادیکال‌های آزاد مخرب جلوگیری به عمل می‌آورد و با توجه به نقشی که این مواد در القای التهاب دارند به نظر می‌رسد قسمتی از اثر ضدالتهابی عصاره زردچوبه می‌تواند ناشی از مکانیسم فوق باشد.
زردچوبه و بیماری‌های قلبی-عروقی
زردچوبه از تجمع پلاکت‌ها بر دیواره عروق در شرایط برون تنی پیشگیری می‌نماید، لذا تأثیر زردچوبه در مهار اکسیداسیون LDL و تجمع پلاکت‌ها که از فاکتورهای مؤثر در تشکیل پلاک‌های آترواسکلروز می‌باشند احتمالاً در پیشگیری و بهبود بیماری‌های قلبی و عروقی می‌تواند مؤثر واقع شود.
زردچوبه و دیابت
تأثیر زردچوبه بر کاهش سطح گلوکز و عوارض قند خون بالا در مطالعات متعدد گزارش شده است.
مکانیسم احتمالی پیشنهاد شده برای نقش زردچوبه در هموستاز گلوکز، از طریق فعال سازی گلیکولیز و جلوگیری از گلوکونئوژنز بیان شده است.
زردچوبه غلظت انسولین سرم را با تأثیر برگلوکز پلاسما افزایش می‌دهد که این پاسخ به علت تحریک عملکرد سلول‌های بتا پانکراس از طریق کورکومین می‌باشد.
کورکومین حساسیت به انسولین را طبق کاهش میزان شاخص مقاومت به انسولینی بهبود می‌بخشد.
علاوه بر مطالب گفته شده تتراهیدروکورکومین موجود در زردچوبه سبب بهبود ترشح انسولین و در نتیجه کاهش سطح گلوکز خون می‌شود.
زردچوبه و آلزایمر
تجمع پروتئین بتا آمیلوئید در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، موجب تشدید آسیب سلولی می‌شود. طی تحقیقات مختلف صورت گرفته، ثابت شده است تجویز زردچوبه موجب کاهش تشکیل پروتئین بتا آمیلوئید در محیط برون تنی و تشدید فعالیت مونوسیت‌ها و ماکروفاژهای در بیماران مبتلا به آلزایمر شده است.
محققان مدعی هستند که تأثیر مثبت زردچوبه بر سیستم ایمنی بدن عامل اصلی در تحلیل پلاک‌های بتا آمیلوئید است. البته از تأثیر مثبت زردچوبه بر غلظت کلسترول، انواع آپولیپوپروتئین و پراکسیداز خون در بهبود بیماری آلزایمر نیز به راحتی نمی‌توان گذشت.
در همین راستا مطالعات آزمایشگاهی متعددی به منظور بررسی تأثیر زردچوبه در متابولیسم و روند آسیب سلولی در بیماری آلزایمر انجام شده است که نتایج این مطالعات حاکی از آن است که خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و تنظیم سیستم ایمنی توسط زردچوبه در بهبود متابولیسم و پیشگیری از روند آسیب سلولی در بیماران مبتلا به آلزایمر مؤثر است.
موارد منع مصرف زردچوبه
عوارض جانبی این ماده در موارد خاصی مشاهده شده است که باید مورد توجه قرار گیرد.
آلرژی: تماس با زردچوبه در افرادی که به گیاهان خانواده زنجبیل حساسیت دارند، موجب حساسیت پوستی می‌شود.
عوارض گوارشی: مصرف دوز بالای این گیاه مخصوصاً در طولانی مدت موجب عوارض گوارشی می‌شود. سوزش معده در افرادی که زردچوبه را برای درمان زخم معده مصرف می‌کنند، مشاهده شده است.
عوارض کبدی: مصرف زردچوبه ممکن است موجب تحریک در ترشح و انقباضات کیسه صفرا شود، لذا تجویز آن به افراد مبتلا به سنگ صفرا، یرقان ناشی از انسداد مجاری صفرا و کولیک حاد مجاری صفرا پیشنهاد نمی‌شود. همچنین مصرف مقادیر بالای زردچوبه در دوران‌های بارداری و شیردهی نیز توصیه نمی‌شود.
تداخلات دارویی زردچوبه
تجویز زردچوبه همزمان با فلفل سیاه موجب افزایش فراهمی زیستی زردچوبه به میزان دو هزار درصد می‌شود.
گزارش تحقیقات دیگر حاکی از آن است که زردچوبه با یون آهن تشکیل شلات داده و موجب فقر آهن در افراد مستعد می‌شود.
همچنین تجویز زردچوبه همزمان با لوواستاین و آتورواستاتین و همچنین داروهای کاهنده قند‌خون و همچنین داروهای کاهنده فشارخون احتمالاً موجب تشدید اثر آنها می‌شود.
به علاوه گزارش شده است که زردچوبه موجب کاهش متابولیسم داروهایی که از طریق سیتوکروم P450 متابولیزه می‌شوند می‌شود، لذا تجویز همزمان موجب تشدید اثر این داروها می‌شود.
زردچوبه همچنین موجب مهار فعالیت پلاکت‌ها می‌شود، در نتیجه مصرف آن همزمان با داروهایی مانند آسپرین و ضد انعقادهای دیگر مانند وارفارین و هپارین نیز توصیه نمی‌شود.
