بانوان و کابوسی ماهانه

آشنایی با سندروم پیش قاعدگی

سندروم پیش قاعدگی چیست؟
 

سندروم پیش قاعدگی که به اختصار PMS نیز نامیده می شود، در واقع مجموعه ای از علائم جسمی، روحی و روانی است که در ارتباط با چرخه ی قاعدگی بانوان می باشد. البته باید توجه داشت این علائم با علائم جسمی طبیعی که در طول تخمک گذاری اتفاق می افتد (مثل نفخ و...) مفتاوت است. این علائم جنبه های روحی روانی نیز داشته و اغلب آن قدر شدید هستند که در زندگی عادی فرد اختلال ایجاد می کنند و معمولا ده روز قبل از قاعدگی بروز کرده و کمی قبل یا بعد از قاعدگی از بین می روند. این سندروم علائم متعدد و گسترده ای شامل تغییرات خلقی، حساس شدن سینه ها‌، تمایل به مصرف غذاهای خاص، خستگی، تحریک پذیری و افسردگی دارد. تخمین زده می شود که از هر 4 زن قاعده شونده سه نفر تظاهراتی از این سندروم را تجربه می کنند. این مشکلات اواخر سنین 20 و اوایل 30 سالگی شدیدتر بوده است و به اوج خود می رسد.
علائم این سندروم با روندی قابل پیش بینی عود می کند و تغییرات فیزیکی و روحی مربوط به آن در برخی ماه ها شدیدتر و در برخی ماه ها خفیف تر می باشد. در هر حال نکته ی مهم این که بانوان نباید اجازه بدهند تظاهرات و عوارض این بیماری کنترل زندگی آن ها را در دست بگیرد. بلکه باید با اقدامات درمانی و تغییرات سبک زندگی در کنترل و بهبود علایم این سندروم پیش قدم باشند.

علائم این سندروم:
 

بیش از 200 علائم مختلف با این سندروم مرتبط می باشند. اما تحریک پذیری، احساس فشار و احساس ملامت سه علامت مهم و غالب این سندروم می باشد. علائم این سندروم به طور کلی در دو گروه تظاهرات روحی و فیزیکی طبقه بندی می شود.

علائم و تظاهرات روحی و رفتاری:
 

ـ اضطراب و احساس تحت فشار بودن
ـ احساس افسردگی
ـ گریه کردن ناگهانی
ـ نوسانات خلقی، تحریک پذیری یا عصبانیت
ـ تغییر اشتها و میل به برخی غذاهای خاص
ـ بی خوابی و مشکل در به خواب رفتن
ـ‌ انزوای اجتماعی
ـ عدم تمرکز
علائم و تظاهرات فیزیکی:
ـ‌ درد عضلات و مفاصل
ـ سردرد
ـ‌ خستگی
ـ افزایش وزن به دلیل احتباس مایعات در بدن
ـ نفخ شکم
ـ‌حساس شدن سینه ها
ـ بروز جوش و آکنه در روی پوست
ـ یبوست یا اسهال
هر چند علائم مربوط به سندروم پیش قاعدگی بسیار زیاد است ولی اغلب زنان فقط برخی از این موارد را تجربه می کنند و لازم نیست همه این علائم در یک فرد به طور همزمان بروز کند. برای برخی از بانوان دردهای فیزیکی و استرس روحی ناشی از این سندروم به قدری شدید است که مانع فعالیت های روزمره آن ها می شود. البته در مورد اغلب بانوان این علائم با شروع قاعدگی از بین می روند.
تعداد محدودی از بانوان به فرم پیشرفته تری از سندروم پیش قاعدگی مبتلا هستند که تظاهرات بسیار ناتوان کننده ای دارد. این شکل از سندروم که به سندروم بی قراری پیش قاعدگی معروف است، عوارضی مثل افسردگی شدید، احساس ناامیدی، خشم، بیقراری، کاهش عزت نفس، بیقراری و بی تمرکزی دارد. اغلب این بانوان اختلالات پنهان روانی دارند.
اگر شما با تغییرات مربوط به سبک زندگی قادر به کنترل بیماری نیستید و زندگی روزمره شما تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است، حتما باید با یک پزشک زنان و زایمان مشاوره کنید.

علل این سندروم:
 

علل دقیق این بیماری ناشناخته است ولی برخی از فاکتورها می توانند در بروز آن موثر باشند، از قبیل:

ـ تغییرات چرخه ای هورمون ها در بدن:
 

علایم و نشانه های سندروم پیش قاعدگی با نوسانات هورمونی بدن تغییر پیدا کرده و در دوران بارداری و یائسگی به طور کلی از بین می رود.

ـ تغییرات شیمیایی مغز:
 

سروتونین یکی از مواد شیمیایی مغز است که تأثیر قابل ملاحظه ای بر خلقیات فرد دارد و نوسانات آن در بروز سندروم پیش قاعدگی نقش مهمی دارد. کمبود سروتونین نقش کلیدی در بروز افسردگی، خستگی و ویار مرتبط با این سندروم دارد

ـ افسردگی:
 

افسردگی می تواند باعث تشدید برخی از علائم این سندروم شود. همچنین استرس نیز در بروز علائم PMS موثر است.

ـ عادات غذایی نامناسب
 

برخی از علائم PMS با کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در ارتباط بوده و برخی از علائم نیز با عادات غذایی نامناسب تشدید می شود. به عنوان مثال مصرف غذاهای شور باعث تشدید احتباس مایعات در بدن شده یا مصرف الکل و نوشیدنی ها کافئین دار تأثیرات منفی بر خلق و خو دارد. دریافت ناکافی منیزیم، منگنز، ویتامین D و E جزو عوامل خطر PMS محسوب می شوند. کمبود ویتامین های گروه B به ویژه ویتامین B6 نیز در بروز PMS تاثیر به سزایی دارد.
علاوه بر عوامل فوق افزایش سن و همچنین سابقه فامیلی جزو عوامل خطر این سندروم می باشند.

تشخیص بیماری:
 

در واقع هیچ تست آزمایشگاهی یا یافته های فیزیکی خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. اما سه نشانه اصلی کمک کننده به تشخیص عبارتند از:
* شکایت اصلی بانوان مربوط به علائم روحی ـ ‌روانی می باشد که مهم ترین آن ها همان گونه که اشاره شد تحریک پذیری، احساس فشار و افسردگی می باشد.
* علائم با روندی قابل پیش بینی در فاز قبل از شروع قاعدگی ظاهر می شود، کمی قبل یا بعد از آغاز قاعدگی ناپدید می شود و اغلب در دوره قبل از تخمک گذاری هیچ علائمی وجود ندارد.
در صورتی که برای کنترل این سندروم به مشاوره یک پزشک نیاز پیدا کردید، باید با شناخت کافی از علائم بیماری و زمان بروز آن ها پزشک خود را برای درمان مناسب تر هدایت کنید. بنابراین باید برای پاسخگویی به سئوالاتی از این قبیل آماده باشید:
ـ‌ علائم بیماری شما چه شدتی دارد؟
ـ در کدامیک از روزهای دوره قاعدگی علائم بیماری شدیدتر است؟
ـ آیا روزهایی از دوره قاعدگی شما وجود دارد که هیچ علائمی از بیماری را نداشته باشید؟
ـ چه عواملی علائم بیماری شما را بهتر یا بدتر می کند؟
ـ قبلا از چه روش هایی برای کنترل این بیماری استفاده کرده اید و این اقدامات تا چه حد در بهبود شما موثر بوده است؟
و...
اغلب برای تشخیص بیماری و مشخص کردن روند آن پزشک از بیمار می خواهد که علائم بیماری خود را حداقل به مدت دو دوره در تقویم ثبت کند. البته ابزارها و پرسشنامه های خاصی نیز برای ثبت این علائم طراحی شده است.
باید توجه داشت که برخی از بیماری ها در طول قاعدگی تشدید می شوند که ممکن است فرد را در مورد ابتلا به PMS به اشتباه بیندازد، در حالی که ممکن است مشکل او ناشی از وضعیت هایی مثل کم خونی، کم کاری تیروئید، اختلالات خوردن یا سوء مصرف مواد باشد. نکته کلیدی برای تشخیص این موارد از PMS در این است که علائم مربوط به این وضعیت ها مدام وجود دارد و محدود به دوره ی قبل از شروع قاعدگی نیست.
افسردگی، میگرن، صرع، آسم و... از وضعیت هایی هستند که در طول قاعدگی بدتر می شوند.

کنترل سندروم پیش قاعدگی:
 

برای درمان و کنترل سندروم در وضعیت های شدیدتر از روش های دارویی استفاده می شود، در حالی که در موارد خفیف تر می توان علائم بیماری را از طریق تغییرات مربوط به سبک زندگی تسکین داد.

دارو درمانی:
 

ممکن است پزشک یک یا چند دارو برای کنترل علائم بیماری به شما تجویز کند که اثر بخشی این داروها از هر فرد به فرد دیگر متغیر است. داروهای متداول تجویز شده برای درمان PMS شامل موارد زیر می باشد:

ـ داروهای ضد افسردگی:
 

داروهای ضد افسردگی نخستین درمان انتخابی برای PMS بوده و می توانند در بهبود عوارض روحی، تغییرات اشتها و بی خوابی موثر باشند. این داروها برای برخی افراد به صورت روزانه تجویز شده ولی برای برخی دیگر محدود به دو هفته قبل از شروع قاعدگی می باشد.

ـ داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی:
 

این داروها قبل یا با شروع قاعدگی تجویز شده و می توانند انقباضات عضلانی و درد و ناراحتی سینه ها را تسکین بدهند.

ـ‌ داروهای مدر:
 

اگر ورزش و محدودیت مصرف نمک برای تسکین ورم و احتباس مایعات کافی نباشد، می توان با تجویز داروهای مدر این عوارض را تسکین داد.

ـ ‌داروهای ضد بارداری خوراکی:
 

این داروها با مهار تخمک گذاری و تثبیت نوسانات هورمونی بدن تا حد زیادی به کنترل علائم PMS کمک می کند.

ـ‌مدروکسی پروژسترون استات:
 

این داروی تزریقی برای بهبود PMS شدید و توقف سریع تخمک گذاری تجویز می شود، ولی می تواند برخی از علائم سندروم را تشدید کند.

تغییرات مربوط به سبک زندگی و درمان های خانگی:
 

در اغلب موارد می توان این بیماری را با تغییر در عادات غذایی، ورزش و سبک زندگی تسکین داد.

ـ تغییرات رژیمی:
 

توصیه های غذایی زیر برای کمک به بهبود علائم PMS بسیار مفید و موثر می باشند:
* کاهش حجم وعده های غذایی و افزایش تعداد وعده ها که برای بهبود نفخ و احساس سنگینی موثر می باشد.
* محدودیت مصرف نمک و غذاهای شور که می تواند در جلوگیری از بروز ورم و احتباس مایعات موثر باشد.
* مصرف بیشتر غذاهای دارای کربوهیدرات های پیچیده مثل میوه، سبزی و غلات کامل.
* مصرف غذاهای غنی از کلسیم (در صورتی که فرد قادر به تحمل فراورده های لبنی نیست و نمی تواند مقادیر مورد نیاز کلسیم را از طریق رژیم غذایی تأمین کند ممکن است نیاز به مصرف مکمل های کلسیم داشته باشد).
* مصرف روزانه مکمل مولتی ویتامین
* اجتناب از مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار.
ـ کاهش استرس
ـ‌ داشتن خواب کافی

ـ ورزشهای مناسب:
 

بهره بردن از تمرینات کششی یا تمرینات تنفسی عمیق می تواند در بهبود سردرد، بی خوابی و بیقراری موثر باشد.
بهتر است به مدت چند ماه روند بروز علائم را ثبت کنید. به این ترتیب می توانید در مورد اقداماتی که برای شما مفید واقع شده اند تصمیم صحیح تری بگیرید.

طب مکمل:
ـ کلسیم:
 

مصرف روزانه 1200 میلی گرم کلسیم از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها می تواند علائم فیزیکی و فیزیولوژیک این بیماری را تخفیف دهد.

ـ منیزیوم:
 

ـ‌دریافت روزانه 400 میلی گرم منیزیم به صورت مکمل می تواند در بهبود احتباس مایعات، حساسیت سینه ها و نفخ ناشی از PMS موثر باشد.

ـ ویتامین B6:
 

ـ مصرف 50 تا 100 میلی گرم ویتامین B6 می تواند به بهبود برخی از علائم این بیماری کمک کند.

ـ‌ویتامین E:
 

ـ دریافت روزانه 400 واحد ویتامین E می تواند در بهبود عوارض ناشی از این بیماری موثر باشد.
ـ مکمل های منگنز و تریپتوفان نیز از ریزمغذی هایی هستند که به نظر می رسد در درمان PMS موثر باشند.

ـ گیاهان دارویی:
 

برخی از بانوان تسکین عوارض بیماری را با مصرف برخی گیاهان دارویی از قبیل زنجبیل، برگ تمشک، قاصدک و... گزارش کرده اند. ولی تعداد کمی از محققان به بررسی و تاثیرات دقیق این گیاهان دارویی پرداخته و همچنین سازمان غذا و داروی آمریکا گیاهان دارویی را مورد ارزیابی و طبقه بندی قرار نداده اند. یعنی ایمنی و موثر بودن آن ها تأیید نشده است. از طرفی ترکیبات فعال موجود در این گیاهان و عوارض سوء استفاده از آن ها ناشناخته مانده است.
منبع: نشریه بانو، شماره 26