بررسی رسالت ها و راه بردهای فرهنگی -تربیتی دولت زمینه ساز
چکیده
قرن های متمادی است که مظلومان و عدالت خواهان، منتظر ظهور موعودی هستند که حضور مقتدرانه وی به همراه تشکیل حکومت عدل جهانی و نابودی بساط ظلم و بی عدالتی، در کتب آسمانی وعده داده شده و امام مهدی (عج) همان موعودی است که اسلام مژده ظهورش را داده، اما این ظهور، بی زمینه سازی، امری نامعقول خواهد بود .
با توجه به گستردگی قیام حضرت مهدی (عج) و نیز دشمنان آن حضرت که منسجم و سازمان یافته در مقابل حضرت هستند، قالب اقدام برای زمینه سازی نیز باید متناسب با قدرت دشمن، لحاظ شود. به همین جهت، دولتی که زمینه ساز حکومت جهانی حضرت باشد، بهترین گزینه است .
در این مقاله، ضمن توجه به لزوم زمینه سازی برای ظهور و نیز چیستی و آرمان دولت زمینه ساز ابتدا به رسالت های فرهنگی -تربیتی دولت زمینه ساز پرداخته می شود. پس از آن در این چارچوب، راه بردهای دولت زمینه ساز در دو دسته راه بردهای داخل و خارج از کشور عرضه خواهد .
واژگان کلیدی
حضرت مهدی (عج)، حکومت جهانی، ظهور، زمینه سازی، دولت زمینه ساز، رسالت های فرهنگی، رسالت های تربیتی .
مقدمه
انسان برای رسیدن به کمال هستی و مقصد نهایی و فرار از امواج سهمگین روزگار ظلم و بی عدالتی و رسیدن به ساحل نجات به دست مصلح و منجی نهایی، لحظه شماری می کند. از طرفی اراده الهی بر این امر تعلق گرفته که روزی منادی و مجری عدالت خواهد آمد :
وَنُریدُ أَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعفُوا فِی الأَرضِ وَ نَجعَلَهُم أَئمَّةً وَ نَجعَلَهمُ الوارِثین؛ (1)
و ما برآن هستیم که بر مستضعفان روی زمین نعمت دهیم و آنان را پیشوایان سازیم و وارثان گردانیم .
روزی که صالحان، وارث زمین خواهند شد و آن را از چنگال طالحان و جباران رها خواهند ساخت :
وَلَقد کَتَبنَا فِِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الِّذکرِ أَنّ الآَرضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالحُونَ؛(2)
در زبور بعد از ذکر (تورات )نوشتیم :بندگان شایسته ام، وارث [حکومت ]زمین خواهند شد .
بنابراین، اصل ظهور منجی آسمانی که کتب آسمانی نیز او را وعده داده اند و بشر آمدنش را انتظار می کشد، امری قطعی است؛ اما آیا ما می توانیم در امر تعجیل ظهور، نقش داشته باشیم؟به عبارتی، ایا می توان با زمینه سازی، به ظهور حضرت ولی عصر (عج) شتاب بخشید؟اگر ما به زمینه سازی برای ظهور موظف هستیم، این کار چگونه صورت می پذیرد ؟آیا وظایف افرد فقط به وظایف فردی منحصر می شود یا حکومت و دولت نیز در این زمینه وظایفی برعهده دارد؟
همان گونه که در تعریف علمی از دولت نیز آمده،(3)دولت بر واقعیت هایی استوار است که در گذشته، اکنون و آینده وجود ندارد. بنابراین، آینده نگری و توجه به افق پیش رو نیز از وظایف مهم دولت به شمار می آید .
لزوم زمینه سازی برای ظهور
برخی با تمسک به دسته ای از روایات و برداشت نادرست از آنها، این گونه نتیجه گیری کرده اند که انسان ها، هیچ نقشی در ظهور ندارند و باید نظاره گر باشند تا اراده الهی بدان تعلق گیرد و ظهور محقق گردد.(4) بدیهی است نتیجه این دیدگاه، انتظار تکوینی و سلب اختیارازانسان است که با عقل سازگار نیست .
برخی نیز با تسمک به روایت«امتلا»که متواتر بین شیعه و اهل سنت است،(5) وجود و اشاعه ظلم، جور، فحشا و منکرات را توجیه می کنند(6)که این کار آنها، با روح قرآن و احادیث (7)در تعارض کامل است .
دلایلی که برای اصل زمینه سازی وجود دارند، عبارتند از :
الف) دلیل عقلی
از نظرعقلایی می توان گفت:تشکیل حکومت جهانی با آن عظمت و شکوه، به صورت دفعی محال نیست، اما دلیل عقلی یا نقلی معتبر برچنین وقوعی نداریم. ممکن است خود ظهور به دلیل عدم توقیت، به طور ناگهانی صورت گیرد، اما قطعاً نمی توان گفت بدون هیچ زمینه ای انجام می شود .
آیة الله مکارم شیرازی، درباره انواع آمادگی ها برای حکومت جهانی می نویسد :
برای این که دنیا چنان حکومتی را پذیرا باشد، چند نوع آمادگی لازم است :
1.آمادگی فکری و فرهنگی :یعنی سطح افکار مردم جهان، آن چنان بالا رود که بدانند مثلاً مسئله نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی، مسئله قابل توجهی در زندگی بشر نیست و تفاوت رنگ ها و زبان ها و سرزمین ها، نمی تواند بشر را از هم جدا سازد .
2.آمادگی اجتماعی:مردم جهان باید از ظلم و ستم و نظامات موجود خسته شوند، تلخی این زندگی مادی و یک بعدی را احساس کنند و حتی ازاین که ادامه این راه یک بعدی، ممکن است در آینده مشکلات کنونی را حل کند، مأیوس گردند .
3.آمادگی های تکنولوژی و ارتباطی :بر خلاف آن چه بعضی می پندارند که رسیدن به مرحله تکامل اجتماعی و رسیدن به جهانی آکنده از صلح و عدالت، تنها با نابودی تکنولوژی جدید امکان پذیراست، وجود این صنایع پیش رفته، نه تنها مزاحم یک حکومت عادلانه جهانی نخواهد بود، بلکه شاید بدون آن وصول به چنین هدفی محال باشد...معجزه، استثنایی است:منطقی در نظام جاری طبیعت، برای اثبات حقانیت یک آیین آسمانی؛ نه برای اداره همیشگی نظام جامعه.
4.آمادگی های فردی :حکومت جهانی قبل از هرچیز، نیازمند عناصر آماده و با ارزش انسانی است تا بتواند بار سنگین چنان اصلاحات وسیعی را به دوش بکشد. (8)
ب)دلایل نقلی
1آیات قرآن
جدای ازآیاتی که به صورت عموم بر لزوم زمینه سازی دلالت می کند،(9)آیاتی در قرآن به طور ویژه، لزوم زمینه سازی را بیان می نماید؛ از جمله، علامه طباطبایی در ذیل آیه شریفه 52از سوره سبأ که می فرماید: (وَ قَالُوا آمَنَّا بِه وَ أَنَّی لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِن مَکَانٍ بَعیِدٍ ).«و می گویند :به حق ایمان آوردیم ولی چگونه می توانند از فاصله دور به آن دست یابند»، می نویسد :
وقتی قائم (عج) به سرزمین «بیداء»برسد، لشکر سفیانی در برابرش صف آرایی می کند. پس خدای عزو جل زمین را دستور می دهد تا پاهای ایشان را درخود فرو ببرد و بگیرد، و درباره همین مورد است که خدای عز و جل می فرماید:
(وَ لَو تَرَی إِذ فَزِعُوا فَلَا فَوتَ وَ أُخِذُوا مِن مَکَانٍ قَرِیبٍ وَ قَالُوا آمَنَّا بِهِ )؛(10)یعنی می گویند :اینک ما به قائم آل محمد (عج) ایمان آورده ایم ؛
(وَ أَنَّی لَهُم التَّنَاوُشُ مِن مَکَانٍ بَعِیدٍ*وَ جِیلَ بَینَهُم وَ بَینَ مَا یَشتَهُونَ)(11)؛ یعنی بین آنان وعذاب نشدن، حایل ایجاد می شود ؛
(کَمَا فُعِلَ بِأَشیَاعِهِم )؛(12)یعنی آنهایی که قبل از ایشان، مکذبین بودند و هلاک شدند؛
مِن قَبلُ إنَّهُم کَانُوا فِی شَکٍّ مُّریِبٍ.(13)
این آیه، دست رسی به ایمان (از جمله مهدی )از مکان دور دست را ناممکن می داند؛ زیرا آنان این ایمان را هنگام گرفتار آمدن در چنگال مجازات را بیان کردند و آن را خلاصی خود قرار دادند و ایمان اضطراری که از روی خوف و وحشت باشد، ارزشی نخواهد داشت. از این آیه استفاده می شود که اگر ایمان به حضرت مهدی (عج) واقعی (و از جای نزدیک و قرب ولایی)باشد، ممکن است عاملی برای دست رسی به آن حضرت باشد. اما چنان چه ایمانی ظاهری و (از مکان بعید، و دو را زمحبت و ولایت )باشد، اثری نخواهد بخشید. قرآن در جای دیگری می فرماید :
إِنَّ اللهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَومٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِم ؛ (14)
خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملتی )را تغییر نمی دهد، مگر آن که آن چه را در خودشان است، تغییر دهند .
با استناد به روایات و دلایل عقلی فراوان، می توان دریافت که حضور حضرت مهدی (عج) و برخورداری از نعمت ظاهری و معنوی حکومتش، در گرو حکومت و دگر گونی جامعه انسانی عموماً و جامعه اسلامی خصوصاً است. دست کم شروع حرکت اصلاحی در جامعه، می تواند نویدی بر اسباغ نعمت الهی ظهور و حضور باشد. از کلمات «قوم »و «انفسهم »، در این آیه شریفه و آیات مشابه،(15)استفاده می شود که اراده جمعی جامعه، فراهم کننده بسترهای گوناگونی است که در سرنوشت آن اجتماع تأثیر به سزایی دارد. در واقع، تغییر زیرساخت های ارزشی جامعه، بستر و زمینه مهمی در دگرگونی اوضاع اجتماعی است. این تغییر از درون اندیشه و جان انسان ها نشئت می گیرد و آغاز می شود و سپس اراده نو اجتماعی مناسب با آن اندیشه و آرمان، به دنبالش ظاهر می گردد .
بنابراین، برای تکامل جامعه و در نهایت رسیدن به یک نتیجه مطلوب اجتماعی، فراهم آوردن برخی از زمینه های اجتماعی، امری اجتناب ناپذیر است.
به همین ترتیب، آیات دیگری نیز بر ضرورت موضوع دلالت دارد.(16)
2.روایات
روایات در این زمینه، بسیار زیاد است. به جهت دسته بندی، به واژه های کلیدی و مهم به کار گرفته شده در این روایات اشاره می کنیم:
-وطأ:در بردارنده ی معنای هموار سازی است. و عبارت «وَطاءَ الشیءَ»، یعنی آن چیز را آماده و مهیا ساخت .(17)
طبرانی و ابن ماجه از پیامبر (ص) نقل می کنند که فرمود :
یخرج ناس من المشرق فیوطئون للمهدی سلطانه؛ (18)
مردمی از مشرق خروج می کنند و زمینه حکومت مهدی را آماده می سازند .
-مهد:ردر بردارنده ی معنای آماده سازی است و عبارت «مَهدتُ الامر»یعنی آن کار را آماده کردم ؛(19) چنان که این آیه شریفه می فرماید :
وَمَن عَمِلَ صَالِحاً فَلِأَنفُسِهِم یَمهَدُونَ؛ (20)
و کسانی که کار شایسته کنند، [فرجام نیک را ]به سود خودشان آماده می کنند.
حدیث نبوی نیز می فرماید :
و انه یخرج قوم من اهل المشرق او خراسان یمهدون للمهدی سلطانه و هم اصحاب الریات السود و یکون قائدهم الخراسانی من ذریة الحسین.(21)
-روایات متضمن واژه های «العرق »و«العلق»
بشیر نبّال می گوید :
...لمّا قدمتُ المدینه، قلتُ لابی جعفر انهم یقولون ان المهدی لو قام لا ستقامت لَهُ الاُمورعفواً، و لا یُهریق محجمه دم. فقال :کلّا! و الذی نفسی بیده! لو استقامت لاحدٍ عفواً، لاستقامت لرسول الله (ص) حین اُدمیت رباعیتُه، و شُبح فی وجهِهِ! کلّا! و الذی نفسی بیده! حتّی نمسحَ نحن و انتم العرق و العلق، ثم مسح جبهتَه؛ (22)
...هنگامی که به مدینه رسیدم، به امام باقر (ع)عرض کردم :آنان می گویند :هنگامی که مهدی (عج) قیام کند، کارها به خودی خود، برای او سامان می گیرد و حتی به اندازه حجامتی هم خون نمی ریزد. حضرت فرمود:«هرگز چنین نیست ! سوگند به آن که جانم به دست اوست! اگر قرار بود کارها برای کسی به خودی خود سازمان گیرد، هر آینه برای رسول خدا سامان می گرفت، در آن روز که دندان هایش شکست و صورتش مجروح گشت! نه! قسم به آن که جانم به دست اوست! چنین نخواهد شد تا آن که ما و شما، عرق و خون را از چهره خود پاک کنیم .»
معمّربن خلّاد نیز می گوید :
ذکر القائم عند ابی الحسن الرضا. فقال :انتم الیوم ارخی بالاً منکم یومئذٍ...قالو:کیف؟قال :لو قد خرج قائمنا لم یک الّا العَلَق و العرق، و النوم علی السُّروج....؛(23)
در مجلس امام رضا (ع) ازامام قائم (عج) یادی به میان آمد. آن حضرت فرمود :«شما، امروز [که امامتان قیام نکرده و حکومت را به دست نگرفته]در آسودگی و آسایش بیشتری نسبت به آن روز [که امامتان قیام کند]قرار دارید.»از آن حضرت پرسیدند :چه طور چنین است ؟فرمود:«هنگامی که قائم ما [اهل بیت ]خروج کند، چیزی جز عرق ریختن و خون بسته شده ای [که از سختی کار بر پوست دست و صورت ظاهر می شود ]و نیز خواب و استراحت بر روی مرکب ها نخواهد بود ... .»
-روایات بیان علت طولانی شدن غیبت
امام صادق (ع) درباره طولانی شدن عذاب بنی اسرائیل می فرماید :
فلما طال علی بنی اسرائیل العذاب ضجوا و بکوا الی الله اربعین صباحاً فاوحی الله الی موسی و هارون یخلصهم من فرعون فحطّ عنهم سبعین و مأه سنة، هکذا انتم لو فعلتم لفرج الله عنا، فاما اذ لم تکونو فان الامر ینتهی الی منتهاه؛ (24)
زمانی که عذاب بنی اسرائیل طول کشید، آنان ضجه زدند و چهل روز به درگاه خدا گریستند. پس خداوند به موسی و هارون وحی کرد که آنان را از فرعون خلاصی می بخشد. پس 170سال گرفتاری از آنان برطرف شد. هم چنین شما اگر چنین کنید، خداوند فرج ما را می رساند و اگر مانند آنان نباشید، امر [فرج]به انتهای زمان معین خود می رسد .
این روایت به صراحت بیان می کند که اگر درست اقدام شود، می توان طول غیبت را کاهش داد .
روایاتی نیز به آماده شدن برای قیام آن حضرت اشاره می کنند :
لیعدّنّ احدکم لخروج القائم و لو سهماً؛(25)
برای خروج حضرت قائم (عج) اگر شده حتی یک تیر آماده کنید .
سیاست های دولت زمینه ساز
چنان که گفته شد، آینده نگری و توجه به افق پیش رو، از وظایف مهم دولت است. در حال حاضر، آینده پژوهی و آینده نگری، جزو مباحث علمی و دانشگاهی قرار گرفته و با توجه به اعتقاد یقینی به تحقق جامعه مهدوی باید در جهت تعجیل آن بکوشیم و برای برپایی آن جامعه تلاش کنیم .
در جامعه ایرانی مسلمان، دولتی مطلوب است که برای تحقق جامعه مطلوب گام بردارد، رفتارها را شبیه جامعه آرمانی کند و در زمینه سازی ظهور تلاش نماید. لزوم زمینه سازی، در مباحث پیشین بحث شد، اکنون به بیان سیاست های دولت زمینه ساز می پردازیم..
رسالت های دولت زمینه ساز(26)
الف )ایجاد رغبت عمومی به حکومت مهدوی
1.تبیین جای گاه امام در حیات انسان، هستی و جامعه
تلاش همه انسان ها در زندگی برای دست یابی به سعادت است، اما اگر در حقیقت سعادت انسان و عوامل مؤثر بر آن دقت شود، مشخص خواهد شد که نه تنها مسائل فردی، بلکه جامعه و حتی هستی را در تعاملی نزدیک با عاقبت و سعادت انسانی می توان بررسی کرد. اگر جای گاه امام در حیات انسان، هستی و جامعه، تبیین شود و افراد جامعه بدانند و باور کنند که امام، واسطه فیض است و خداوند، آسمان و زمین را به برکت وجود آن بزرگ وار نگه داشته (27)و زمین لحظه ای را بدون او تحمل نخواهد کرد(28) و بدانند امامت چیست و امام کیست و به بیانی دیگر، پر رنگ کردن نقش امام در محورهای مذکور، بی شک در ایجاد رغبت عمومی به حکومت مهدوی و تربیت نسل زمینه ساز، کمک شایانی خواهد کرد.
2.تشریح صفات امام مهدی (عج)
اگر در جامعه، صفات امام برای مردم تشریح شود و آثار و نتایج اعتقاد به آن بزرگ وار بازگو گردد، شیرینی کلام آن بزرگ وار و عطر اطاعت راستین از ایشان، در جامعه پیچیده خواهد شد.(29) اگر مردم بدانند که فقدان شناخت امام، موجبات مرگ معنوی، ضلالت، جهالت و کفر و نفاق را فراهم خواهد کرد(30) و شناخت حقیقی دین، به شناخت امام وابسته است،(31)به یقین بسیاری از مشکلات جامعه حل خواهد شد. در این میان، دولت زمینه ساز می تواند با گسترش امکانات خویش و ایجاد بسترهای مناسب و با استفاده از ابزارهای مناسب، در مسیر تحقق این امر مهم، گام های مؤثری بردارد .
3.ترسیم دورنمای حکومت مهدوی
شاید یکی از علل دوری جامعه از فرهنگ انتظارصحیح حکومت مهدوی، روشن نشدن دورنمای آن حکومت برای افراد آن جامعه باشد. هر چند نمی توان درخشندگی حکومت جهانی حضرت قائم (عج) را آن طور که هست نشان داد، شاید بتوان با ذکر ویژگی های این حکومت در همه زمینه ها، دورنمایی ازاین نظام بهشتی و سراسر عدل آن را توصیف کرد و رغبت عمومی برای دولت کریمه را ایجاد نمود؛ حکومتی که برپایی آن به تعبیر آیات قرآن، همانند زنده شدن دوباره زمین است.(32) و جانشینی حقیقی انسان بر روی زمین در آن محقق خواهد شد؛(33)حکومتی که در آن خوف ها از بین می رود، جان و مال و آبروی مردم در امان قرار می گیرد و در سراسر جهان امنیت حاکم می شود. (34)در این عصر فقر و بی عدالتی، کیست که با شنیدن اوصاف بهشت عدل مهدوی که در آن آسمان باران خود را فرو می ریزد و زمین نباتات خود را بیرون می افکند،(35) این چنین روزگاری را از خداوند طلب نکند؟
4.ارایه الگوی دولت اسلامی منتظر
برای تحقق روی کردهای جامعه آرمانی اسلامی، تمامی رفتارها، سیاست ها، فرهنگ ها، روی کردها و گفتارهای دولت، باید شبیه جامعه مطلوبی باشد که وعده آن در قرآن داده شده است. البته مراد آن نیست که این دولت در کمال، هم چون دولت مهدوی باشد، ولی دست کم باید با اصول حکومت مهدوی هم سو بوده، در جهت اهداف آن حرکت کند. در این جا به چند نمونه از ویژگی های بارز دولت موعود اشاره می نماییم که دولت زمینه ساز نیز باید در مسیر تحقق آنها تلاش نماید :
-خدامحوری
یکتا پرستی و خدانحوری در فرهنگ مذهبی اسلام، نخستین ارزشی است که به آن توجه می شود. این ویژگی در عینیت فرهنگ و سیاست جامعه اسلامی، جلوه های بسیاری دارد.(36) این موضوع در عصر طلایی حکومت امام مهدی (عج) به اوج خود می رسد. امام صادق (ع) می فرماید :
إذا قام القائم لایبقی أرض إلّا نودی فیها شهادة أن لا إله الّا الله وأنّ محمّداً رسول الله ؛ (37)
زمانی که قائم (عج) قیام کند، هیچ سرزمینی نمی ماند، مگر این که ندای شهادتین (لا إله إلّا الله و محمّد رسول الله )در آن طنین اندازد.
بی تردید در وانفسای انسان محوری (38)بشرامروز، تلاش در جهت گسترش فرهنگ خدامحوری در داخل و خارج از مرزها، وظیفه دولت زمینه ساز است. از طرفی، دولت منتظر باید تلاش کند که در عمل نیز، خدامحوری را ستون فقرات تمام برنامه های خویش قرار دهد .
-اخلاق محوری
هرپژوهش گر حقیقت جو، با اندک کاوش در منابع اولیه اسلام، معنویت سالاری و اخلاق محوری را درتار و پود تعالیم آن آشکارا نظاره خواهد کرد. کمتر گزاره دینی را می توان یافت که ذاتاً صبغه اخلاقی نداشته باشد. در منشورتعالیم اسلامی، هیچ رفتار و پنداری وجود ندارد که نتوان ماهیتی ملکوتی و الهی به آن بخشید. تقوا که یکی از ارزش های معنوی و اخلاقی و از اهداف تربیتی در نظام اسلامی است، از مهم ترین مبانی اخلاقی و تربیتی حکومت امام عصر (عج) محسوب می گردد. پیامبر (ص) می فرماید :
یملأ قلوب العباد عبادة و یسعهم عدله؛ (39)
دل های بندگان را پر از عبادت می کند و عدلش فراگیر می شود .
امام باقر (ع) نیز می فرماید:
یامرکم ان لا تشرکوا به شیئا و ان تحافظوا علی طاعته و طاعة رسوله، و ان تحیوا ما احی القران و تمیتوا ما امات و تکونوا اعوانا علی الهدی ووزراءعلی التقوی ؛(40)
[حضرت مهدی ]شما را فرمان می دهد که چیزی را شریک او (خدا)نسازید و بر اطاعت او و فرمان برداری از پیامبرش کوشا باشید؛ آن چه را قرآن زنده ساخته است، زنده سازید و آن چه را که قرآن در پی نابودی آن است، از میان بردارید؛ در راه هدایت، مددکار باشید و در راه تقوا و پبرهیز کاری، کمک کار .
-عزت محوری
خداوند متعال در قرآن کریم، عزت را تماماً و بالاصاله از آن خویش می داند(41) و در آیات دیگر، آن را بعد از خود، به رسول خدا و مؤمنان متعلق می داند.(42) بنا به فرموده قرآن، هر که خداوند اراده نماید، عزیز و هر که را بخواهد، ذلیل می گرداند.(43)بی تردید حفظ عزت مسلمانان و بالا بردن جای گاه حکومت در همه سطوح، بر حکومت اسلامی واجب است ؛ اصل مهمی که نبی مکرم اسلام آن را متذکر شده اند :
الاسلام یعلو و لا یعلی علیه .(44)
این گونه احادیث و قواعدی مثل «نفی سبیل»در زمینه سیاست خارجی و روابط مسلمانان با کافران، بر تمامی قراردادها و قوانین حاکم است و نقش کلیدی دارد.
شهید مرتضی مطهری (رحمه) در این باره می فرماید :
درگفتارهای اقبال لاهوری، خواندم که موسولینی گفته است:«انسان باید آهن داشته باشد تا نان داشته باشد »؛ یعنی اگر می خواهی نان داشته باشی، زور داشته باش. ولی اقبال می گوید:«این حرف درست نیست؛ اگر می خواهی نان داشته باشی، آهن باش.»نمی گوید آهن باش ؛ بلکه آهن باش؛ یعنی شخصیت تو؛ شخصیتی محکم به صلابت آهن باشد. می گوید:شخصیت داشته باش. چرا به زور متوسل می شوی؟چرا به اسلحه متوسل می شوی ؟بگو اگر می خواهی هر چه داشته باشی، خودت آهن باش؛ خودت فولاد باش؛ خودت شخصیت داشته باش؛ خودت با صلابت باش ؛ خودت منش داشته باشد.(45)
«معزّالمؤمنین »(عزت بخش مؤمنان )، یکی از القاب وجود نازنین امام مهدی (عج) است. در جامعه و نظامی که ایشان بنیان گذار و حاکم آن است، زمام همه امور در دست طبقات محروم و ستم دیده قرار دارد و مستضعفان، با عزت و کرامت، بر امور جامعه حاکم می شوند و به اداره آن می پردازند. رسول اکرم (ص) فرمود :
اذ بعث الله رجلا من اطائب عترتی و ابرار ذریتی، عدلا مبارکا ذکیا، لا یغادر مثقال ذرة، یعز الله به الدین و القرآن و الاسلام و اهله، و یذل به الشرک و اهله؛ (46)
هنگامی که خداوند مردی را از پاک ترین فرزندان و خوب ترین عترت من بر می انگیزد که سرا پا عدل و برکت و پاکی است، ازکوچک ترین حقی چشم پوشی نمی کند؛ خداوند به وسیله او دین و قرآن و اسلام و اهل آن را عزیز می کند و شرک و اهل شرک را خوار وزبون می سازد .
امام سجاد (ع) در تفسیر آیه 55سوره مبارکه نور(47) در تفسیرایمان آوردگانی که خدا وعده استخلاف در زمین به آنان داده است می فرماید :
هم و الله شیعتنا اهل البیت، یفعل الله ذلک بهم علی رجل منا، و هو مهدی هذه الامة؛(48)
به خدا سوگند! آنها شیعیان ما هستند. خداوند این کار را برای آنان به دست مردی از ما انجام می دهد که مهدی این امت است .
دولتی که منتظر دولت موعود است، باید در تمام عرصه ها، مخصوصاً عرصه های بین المللی، از تمامیت اسلام، ارزش های آن و سرزمین اسلامی، هم چون نگهبانی عزت مند، پاس داری کند .
-وحدت محوری
به تأیید قرآن، جوامع بشری ابتدا بروحدت و برابری استوار بوده اند .
وَمَا کَانَ الَّناسُ إِلَّا أُمَّةً وَاحِدَةً فَاختَلَفُوا؛ (49)
ومردم جزیک امت نبودند. پس اختلاف پیدا کردند .
به طورکلی، تاکنون دو جریان بزرگ اجتماعی در طول تاریخ وجود داشته :اول، جنبش و تلاش کسانی که توقف ظلم و تجاوز و بی عدالتی را می خواسته اند و به عدالت و وحدت و برابری انسان ها اعتقاد داشته اند. دوم، تلاش صاحبان زر و زور و تزویر که حفظ نظام طبقاتی و برتری و تبعیض نژادی و بی عدالتی و روابط استثماری را خواهانند. در دوران سبز زندگی، یعنی دوران ظهور ولی عصر (عج) که بشر حیات بهاری خود را خواهد دید، آن حضرت شرایط را به گونه ای فراهم خواهد کرد که بین مردم، وحدت کامل ایجاد شود. امام صادق (ع)می فرماید :
یظهرالله عزّوجلّ الحقّ و العدل فی البلاد و یحسن حال عامة العباد و یجمع الله و یولّف بین قلوب مختلفة؛ (50)
خداوند عزّ و جلّ به واسطه او، حق را ظاهر می گرداند و عدل را در شهرها گسترش می دهد و حال عموم مردم را بهبود می بخشد و وحدت کلمه پدید می آورد و بین قلب های گوناگون الفت ایجاد می کند
امیرمؤمنان (ع) دراوصاف امام زمان (عج) می فرماید :
و القی الرافة و الرحمة بینهم فیتواسون...ولا یعلو بعضهم بعضا و یرحم الکبیر الصغیر و یوقرالصغیرالکبیر؛ (51)
در میان مردم، مهربانی و هم دلی برقرار می کند ؛ پس مردمان در پرتو آن، هم دیگر را یاری می کنند...وبر یک دیگر برتری طلبی ندارند؛ بزرگ تر به کوچک تر رحم می کند و کوچک تر به بزرگ تر احترام می گزارد.
دولت مردان وظیفه دارند تا با الگو گرفتن از حضرت مهدی (عج) در صدد ایجاد وفاق ملی و اتحاد اسلامی باشند و از طرفی با بررسی عوامل و موانع وحدت، در تهیه عوامل و در رفع موانع بکوشند. همان گونه که روش حکومت حضرت مهدی (عج) این چنین است .(52)
-شایسته محوری
اصل شایسته سالاری، بافطرت انسانی، سازگار و در تمامی فرهنگ ها و مکتب ها و مکتب های بشری مورد نفاق است. اگر اختلافی دراین زمینه وجود داشته باشد، به تشخیص معیارصلاحیت و شایستگی مربوط است که اقوام گوناگون هر کدام معیار خاصی برای آن در نظرمی گیرند. در فرهنگ اسلام هم چون دیگر فرهنگ های اصیل، معیار شایستگی، برخورداری افراد از تخصص و تعهد است؛ به طوری که فرد، افزون بر برخورداری از تخصص و توانایی لازم در انجام دادن مسئولیت های محوله، خود را به حفظ حدود و مقررات تعیین شده موظف بداند. رعایت این اصل، به ویژه در سپردن مسئولیت ها ی محوله، خود را به حفظ حدود و مقررا تعیین شده موظف بداند. رعایت این اصل، به ویژه در سپردن مسئولیت های مهم و کلیدی، اهمیت بسزایی دارد. در دیدگاه اسلام، چون هدایت مردم اصل و اساس است، خداوند بهترین انسان را برای این امر برگزید. گزینش بهترین انسان ها برای پیامبری و هدایت بشر، وعده بر این که صالحان وارث نهایی زمین هستند(53) و کلمات معصومان،(54) بهترین دلیل برای اثبات این مطلب است که شایسته سالاری، یکی از استراتژی های کلی در حکومت مهدوی به شمار می آید. ویژگی هایی که درباره یاران حضرت مهدی (عج) نقل شده، به خوبی اثبات کننده این مدعاست.(55)بنابراین، دولت پرچم دار زمینه سازی حکومت حضرت مهدی (عج)، باید خود در ارزیابی و استخدام نیروها، از معیارهای کارکنان حکومت مهدوی الهام گیرد .
-تربیت محوری
همه آیاتی که در قرآن کریم درباره بعثت انبیا مطرح شده، تعبیر (یُزَکِّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتاَّ ب وَ الحِکمَة)دارد؛ یعنی انسان سازی و تربیت انسان، از اصلی ترین اهداف بعثت انبیا به شمار می آید. بر اساس آموزه های دین مبین اسلام، حکومت بهترین وسیله برای رسیدن به این هدف مهم محسوب می گردد. از واقعیت های تردید ناپذیر، این است که انسان در همه ابعاد، قابلیت تربیت و سازندگی دارد و هنگامی که برنامه های تربیتی براساس ارزش های والای اخلاقی و انسانی تنظیم گردد، بشر راه اعتدال و درستی را خواهد گزید و در راه و روش شایسته و ستوده ای گام خواهد نهاد اما اگر برنامه ها و عوامل تربیتی، فاسد و ناصالح باشد، بی تردید نتیجه معکوس خواهد داد و انسان به سوی تباهی خواهد رفت.
کانون خانه و خانواده که کودک در آن دیده بر جهان می گشاید یکی از عوامل تربیتی است که در جهت دهی به کودک، نقش بسیار مهمی دارد. پس از خانه، نقش مدرسه مهم است که کودک با ورود بدان جا، مراحل نخستین دانش و فرهنگ را از طریق آموزگاران دریافت می دارد و هر چه مراحل مختلف علمی را طی می کند، سطح مطالعه و فرهنگ و آگاهی های او بالا می رود تا سرانجام به عالی ترین مراحل و مدارج علمی و فکری می رسد. نقش محیط و جامعه نیزاهمیت دارد. کودکی که در جامعه ای مملو از دروغ و شائبه و بی بند باری رشد کند، تربیت ناشایست و نادرست می پذیرد. اما کودکی که در جامعه دین باور وامانت دار و سرشار از جیا و درست کاری تربیت شود، فردی شایسته خواهد بود.
هم چنین رسانه های گروهی و دستگاه های تبلیغاتی جامعه هم چون روزنامه ها و مجلات، رادیو و تلویزیون اهمیت دارند. امام مهدی (عج) که در اندیشه اصلاح جامعه جهانی است و می خواهد جامعه ای اسلامی پی ریزی نماید و آن را به ارزش های والای انسانی و قرآنی آراسته سازد، در این راه باید از وسایل و عوامل تربیتی بهره گیرد و آموزش های تربیتی صحیح و سازنده خویش را به وسیله این وسایل و تجهیزات به مردم برساند. از این رو، فرهنگ و تعالیم انسان ساز اسلام، مدارس و آموزشگاه ها را اداره و رهبری می کند و راه های تعلیم و تربیت در همه مراحل از شیوه ها و برنامه های اسلامی بهره مند می گردد و وسایل ارتباط جمعی به طور کامل، شایسته و ثمر بخش می شوند و از چارچوب مقررات و ارزش های اسلامی تجاوز نمی کنند.(56) حضرت علی (ع)می فرماید :
مهدی (عج) هواهای نفسانی را به هدایت باز خواهد آورد، آن گاه که هدایت را به هواپرستی بفروشند و آرا و نظرها را برقرآن منطبق سازد، چون قرآن را بر مدار آرای خویش بازخوانند.(57)
بنابراین، دولت زمینه ساز نیز باید با دیدی تیزبینانه، برای همه نهادهایی که به نحوی در مسئله تربیت نقش دارند، برنامه و هدف تعیین شده داشته باشد .
ب)ارتقای بصیرت دینی و پای بندی اخلاقی جامعه
طبق روایات بسیار در وصف آخر الزمان و عصر غیبت کبرا، فتنه هایی گم راه کننده به وقوع می پیوندند که بصیرت و فهم عالمانه دین، یکی از راه های اصلی نجات و پیروی از مسیراهل بیت علیهم السلام است.
امام صادق (ع)درتفسیر آیه شریفه (إِنَّ فی ذلکَ لَآیاتٍ لِلمُتَوَسِّمین)(58) می فرماید :
کانی انظرالی القائم و اصحابه فی نجف الکوفة کان علی رؤسهم الطیر، قدفنیت ازوادهم و خلقت ثیابهم، قد اثرالسجود بجباههم، لیوث بالنهار، رهبان بالیل، کان قلوبهم زبرالحدید، یعطی الرجل منهم قوة اربعین رجلا، لاتقتل احدا منهم الا کافر او منافق و قد وصفهم الله تعالی بالتوسم فی کتابه العزیز بقوله :(إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَاتِ لِلمُتَوَسِّمِینَ )؛(59)
گویا قائم و یاران او را می بینم که در نجف (کوفه )اجتماع کرده و پرندگانی بر سرآنها پرواز می کنند. توشه های آنها کاستی گرفته، جامه های آنها کهنه شده و نشان سجده بر پیشانی آنها نقش بسته است. آنها شیران روز و زاهدان شب اند دل هایشان مانند پاره های آهن[محکم و استوار]است و ره کدام از آنها، توان چهل مرد را دارا هستند. هیچ یک ازآنها کشته نمی شود مگر به دست کافر یا منافق. خداوند تعالی در کتاب عزیز خود از آنها با عنوان اهل بصیرت و تیزبینی یاد کرده است، آن جا که می فرماید :در این (عذاب)برای اهل بصیرت نشانه هایی نهفته است .
امام عسگری (ع)خطاب به احمد بن اسحاق می فرماید :
...و الله لیغیبن غیبه لا ینجو من الهلکة فیها الا من ثبته الله عزّ وجلّ علی القول بامامته و وفقه فیها للدعاء بتعجیل فرجه؛ (60)
..سوگند به خدا![فرزندم]دارای غیبتی خواهد بود که هیچ کس در آن دوران، از هلاکت و نابودی رهایی نمی یابد، مگر آن که خداوند، او را بر اعتقاد به امامت وی استوار سازد و بر دعا برای تعجیل ظهور آن حضرت، توفیقش بخشد .
هم چنین روایات فراوانی که به تفقه در دین سفارش می کنند، بر این مطلب گواهی می دهد. دراین باره، لازم است دولت زمینه ساز، به دو نکته کلیدی توجه ویژه نماید:
1.تعمیق معرفت دینی، پشتوانه خوبی در عرصه مهدویت (یکی از گزاره های اصیل دینی )است؛
2.جامعه ای صالح است که می تواند زمینه و پذیرای مصلح کل باشد .
پی نوشت ها :
*دانش آموخته مرکز تخصصی مهدویت .
**دانش آموخته مرکز تخصصی مهدویت .
1.سوره قصص، آیه 5.
2.سوره انبیا، آیه 105.
3.عبدالرحمان عالم ، بنیادهای علم سیاست، ص138، تهران :نشر نی ، 1378ش.
4.دلیل طرف داران این نظریه، روایاتی است که وقت ظهور را شبیه به وقت قیامت می دانند؛از جمله روایت مفضل از امام صادق (ع) که می فرماید :«...لأنه هو الساعة التی قال الله تعالی:(یَسئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرسَاهَا قُل إِنَّمَا عِلمُهَا عِندَ رَبِّی لاَ یُجَلِّیهَا لِوَقتِهَا إِلَّا هُوَ ). (محمد باقر مجلسی، بحار الانوار ، ج53، ص2، بیروت :انتشارات مؤسسه الوفاء، 1404ق)؛زیرا آن ظهور مهدی همان ساعت (و قیامتی )است که خداوند متعال درباره آن می فرماید :یَسئَلُونَکَ عَنِ الّسَاعَةِ أَیّانَ مُرسَاهَا قُل إِنَّمَا عِلمُهَا عِندَ رَبِّی لَا یُجَلِّهَا لِوَقتِهَا إِلّا هُوَ.(محمد باقر مجلسی ، بحار الانوار ، ج53، ص2، بیروت :انتشارات مؤسسه الوفاء ، 1404ق)؛زیرا آن ظهور مهدی همان ساعت (وقیامتی )است که خداوند متعال درباره آن می فرماید :(یَسئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرسَاهَا....)، درباره قیامت از تو سؤال می کنند، کی فرا می رسد. بگو :علمش فقط نزد پروردگار من است و هیچ کس جز او [نمی تواند]وقت آن را آشکار سازد .
5.المهدی من ولدی تکون له غیبة اذا ظهر یملا الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلما. »(لطف الله صافی گلپایگانی ، منتخب الاثر ، ص310، مکتبة آیة الله صافی گلپایگانی ، 1428ق، حافظ سلیمان حمسی قندوزی ، ینابیع المودة ، ج3، ص115، کاظمین ، بی نا، 1385ق).
6.المهدی من ولدی تکون له غیبة اذا ظهر یملا الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلما»؛(علاء الدین علی متقی هندی، البرهان فی علامات اخر الزمان، ص78)مهدی (عج) از فرزندان من است. برای او غیبتی است، هنگامی که ظاهر شود ، زمین پر از قسط و عدل می شود؛ همان طور که پر از جور و ظلم شده است .
7.(وَلتَکُن مِنکُم أُمَّةٌ یَدعُونَ إِلی الخَِیرِ وَ یَأمُرونَ بالمَعروُفِ وَ یَنهَونَ عَنی المُنکَر) و باید از میان شما، گروهی، [مردم را ]به نیکی دعوت کنند وبه کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند.(سوره آل عمران ، آیه 104.
8.ناصر مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی (عج) ، ص80-83، قم :انتشارات هدف، 1357ش.
9.سوره انفال ، آیه 60؛سوره انبیاء، آیه 105؛سوره قصص، آیه 5.
10.سوره سبأ، آیه 51.
11.سوره سبأ، آیه 52.
12.سوره سبأ، آیه 54.
13.سید محمد حسین طباطبایی ، المیزان فی تفسیر القران ، ج15، ص593، قم :دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
14.سوره رعد، آیه 11.
15.سوره انفال، آیه 53.
16.سوره اعراف آیه 96، آیه ایمان و تقوا؛ سوره یوسف، آیه 110، آیه یأس؛ سوره بقره ، آیه 214، آیه نصر .
17.احمد بن فارس ، مقاییس اللغة ، ذیل ماده «وطی»، قم:مکتبة الاعلام الاسلامی ، 1404ق.
18.جلال الدین سیوطی ، الحاوی للفتاوی، ج2، ص60، بیروت:دارالفکر، 1414ق؛بحارالانوار ، ج51، ص87.
19.مقاییس اللغة، ذیل ماده «مهد ».
20.آنها که کار شایسته انجام می دهند، زود خود را آماده می سازند ».(سوره روم، آیه 44).
21.محمد بن یزید قزوینی ، سنن ابن ماجه ، ج2، ص1366، بیروت :دارالفکر، بی تا .
22.محمد بن ابراهیم نعمانی ، الغیبة، ص408، باب 15، ح2، تهران :مکتبة الصدوق، 1397ق.
23.همان، ص409، باب 15، ح5.
24.بحارالانوار، ج52، ص131.
25.همان، ص346.
26.اللهم انا نرغب الیک فی دولة کریمة، تعزبها الاسلام و أهله، و تذل بها النفاق و اهله، و تجعلنا فیها من الدعاة الی طاعتک ، والقادة الی سبیلک ، و ترزقنا بها کرامة الدنیا والآخرة»؛خداوندا!ما ازتو دولت ارزشمندی را خواهانیم که با آن ، اسلام و اهلش را عزت بخشی و نفاق و اهلش را خوار گردانی و ما را در آن دولت، از دعوت کنندگان به فرمان برداری از خود قرار دهی. (ابراهیم بن علی کفعمی از دعوت کنندگان به فرمان برداری از خود قرار دهی. (ابراهیم بن علی کفعمی ، المصباح ، ص581، قم :انتشارات رضی، 1405ق؛همو، البلد الأمین، ص195، چاپ سنگی) .
27.شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان ، دعای عدیله؛ شهاب الدین سهروردی ، مجموعه مصنفات ، تصحیح :هانری کربن، ج2، ص11، تهران ، بی نا، 1355ش.
28.لولا الحجة لساخت الأرض بأهلها ».(محمد بن یعقوب کلینی ، اصول کافی ، ج1، ص10، باب 4، تهران :انتشارات دار الکتب الاسلامیه ، 1365ش.
29.قال الرضا (ع) :«فإن الناس لو علموا محاسن کلا منا لاتّبعونا».(محمد بن حسن حر عاملی ، وسائل الشیعه ، ج27، ص92، قم :انتشارات مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث ، 1409ق.
30.من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیه ».(محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه ، ص409، ح9، قم :انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1395ق.
31.وَ مَن عِندَه ُعِلمُ الکِتابِ . (سوره رعد، آیه 43)؛تفسیر المیزان ، ج6، ص30.
32.یُخرِجُ الحَیَّ مِنَ المَیِّتِ وَ یُخرِجُ المَیِّتَ مِنِ الحَیِّ وَ یُحییِ الأَرضَ بَعدَ مَوتِهَا وَ کَذلِکَ تُخرَجوُنَ (سوره روم ، آیه 19)؛تفسیر المیزان ، ج8، ص124.
33.وَعَدَ الله الَّذیِنَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالحَاتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فِی الأَرضِ کَمَا استَخلَفَ الَّذِینَ مِن قَبلِهِم وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دِینَهُمُ الَّذِی ارتَضی لَهُم وَ لَیُبَدِّلَّنَّهُم مِّن بَعدِ خَوفِهِم أَمناً یَعبُدوُنَنیِ لَا یُشرِکُون َ بِی شَیئاً وَ مَن کَفَرَ بَعدَ ذلّکَ فَأُولئِکَ هُمُ الفَاسقُونَ.(سوره نور ، آیه 55).
34.بحار الانوار ، ج52، ص321.
35.همان، ص316.
36.برای مثال ، در نهج البلاغه برخی از جلوه های خدامحوری را می توان این گونه بیان نمود :1.استکبار ستیزی (خطبه 234)؛2.توجه به مسئولیت های انسان (خطبه 190)؛3.جو ناپذیری (خطبه130)؛4.اخلاص و فداکاری (خطبه 13)؛5.انقلاب ارزش ها(خطبه 184)و....(جمعی از نویسندگان ، اندیشه سیاسی در گفتمان علوی ، قم :انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، 1384ش.
37.بحار الانوار ، ج52، ص340.
38.انسان گرایی (اومانیسم -Humanism)مکتبی فکری است که بر اساس آن انسان ، می تواند هر کاری را انجام دهد و اصل و ریشه هر چیزی به انسان بر می گردد .
39.بحار الانوار ، ج51، ص74؛منتخب الاثر ، ص169.
40.یوسف بن یحیی مقدسی شافعی ، عقدالدرر، ص145، باب 7، بیروت :انتشارات دارالکتب العلمیه ، 1997م؛ هیئت علمی مؤسسه معارف ، معجم الاحادیث الامام المهدی ، ج3، ص295، قم :انتشارات مؤسسه المعارف الاسلامیه ، 1428ق.
41.سوره فاطر ، آیه 10؛سوره یونس ، آیه 65؛سوره نساء، آیات 138-139.
42.سوره منافقون ، آیه 8.
43.سوره آل عمران ، آیه 26.
44.محمد بن علی بابویه ، من لا یحضر الفقیه، ج4، ص243، قم :مؤسسه انتشارات اسلامی، 1413ق.
45.مرتضی مطهری ، حماسه حسینی ، ج1، ص165، قم :انتشارات صدرا ، 1374ش.
46.سید علی ابن طاووس ، الملاحم و الفتن ، ص108، قم :انتشارات الرضی، 1978م.
47.وَعَدَ الله الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُم وَ عَمِلُوا الصَّالحَاتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فِی الأَرضِ کَمَا استَخلَفَ الَّذِینَ مِن قَبلِهِم وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُم دِینَهُمُ الَّذیِ ارتَضَی لَهُم وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم أَمناً یَعبُدُونَنِی لَا یُشرِکُونَ بِی شَیئاً وَ مَن کَفَرَ بَعدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الفَاسِقُونَ .
48.ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج14، ص531، تهران :انتشارات دار الکتب الاسلامیه ، 1374ش.
49.مردم جز یک امت نبودند ، میانشان اختلاف افتاد».(سوره یونس، آیه 19).
50.کمال الدین ، ص647، ح7؛بحار الانوار ، ج52، ص128، ح20.
51.بحار الانوار ، ج52، ص385.
52.امام خمینی (رحمه) دراین زمینه می فرماید :«امید است که وحدت خودتان را حفظ کنید ، در این زمانی که احتیاج به وحدت است، ویا همان قدرتی که تا این جا آمدید، از این جا به بعد هم با همین قدرت به پیش بروید و یک حکومت اسلامی عادلانه -ان شاء الله -تأسیس بشود....همه بتوانیم پرچم اسلام را بلند کنیم؛زیرسایه قرآن باشیم و یک حکومت عدلی که در صدر اسلام اتفاق بیفتد. ان شاءالله با از قید و بند مستکبرین خارج بشوند».(روح الله خمینی ، صحیفه امام ، ج11، ص404مؤسسه تنظیم و نشرآثارامام خمینی .
53.سوره انبیاء، آیه 105.
54.نبی مکرم اسلام (ص) قبول مسئولیت از طرف کسی که بداند شایسته تر از او وجود دارد را خیانت می دانند (کنز العمال، ج6، ص25).
55.«ویختار المهدی الموعود (عج) لحکم الأرض ولاةً هم خیرة أصحابه الذین یتحلّون بأعلی کفائات الوالی الإسلامی من العلم و الفقه والشجاعة و النزاهة و الإخلاص...وهو مع ذلک متابع لأمورهم وطریقة قیامهم بمهامهم و یحاسبهم بشدة فإن علامة المهدی أن یکون شدیداً علی العمال جواداً بالمال رحیماً بالمساکین ».(محمد بن حسن حر عاملی، اثبات الهداة ، ج3، ص494، قم:المطبعة العلمیة؛ ابی شیبه کوفی ، مسند ابی شیبه ، ج15، ص199، بیروت :دارالفکر ، 1409ق)؛«انه یأخذ البیعة عن اصحابه أن یکنزوا ذهباً و لافضّة ولا برّاً و لاشعیراً و یلبسون الخشن من الثیاب ».(منتخب الاثر ، ص570).
56.سید محمد کاظم قزوینی ، امام مهدی از ولادت تا ظهور ، ص740، قم:انتشارات الهادی .
57.نهج البلاغه ، ترجمه :دشتی ، قم :انتشارات دارالجهرة.
58.سوره حجر، آیه 75.
59.بحار الانوار، ج52، ص386.
60.کمال الدین ، ج2، ص384.
منبع:نشریه مشرق، شماره10.
ادامه دارد ....
ae
