کبد چرب غیر الکلی، یک التهاب کبدی است که در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می شود که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد یا « سیروز کبدی » شود.
عوامل تاثیرگذار در اختلالات کبدی
علاوه بر افزایش چربی در بافت کبد که بر روی فعالیت طبیعی کبد تاثیر می گذارد، عوامل دیگری نیز بر عملکرد طبیعی سلول های کبدی تاثیر گذارند.
ـ مقاومت به انسولین، به این معنا که بدن نمی تواند قند را به شکل طبیعی مورد استفاده قرار دهد. به طور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی با ترشح هورمون انسولین سعی می کند که قند اضافی موجود در خون را به سلول های عضلانی و کبد وارد کند.
در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده های سلولی انسولین کاهش می یابد. در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت و در صورت ادامه ی این روند در نهایت میزان قند خون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می شود.
ـ تغییر در روند تولید چربی در بافت کبد و نحوه ی عملکرد کبد در برابر چربی هایی که از روده به کبد منتقل می شوند.
ـ عمل های جراحی که مسیر معده، روده یا هر دو را کوچک می کنند، از قبیل عمل جراحی « بای پس روده ».
ـ استفاده ی طولانی مدت از لوله های روده یی برای تغذیه که معمولا پس از عمل جراحی استفاده می شوند.
ـ استفاده از بعضی داروها از قبیل: آمیودارون ( داروی قلبی )، کورتون، استروژن های صنعتی و بعضی از داروهای کنترل سرطان.
علت بیماری
اگر چه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با بعضی بیماری های متابولیک از جمله چاقی، افزایش کلسترول، تری گلیسرید خون و دیابت دارد و در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری های زمینه یی بسیار موثر است. مصرف زیاد انرژی باعث می شود کبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود. این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند و هم چنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده یا از مبتلایان به دیابت باشند. از آنجا که در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبد چرب به پزشک مراجعه می کنند کم نیستند، البته باید گفت بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده یی مبتلا به کبد چرب می شوند. افزایش چربی در بدن که معمولاً با چاقی شکمی همراه است به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علایم مجموعه یی از اختلالات تحت نام « سندرم متابولیک » هستند که این سندروم دقیقاً وابسته به مقاومت انسولین است.
علایم بیماری
از آنجا که این بیماری سیر پیش رونده دارد، می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد کند. در آن زمان علایمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می کند. سیر این بیماری مزمن است. بنابراین شاید سال ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی ( جایگزینی سلول های کبدی با سلول های فیبروز ) و در نهایت نارسایی کبد شود. در نقطه ی مقابل در موارد کمی و به دلیلی ناشناخته، سیر بیماری متوقف یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد. بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد. تشخیص و درمان کبد چرب مانند هر بیماری دیگر، معمولا با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه ی او شروع می شود. اگر چه در خیلی از موارد، علایم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده ی بالا بودن آنزیم های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سیتی اسکن و MRI این بیماری قابل تشخیص است. از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می شود.
درمان
اگر چه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری های زمینه یی از قبیل کاهش وزن، چربی های خون، دیابت یا قطع نمودن داروهای مسبب ( با نظر پزشک معالج ) می توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی کنید که منجر به درمان این بیماری می شود.
هم چنین از مصرف الکل که عملکرد طبیعی کبد را دچار اختلال می کند، جداً پرهیز کنید.
نکات مهم درمانی
شما می توانید زیر نظر متخصصین تغذیه و گوارش، سیر بیماری کبد چرب را محدود و کنترل کنید. برای کنترل کبد چرب توجه به نکات زیر اهمیت کلیدی دارد:
ـ کم کردن وزن
از آن جا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم های برق آسا خود می تواند سیر بیماری را بدتر کند.
ـ انتخاب رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی پر کربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و مواد غذایی پر فیبر باشد، معمولاً بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، به ویژه چربی های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی های غیر اشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، استفاده از نان و غلات سبوس دار باید جدی گرفته شود.
ـ انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم
چاقی به ویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده روی منظم به میزان حداقل سی تا شصت دقیقه در روز توصیه می شود.
ـ کنترل بیماری های زمینه یی متابولیک
کنترل دیابت و چربی های خون در بیماران مبتلا به کبد چرب، نقش کمک کننده یی در بهبود این بیماری دارد. همان طور که می دانید از اصول مهم کنترل بیماری های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم است.
ـ محافظت کبد از عوامل خطر
از عواملی که بر روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند باید پرهیز کرد. از مهم ترین این عوامل، مصرف الکل و بعضی داروها است. بنابراین در هنگام مراجعه به پزشک به او بگویید که مبتلا به کبد چرب هستید که در تجویز دارو به آن توجه کند.
منبع: نشریه 7 روز زندگی شماره 111