هپاتیت چیست؟
کبد عضوی است که در بسیاری از فعالیت های بدن، مانند مقابله با عفونتها، متوقف کردن خونریزی، پاک کردن خون از سموم، داروها و ذخیره انرژی در بدن نقش ایفا می نماید. هپاتیت یک بیماری است که به کبد آسیب رسانده و فعالیت آن را مختل می سازد. در بعضی موارد علی رغم اختلال در عملکرد کبد علائم بیماری ظاهر نشده و در بعضی دیگر علائم اختلال کبدی بروز می کند. این بیماری به علل مختلف ایجاد می شود که مهمترین آنها آلودگی با ویروس های ایجاد کننده هپاتیت است که در میان آنها ویروس هپاتیت B از همه مهمتر است.
انواع هپاتیت ویروسی
هپاتیت A, هپاتیت B,هپاتیت C, هپاتیت D, هپاتیت E هستند.
نشانه های هپاتیت B
آلودگی به ویروس هپاتیت B به سه حالت متفاوت ممکن است دیده شود.
1. هپاتیت حاد
در این حالت بیمار پس از یک دوره مقدماتی با نشانه هایی مانند تب، سرماخوردگی، تهوع، استفراغ، درد شکم و ادرار تیره دچار زردی می شود.
این بیماری به طور معمول خود بخود بهبود می یابد و خون در طی شش ماه از ویروس پاک می شود و فقط در 10-5 درصد بیماران بالغ ممکن است آلودگی مزمن شود.
2. هپاتیت مزمن
در این حالت نشانه ها بسیار غیر اختصاصی است. شایعترین نشانه هپاتیت مزمن ضعف و خستگی طولانی است. با پیش رفت بیماری ممکن است نارسائی کبدی بروز کند. این افراد باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت نیاز دارو درمانی شوند. در این حالت بیماری تنها با انجام آزمایش قابل تشخیص است.
3. آلودگی بدون علامت
در این حالت فرد بدون هیچگونه نشانه بالینی و آزمایشگاهی بیماری کبدی، فقط ویروس هپاتیت را در خون خود دارد و می تواند آن را به سایرین انتقال دهد. و مانند نوع بالا تنها با آزمایش خون قابل شناسایی می باشد. این افراد به درمان دارویی نیاز ندارند ولی خطر ابتلا به حالت مزمن هپاتیت در آنان زیاد است و باید هر شش ماه یکبار توسط پزشک بررسی شوند.
اپیدمیولوژی هپاتیت B
• مهمترین و شایعترین علت سیروز کبد در ایران.
• مهمترین علت سرطان کبد در ایران و جهان .
• در ایران میزان ناقلین سالم 1/3% (2 میلیون نفر).
• در جهان میزان ناقلین سالم 5% (300 میلیون).
• بیشترین علت عفونت های کبدی در جهان.
• دو بیلیون نفر (از هر 3 نفر یکی) با HBV آلوده شده اند.
• 400 میلیون نفر به بیماری مزمن آلوده اند.
• 30-10 میلیون نفر هر ساله عفونی می شوند.
• حدود 1 میلیون نفر در سال در اثر بیماری هپاتیت B و عوارض آن می میرند.
• بطور تقریبی 2 نفر در هر دقیقه از هپاتیت B می میرند.
خصوصیات کلی هپاتیت B
• دوره کمون.
• بین 180- 45 روز (متوسط 90-60 روز).
• زردی.
• بالای 5 سال 50- 30 %.
• زیر 5 سال کمتر از 10% .
• مرگ و میر در بیماران در مرحله حاد: 1- 0/5%.
• عفونت مزمن:
• بالای 5 سال 10- 2%.
• زیر 5 سال 90-30%.
• مرگ در اثر بیماری های مزمن کبدی: 25-15%.
راه های انتقال هپاتیت B
• تماس جنسی با فرد آلوده.
• تزریق خون و فرآورده های خونی آلوده.
• تولد از مادر آلوده.
• استفاده مشترک از ابزار تیز مانند لوازم پزشکی، تیغ اصلاح، خالکوبی، حجامت، مسواک.
هپاتیت B از چه راه هایی منتقل نمی شود
• در تماسهای عادی و روزمره.
• دست دادن.
• همکار و همکلاسی.
راه های پیشگیری از هپاتیت B
• تزریق واکسن.
واکسن در سه نوبت برای
• کلیه نوزادان از بدو (تولد، 2 و 6 ماهگی).
• افراد در معرض خطر.
• پرسنل پزشکی و پیراپزشکی.
• افراد تحت دیالیز.
• مصرف کنندگان مکرر خون.
• افراد خانواده فرد آلوده در یک منزل.
• تزریق پادتن ویژه، علاوه بر واکسن به نوزادان مادران آلوده.
• کنترل خون و فرآورده های خون.
• استفاده از وسایل یکبار مصرف و یا ضدعفونی کردن آنها.
• استفاده از کاندوم و پرهیز از روابط جنسی متعدد.
• خودداری از تماس با خون آلوده.
• عدم استفاده مشترک از لوازم شخصی مانند تیغ، ناخن گیر.
• خودداری از حجامت سوراخ کردن گوش و طب سوزنی غیر بهداشتی.
• ضد عفونی کامل وسایل پزشکی و دندانپزشکی.
• عدم استفاده مشترک از سرنگ و سوزن.
اندیکاسیون درمان در هپاتیت B
• بیش از 6 ماه.
• HBe Ag مثبت.
• HBV DNA قابل اندازه گیری در خون.
• افزایش آنزیم های کبدی.
• Compensated liver disease.
• Compatible liver biopsy.
داروهای درمان هپاتیت B
• اینتر فرون a-2b.
• لامیوودین.
• آدفوویر.
اثرات طولانی مدت واکسن
• در 50- 30% بزرگسالان تیتر Anti- HBs به کمتر از 10mIU/mL بعد از 10-8 سال از واکسیناسیون کاهش می یابد.
• در مواجهه با HBV یادآوری پاسخ Anti- HBs را جهت پیشگیری از علائم مشخصه عفونت HBV داریم.
• حافظه ایمنی برای کمتر از 20 سال بعد از واکسیناسیون باقی می ماند.
• عفونت مزمن HBV خیلی بندرت بعد از پاسخ به واکسیناسیون اتفاق می افتد.
دوز یادآور واکسن توصیه نمی شود.
گروه های پرخطر برای ایمن سازی
• کلیه پرسنل شاغل در مراکز درمانی.
• دیالیزی ها و گیرندگان مکرر خون.
• اعضا خانواده فرد HBsAg+ ساکن در یک واحد مسکونی.
• افراد مقیم مؤسسات نگهداری و خانه سالمندان، آتش نشان ها، امدادگران اورژانس، زندانبانان، کارشناسان آزمایشگاه های تحقیقات جنایی و صحنه جرم.
• افراد دارای رفتار پر خطر جنسی و اعتیاد تزریقی.
• افراد آلوده به هپاتیت C.
• زندانیانی که رفتار پر خطر دارند و محکومیت آنها بیش از 6 ماه است.
• رفتگران شهرداری ها.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 44.