اشاره: هنگامی که به روایات و سخنان گهربار امامان معصوم (علیهم سلام) در مورد امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) رجوع می کنیم، به تکالیف و وظایفی برمی خوریم که برای شیعیان و دوستداران حضرتش معیّن شده است. اهتمام ورزیدن به این وظایف و سعی و تلاش برای عمل به هر یک از آنها، سبب نزدیکی مؤمنان به امام عصر(عجل الله تعالی فرجه) و رضایت آن حضرت از ایشان می شود. این کار نه تنها برای شخص مؤمن مفید است، بلکه برای جامعه منتظران نیز بسیار سودمند خواهد بود؛ چرا که وقتی هر یک از منتظران به وظایف خود آشنا بوده و به آنها عمل کنند توجهات و رضایت قلبی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه) را جلب کرده و شرایط برای ظهورحضرت فراهم می شود و با ظهور آن یگانه منجی، جامعه منتظران به سعادتی خواهد رسید که به آن نوید داده شده است.
شناخت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)
اعتقاد به امامت، یکی از پایه های بنیادی و اساسی اسلام است؛ به گونه ای که اگر مسئله امامت از اسلام برداشته شود، مفهومی نخواهد داشت. از این رو، خداوند متعال در روز غدیر خم، بر پیامبر (ص) واجب کرد که امامت حضرت علی(ع)را به مردم ارائه کند و مسئله ولایت را تکمیل کننده رسالت خود و تمامی پیامبران قبل قرار دهد. یکی از اصول اعتقادی که در تمامی عصرها بر بشر، به ویژه مسلمانان واجب است، شناخت امام زمان می باشد؛ چنان که رسول خدا (ص) می فرماید:«هر کس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است». از سوی دیگر، شناخت و معرفت به امام، تنها وسیله نجات انسان از گمراهی است؟ زیرا با معرفت او می توان مدعیان دروغین مقام و منصب آن حضرت را شناخت.
استقامت در حفظ ایمان و عقیده
حفظ ایمان و دین از شیاطین، کافران، منافقان، دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) و نیز شبهه هایی که هر لحظه ممکن است به عرصه ایمان و دین شخص رخنه کرده و هجوم آورد بسیار مهم است. ثبات و استقامت در حفظ ایمان و عقیده وصبر و تحمل بر مصیبت ها و شماتت دشمنان بسیار مشکل است، مگر برای کسی که لطف ویژه خداوند شامل حالش شود. راه ثبات عقیده و حفظ ایمان و نگهداری نفس از طغیان و عصیان، در عمل کردن به وظایف است. ائمه اطهار (علیه السلام )در روایات بسیاری، مسلمانان را به صبر و استقامت در حفظ ایمان و عقیده امر کرده اند. امام جواد(علیه السلام)می فرماید: «مهدیِ ما را غیبتی خواهد بود. پس هر کس بر دین خود ثابت بماند... در قیامت در درجه من و با من خواهد بود».
انتظار فرج و ظهور آن حضرت
انتظار فرج درهر کاری، یکی از اعمال صالح به شمار می آید؛ البته انتظار فرج کلی که فرج آل محمد (ص) و شیعیان ایشان و فرج دین است، برترین انتظار فرج هاست؛ چنان که رسول خدا (ص) فرموده است: «برترین اعمال امت من، انتظار فرج است». امام علی (ع) نیز می فرماید: «منتظر فرج باشید... زیرا محبوب ترین
عمل ها به سوی خداوند، انتظار فرج است». ارزش و اهمیت انتظار زمانی روشن می شود
که با نگاهی به آیات قرآنی، درمی یابیم خداوند متعال، اهل بیت (علیهم السلام)، پیامبران و فرشتگان همگی خود را منتظران حضرت می دانند. انتظار فرج آن حضرت به قدری فضیلت دارد که امام صادق (ع) فردی را که منتظر این امر باشد و در این حالت بمیرد، برابر با کسی دانسته که همراه حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) در خیمه او باشد.
بازگویی فضیلت های وجودی حضرت
یکی از وظایف منتظران این است که در هر مکان و به هر مناسبتی که سخنی از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه )به میان آورده می شود، از فضیلت ها، معجزه ها، کرامت ها و آثار وجودی ایشان بگویند. امام صادق (ع) به یکی از یا ران خود به نام فضیل فرمود: آیا می نشینید و با یکدیگر گفت وگو می کنید؟ فضیل عرضه داشت: آری فدایت شوم. امام صادق (ع) فرمود: همانا من آن مجالس را دوست می دارم؟ پس امر ما را احیا کنید. ای فضیل، خداوند رحمت کند کسی که امر ما را احیا نماید». رهرو راه انتظار در مجالسی که به نام آن محبوب دل ها تشکیل می شود، حضور می یابد تا ریشه های محبت او را در دل خود محکم تر کند. امام رضا (ع) فرمود:« هر کس در مجلسی بنشیند که در آن مجلس امر ما زنده می گردد، روزی که دل ها می میرد، دلش نخواهد مرد».
شناختن نشانه های ظهور
یکی از وظایف شیعیان در دوران غیبت، شناخت نشانه های ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است. هر فردی در دوران آخر الزمان برای اینکه امام خود را بشناسد، باید از نشانه های ظهور و وقایعی که در دوران ظهور اتفاق خواهد افتاد، آگاه باشد. در این صورت، از افتادن در منجلاب گمراهی و فساد نجات می یابد و با کسب معرفت و شناخت این نشانه ها از راه مطالعه روایاتی که در این زمینه آمده، خود را برای خدمتگزاری به آن حضرت آماده می کند. از سوی دیگر، اطاعت از اوامر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) بر هر شخصی واجب و لازم است. لذا به هنگام ظهور آن حضرت، باید با شناخت کامل به یاری ایشان شتافت و دست بیعت به سمت آن بزرگوار دراز کرد.
اطاعت و پیروی از نایب امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)
غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)، هرگز به معنای تعطیلی امامت او نیست. او درغیبت هم به لوازم امامت خود عمل می کند و ثمرات وجودی اش همیشگی است. امام اگر چه بنابر حکمت های الهی، پنهان از دیدگان مردم عادی زندگی می کند، ولی نشانه های حضور او نزد اهل بصیرت آشکار است. یکی از مهم ترین وظیفه های شیعیان در عصرغیبت، گوش سپردن به فرمان نماینده و نایب امام عصر(عجل الله تعالی فرجه) است؛ به این معنا که در تمام کارها و حوادثی که در صورت حضور امام، با نظارت و ولایت او انجام می گرفت، در عصر غیبت باید با نظارت فقیه جامع الشرایط انجام گیرد. حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) در پاسخ به نامه یکی از شیعیان، آشکارا به این مسئله اشاره می کند و می فرماید: «در حوادث پیش رو، به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ چرا که آنان حجت و نماینده من هستند و من حجت خدا هستم ».امام حسن عسکری (ع) نیز ضمن توقیعی، مردم را به فقها ارجاع می دهد و می فرماید: «مقلد و تابع بی چون و چرای فقیه جامع الشرایط باشید».
تسلیم بودن و عجله نکردن در زمان ظهور
شتاب ورزی در امر ظهور و از دست دادن صبر و تحمل، سبب می شود که شخص، از افراد گمراه کننده و ملحدی پیروی کند که ادعای ظهور می کنند. همچنین شتاب کردن در این امر سبب مأیوس شدن از وقوع آن و در نتیجه، تکذیب اخبار و روایات متعدد پیامبر (ص)و امامان (علیهم السلام )می گردد که از وقوع حتمی ظهور امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) خبر داده اند. از سوی دیگر، شتاب زدگی در این امر، سبب انکار حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) شده یا آدمی را به شک و تردید می اندارد. امام صادق (علیه السلام )در پاسخ فردی که از زمان ظهور پرسیده بود، فرمود:«عجله کنندگان هلاک می شوند و تسلیم شدگان نجات می یابند». عجله ای که از آن مذمت شده، ضد صبر و تسلیم است؛ در واقع درخواست تعجیل فرج از خداوند، اقرار به بندگی و اعتراف به قدرت و اراده الهی و باور به عجز و ناتوانی خود و نداشتن چاره می باشد.
سعی در خدمت به آن حضرت
بر اساس روایاتی که از ائمه اطهار(ع) رسیده، زندگی انسان ها و همه موجودات به برکت وجود امام معصوم است. بنابراین باید تا حد توان خدمتگزار آن حضرت بود و اندکی از حقوق ایشان را به جا آورد. امام صادق (ع) در بیان شرافت آن حضرت می فرماید: «اگر دوران او را دریابم، تمام مدت زندگانی ام در خدمت او خواهم بود». از این سخن معلوم می شود که اهتمام به خدمت کردن به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، برترین عبادت ها و بالاترین وسایل تقرب به خداوند است؛ زیرا امام صادق (ع) که عمر شریفش را جز در انواع طاعت و عبادت خدا سپری نکرد و شب و روز خویش را در این راه گذرانید. خدمت به حضرت از راه خدمت به دوستان، پیروان و شیعیان او به دست می آید. در حقیقت برطرف کردن نیازها و دفع مشکلات و حل و فصل امور آنها، خدمت به آن حضرت شمرده می شود.
خودسازی
خودسازی، یکی از مسائلی است که سالک الی الله، باید به آن توجه کامل کند؛ چرا که اهمیت و ارزش آن به اندازه ای است که خداوند در قرآن به آن قسم یاد می کند. یکی از الزامات رسیدن به رستگاری و کمال حقیقی که بر هر انسان مسلمانی واجب است، پاک سازی روح و جان از صفات زشت و جایگزین ساختن صفات پسندیده است. البته پاک کردن آن به طور خاص در وظایف زمان غیبت، از این جهت است که درک فضیلت صحبت امام و قرار گرفتن در شمار یاران آن حضرت به این امر بستگی دارد. امام صادق (ع) در این باره فرمود: «هر کس دوست دارد از اصحاب مهدی (عجل الله تعالی فرجه) باشد، باید که منتظر باشد و در این حال به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند. در این صورت اگر بمیرد و مهدی (عجل الله تعالی فرجه) پس از مردنش به پا خیزد، پاداش او همچون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است. پس بکوشید و درانتظار بمانید، گوارا باد شما را ای گروه مشمول رحمت خدا».
رعایت حقوق آن حضرت
ادای حق امام پس از خدا و رسول، از همه حقوق مهم تر است. در روایت آمده «هر حقی که برای خدای تعالی است، از آنِ ما (امامان ) است. در روایت دیگری نیز قدر و منزلت مؤمن نزد امام (علیه السلام)، به میزان منزلت امام نزد فرد مؤمن دانسته شده است. حق امام حقی نیست که بتوان آن را با دنیا و هر چه در آن است، مقایسه کرد. حقوق امام که در برخی توقیعات مبارکه و دعاها و زیارات شریفه از آن سخن به میان آید، رعایت حق امامت او، مواظبت بر اطاعت او، نرجانیدن قلب مبارک او، پاسداری از آرمان های او، مجاهدت در راه دفاع از او و جان نثاری در راه تحقق خواسته های اوست.
حل نشدن در فساد محیط
منتظر واقعی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) اگر در محیطی فاسد قرار گیرد، نه تنها در آن غرق نمی شود بلکه به اندازه توان خویش در برطرف کردن فساد می کوشد. منتظر امام وقتی فساد را می بیند، به شدت اندوهگین می شود. البته آن چیزی که می تواند در بین منتظران روح امید بدمد و به مقاومت و خویشتن داری دعوتشان کند و نگذارد در محیط فاسد حل شوند، امید به اصلاح نهایی است که به دست منجی عالم بشریت، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) انجام خواهد شد.
ایجاد زمینه های ظهور
منظور از ایجاد زمینه ظهور، صرفاً آمادگی شخصی نیست که هر فردی موظف باشد خود را در بُعد عقیدتی، اخلاقی و عملی آماده سازد؛ بلکه مقصود آن است که افراد صالح بانفوذ مانند مراجع تقلید، دانشمندان، خطیبان و صاحبان قلم، دست به اقدام اصلاحی در جامعه بزنند و مردم را از خطر دشمنان آگاه کرده، به آثار وجودی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) و بیان زندگی سعادتمندانه در عصر ظهور توجه دهند و آنها را آماده سازند و در آماده باش کامل نگه دارند. صالحان باید طوری عمل کنند که جامعه از نظر عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و اقتصادی آماده ظهور حضرت و تشکیل حکومت واحد جهانی و اجرای دستورات دینی به طور کامل باشد. پیامبر (ص) فرمود: «مردمی از مشرق زمین قیام می کنند و زمینه ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) را فراهم می سازند».
منبع: نشریه نسیم وحی، شماره 25. 