ابعاد حکومت جهانی حضرت امام مهدی(عج)

مهدویّت، جزء عقاید شیعه، و با آینده نگری بشر مرتبط است؛ یعنی به مسیر اجتماعات و سمت و سوی اندیشه های انسانی بستگی دارد و از لوازم و شرایط محیط، حرکت اجتماعی و حرکت نهایی بشر است. از این رو، آینده ای که بشر به سمت آن حرکت می کند و می نگرد، مسئله ای جهانی است.
این نظامِ ایده آل، اجتماعی است که بشر- خواه ناخواه- به سوی آن کشیده می شود. از این رو می توان گفت عموم بشر به آینده ای روشن که فطرت وی و پیش بینی خردورزان و متفکران به آن سمت سوق دارد، چشم دوخته و همین مسئله منشأ حرکت ها و انقلاب ها شده است. انسانی که اجتماعی زندگی می کند، ویژگی جسمی و روحی و سایر نیازها، او را ملزم و محکوم به زندگی در کنار هم و هم فکری با یکدیگر کرده، از نتایج قهری چنین زندگی، اختلاف و تضاد بوده و ظلم و ستم نیز، از این رهگذر فراگیر شده است. به طور طبیعی هرچه اجتماع گسترده تر شد ظلم و حق کشی نیز بیش از پیش گسترش یافت، به همین دلیل مبارزه ها و جنبش های درونی اجتماع شکل گرفت؛ یعنی نخست تضاد طبقاتی پدید آمده، سپس مبارزات شروع شد.
به گواهی تاریخ، بشر تاکنون نتوانسته آن نظام دلخواه و عادلانه را تجربه کند. این ایده ها، همواره به صورت مدینه ی فاضله تصور شده که به مرور، تفکر نظام اجتماعی بی طبقه ی عادلانه در جهان آینده را شکل داده اند. همین امر منشأ و انگیزه ی بشر برای بسیاری از درگیری ها و تلاش برای دست یابی به زندگی بهتر و به دور از طبقه شده است. البته، تضاد لازمه ی تکامل بوده و بدون آن، حرکتی نخواهد بود. این مسئله در ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قابل درک است.

ابعاد حکومت جهانی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

موعود کیست؟ چه ویژگی هایی دارد؟ چه زمانی و چگونه ظاهر خواهد شد؟ آیا اعتقاد به ظهور، باور گروه و دین خاصی است، یا ادیان دیگر و ملت ها نیز به آمدن چنین فردی با این ویژگی اعتقاد دارند؟ او به تنهایی خواهد آمد، یا کسانی همراه او خواهند بود؟ و ده ها پرسش از این قبیل که در نتیجه ی ظلم و فساد، فحشا و منکر، اعتیاد، قتل و غارت و تجارت شیطانیِ اعضای بدن انسان و غیره در ذهن نسل به ستوه آمده، جای گرفته است.
هر کسی از دیدگاه مذهب و مرام خود، به این فجایع نگریسته و از سرانجام آن پرسیده، در مواردی پاسخی درخور یافته است و بسیاری هم سرگردان و بی حاصل، در کویر به گرد خویش چرخیده اند.
در میان مسلمانان، اعتقاد به آمدن فردی استثنایی که به داد بشر رسیده، آنان را به سر منزل هدایت رهنمون شده و همه را زیر یک پرچم و قوانین یک حکومت، گرد هم خواهد آورد، از همان اعتقاد به منجی پدید آمده است. اما این که وی کیست؟ فرزند چه کسی است؟ در کدامین روزگار و با چه ویژگی هایی خواهد آمد؟ بحث های فراوانی مطرح است.
رسیدن به جامعه ای انسانی مملو از عدل و داد، پیشرفته، مترقی، آزاد و آباد، خودکفا و مستقل از هر نظر و خالی از هرگونه تجاوز و تبعیض- آن هم در سطح جهانی- نیازمند انقلابی وسیع در زمینه ی فرهنگ و فن آوری و هدایت و کنترل و دادرسی است.
شاید بسیاری چنین بپندارند که حکومت حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر اساس سلسله معجزات و خرق عادات برقرار می گردد؛ حال آن که این گونه نیست و زندگی همه ی پیامبران و امامان (علیهم السّلام) نشان می دهد که پیشرفت ها و پیروزی های آنان، معمولاً با استفاده از وسایل و راه های ظاهری بوده و اعجاز، در مواردی جنبه ی استثنایی داشته است.
در روایات اسلامی، کلیات برنامه ی حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) برای پیاده کردن این اصول، به دقت ترسیم شده است که این بحث، بخشی از آن را به طور فشرده دنبال می کند:

1.انقلاب فرهنگی وسیع و همه جانبه

نخستین گام انقلابی در نهضت حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چیزی جز انقلاب فرهنگی در تمام ابعادش نیست، چرا که هیچ برنامه ی انقلابی، بدون جهش فکری و فرهنگی، پایا و پویا نبوده، رشد و تکامل لازم را نخواهد یافت. از این رو، انقلاب فرهنگی، نخستین گام در تحقق چنین هدفی است که افکار را از دو سو به حرکت درمی آورد: از یک طرف، زمینه ی فراگیری علوم و دانش های موردنیاز جامعه ای آباد و آزاد و سالم فراهم می گردد و از سوی دیگر، زمینه ی آگاهی به اصول صحیح زندگی انسانی، آمیخته با ایمان در جهت رشد معنوی پدید می آید.
امام صادق (علیه السّلام) می فرماید:
الِعلمُ سَبعةُ وَ عِشرونَ حَرفاً فَجمیعُ ما جَاءَتْ بهِ الرُسلُ حَرفانِ فَلَمْ یَعرِفِ النَّاسُ حَتی الیَومَ غَیرَ الحَرفَینِ فَإِذا قَامَ قائمُنا أَخرجَ الخَمسةَ وَ العِشرینَ حَرفاً فَبثَّها فِی الناسِ وَضَمَّ إلیها الحَرفیَنِ حتَی یَبُثَّها سَبعةَ وَ عِشرینَ حَرفاً(1)؛
علم و دانش 27 حرف(شعبه و شاخه)است و تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آورده اند، دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناختند، اما هنگامی که قائم ما قیام کند، 25 حرف(شاخه و شعبه) دیگر را آشکار و در میان مردم منتشر می سازد و دو حرف دیگر را به آن ضمیمه می کند، تا 27 حرف کامل و منتشر گردد.
این حدیث، به روشنی جهش فوق العاده ی علمی عصر انقلاب حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را مشخص می سازد، که تحولی بیش از دوازده برابر نسبت به کلیه ی علوم و دانش هایی که در عصر همه ی پیامبران (علیهم السّلام) و بشر عطا شد، پیش می آید و درهای همه ی رشته ها و شاخه های علوم مفید و سازنده، به روی بشر گشوده می شود.
امام باقر (علیه السّلام) فرمود:
إِذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ اللهُ یَدهُ عَلی رُؤُسِ العِبادِ فَجَمَعَ بِها عُقُولَهُم وَ کَمُلَتْ بهِ أَحلامُهُم(2)؛
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند دست او را بر سر بندگان می گذارد و عقل های آنان را متمرکز می کند و افکارشان را تکامل می بخشد.
در پرتو ارشاد و هدایت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وزیر دست عنایت او، مغزها در مسیر تکامل قرار می گیرد، اندیشه ها شکوفا می شود و تمام کوته بینی ها و تنگ نظری ها و افکاری که سرچشمه ی بسیاری از تضادها و درگیری ها است، برطرف می گردد.

2.جهش فوق العاده در صنایع

اگر تصور شود که حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حکومت جهانی خود را بر وسایل ساده ی صنعتی هزاران سال پیش بنا می کند، پنداری ساده و ناپذیرفتنی است، مگر این که همه ی کارها جنبه ی اعجاز داشته، آتش فتنه ها و توطئه ها نیز از این طریق خاموش شود وگرنه اداره ی این جهان عظیم، با وسایل بسیار ابتدایی گذشته با منطق عادی ناسازگار است. هر کس اندکی با الفبای مدیریت آشنا باشد، این حقیقت را درک می کند.
از روایات نیز برمی آید که در عصر حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صنایع و فن آوریِ وسایل اطلاعاتی، آن چنان پیشرفته خواهد بود که دنیا، همچون کفِ دست آشکارشده، حکومت مرکزی را بر اوضاع جهان مسلط خواهد نمود. مسئله ی انرژی و نور به گونه ای حل می شود که حتی نیازی به انرژی خورشیدی- که بازگشت همه ی انرژی ها، جز انرژی اتمی به آن است- نخواهد بود.(3)
چنین توسعه ی شگرفی، شاید در پرتو سیستم تکامل یافته یا انرژی اتمی بدون تشعشات زیان بار کنونی است. وسایل سریع السیر با وسایل کنونی قابل مقایسه نخواهد بود، نه فقط برای دور زدن کره ی زمین در یک زمان کوتاه، بلکه مسافرت های دوردست فضایی را نیز ممکن خواهد ساخت که خود این به اهداف اصلاحی حکومت کمک می کند.
در حدیثی از امام صادق (علیه السّلام) آمده است:
إنَّ قائِمَنا إذا قامَ مَدَّ الله ُعزَّوجلَّ لِشیعَتِنا فی أَسماعِهمْ وَ أَبصارهِم حتی لا یَکُونَ بَینَهُم وَ بَینَ القائمِ بَرِیدٌ یُکلِّمُهُمْ فَیَسمَعُونَ وَ یَنظُرونَ إلیهِ وَ هُوَ فی مَکانهِ(4)؛
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند آن چنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویت می کند که میان آنان و قائم(رهبر و پیشوایشان) نامه رسان نخواهد بود، با آنان سخن می گوید و سخن او را می شنوند و وی را می بینند، حال آن که او در مکان خویش است و آنان در نقاط دیگر جهان.
برخی وسایل انتقال صدا و تصویر به طور همگانی و ساده، در اختیار همه ی پیروانش قرار می گیرد و زندگی آدم ها تباه نمی شود. همه ی دستورها و برنامه ها با سیستم «شهود و حضور» ابلاغ و اجرا می گردد و چنین طرحی برنامه های زاید و دست وپاگیر را رد می کند.

3.طرح عظیم اقتصادی

یکی از روش های اساسی برای رسیدن به هدف های معنوی و تکامل انسانی، مبارزه با فقر اقتصادی و فراهم آوردن نیاز زندگی آبرومندانه همه ی انسان ها است. بنابراین، سومین خط اصولی برنامه ی حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که مقدمه ای برای آمادگی پذیرش تعلیمات معنوی و انسانی است، تنظیم طرح اقتصادی کامل برای جوامع انسانی است. زمینی که در آن زندگی می کنیم، امکانات فراوانی برای زندگی ما و نسل های آینده و جمعیت هایی بسیار بیشتر از جمعیت کنونی دارد، اما نداشتن اطلاعات کافی از منابع موجود و بالقوه زمین از یک سو و فقدان نظام صحیح برای تقسیم ثروت زمینی از سوی دیگر، سبب احساس کمبود در ابعاد گوناگون شده است، تا آن جا که در عصر ما همه روزه گروهی افراد، از گرسنگی می میرند.
نظام استکباری و استعماریِ حاکم بر جهان امروز، در کنار خود یک نظام جنگی ظالمانه ای تدوین کرده که پیوسته قسمت مهمی از نیروهای فکری و انسانی را به خود مشغول می سازد.
امام صادق (علیه السّلام) می فرماید:
إذا قامَ القائِمُ حَکَمَ بِالعَدلِ وَ ارتَفَعَ فی اَیّامهِ الجَورَ و آمنَتْ بهِ‌ السُّبُلُ و أَخرجَتِ الأرضُ بَرکاتِها وَ رُدَّ کُلُّ حَقٍّ الی أهلهِ... وَ حَکمَ بَین الناسِ بِحُکمُ داوودَ و حُکمِ محمدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَحِینَئذٍ تُظهِرُ الارضُ کُنُوزَها وَ تُبدِیُ ‌بَرکاتها فَلا یَجِدُ الرَّجُلُ مِنکُمْ یَومئَذٍ مَوضِعاً لَصَدَقَتهِ وَ لا لِبرِّهِ لِشُمُولِ الغِنی جَمیعَ المُؤمنینَ(5)؛
هنگامی که قائم قیام کند، حکومت را بر اساس عدالت قرار می دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می شود و جاده ها در پرتو وجودش امنیت می یابد، زمین برکاتش را خارج می سازد و هر حقی به صاحبش می رسد، در میان مردم همانند داوود و محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) داوری می کند. در این هنگام زمین گنج های خود را آشکار می سازد و برکات خویش را نثار می کند و کسی موردی برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد، زیرا همه ی مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند بود.
تکیه بر ظاهر شدن برکات زمینی و خارج شدن گنج ها، نشان می دهد که هم مسئله ی زراعت و کشاورزی به اوج ترقی خواهد رسید، هم منابع زیرزمینی کشف و استفاده خواهد شد و درآمد سرانه ی افراد آن قدر بالا خواهد بود که فقیری پیدا نخواهد شد و همه به سرحد بی نیازی خواهند رسید. بی تردید اجرای اصول عدل و داد و جذب نیروهای انسانی در مسیرهای سازنده، اثری جز این نخواهد داشت، زیرا گرسنگی، فقر و نیازمندی، نتیجه ی تبعیض ها و بیدادگری ها و تلف شدن نیروها و سرمایه و منابع است.
در حدیثی از منابع اهل تسنن- از ابوسعید خدری- می خوانیم:
قالَ رَسولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم): اُبَشِّرُکُم بالمَهدیِ یَبعَثُ فی اُمَّتی عَلی إختلافٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلازِلَ یَملاُ الأَرضَ قِسطاً وَ عَدلاً کَما مُلِئَتْ جَوراً وَ ظُلماً یَرضی عَنهُ ‌ساکِنُ السَّماء وَ ساکِنُ الأَرضِ یُقَسِّمُ المالَ صِحاحاً فَقالَ رَجُلٌ ما صِحاحاً قال (علیه السّلام): بالسَّویَّهِ بَینَ الناسَ وَ یَملاُ اللهُ قُلوبَ اُمَّةِ مُحمدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) غِنیً وَ یَسَعُهُم عَدلُهُ، حَتی یَأمُرَ مُنادِیاً یُنادی یَقُولُ مَن لَهُ فی المالِ حاجَةُ فَما یَقُومُ مِنَ الناسِ إلا رَجلٌ واحِدٌ(6)؛
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: شما را به ظهور حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بشارت می دهم. زمین را پر از عدل می کند؛ همان گونه که از جور و ستم پر شده است، ساکنان آسمان ها و زمین از او راضی می شوند و اموال و ثروت ها را به گونه ای درست تقسیم می کند. کسی پرسید: معنای تقسیم صحیح ثروت چیست؟ فرمود: به طور مساوی میان مردم. سپس فرمود: دل های پیروان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را از بی نیازی پر می کند. عدالتش همه را فرا می گیرد، تا آن جا که دستور می دهد کسی با صدای بلند صدا زند هر کس نیاز مالی دارد برخیزد، هیچ کس جز یک تن برنمی خیزد.

4.کنترل و نظارت دقیق

در حکومت حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بر اثر اجرای اصول عدالت، هیچ مظلومی بی پناه باقی نمی ماند و اگر به شخصی ستم و تجاوز شود، در نخستین فرصت حقش ستانده می شود و دست متجاوز و ستم گر کوتاه می گردد. چنین کاری- قطعاً- بدون سیستم کامل کنترل و داوریِ‌ درست، شدنی نیست؛ به عبارت دیگر، برای مبارزه با فساد، تجاوز و ستم، از یک سو تقویت پایه های ایمان و اخلاق لازم است و از سوی دیگر، ایجاد شرایط صحیح و تأمین عناصر نیرومند قضایی که بتوانند با هوشیاری و احاطه ی وسیع به وظایف خود عمل کنند.

پی نوشت ها :

1.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص 336، باب27، ح73.
2.شیخ کلینی، کافی، ج1،‌ص 25، ح21.
3.شیخ مفید، ارشاد، ج2، ص 381: المُفَضَّلُ بنُ عُمر قال سَمِعتُ اباعبداللهِ (علیه السّلام) یقُولُ: إنَّ قائِمنا إذا قامَ اشرقَتِ الأَرضُ بِنُورِ رَبِّها وَ استَغنی العِبادُ عَن ضَوءِ الشَّمسِ.
4.شیخ کلینی، کافی، ج8، ص 240، ح329.
5.شیخ مفید، ارشاد، ج2، ص 384.
6.علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج2، ص 483.

منبع مقاله :
امامی کاشانی و دیگران؛ (1385)، گفتمان مهدویت( سخنرانی و مقاله های گفتمان چهارم)، قم: مؤسسه بوستان کتاب(مرکز چاپ و نشر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه ی قم)، چاپ چهارم