آثار تاریخی و هنری یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در جذب گردشگران به یک کشور دارند. هرچه این آثار بیشتر باشند، پتانسیل آن کشور را برای افزایش درآمدزایی از طریق گردشگری بیشتر می‌کنند. از سوی دیگر، این آثار به نحوی به منزله سنت‌ها و میراث یک کشور محسوب می‌شوند و به همین دلیل نگهداری آنها برای نسل‌های آتی باید موردتوجه قرار گیرد، از این‌رو است که حراست و حفاظت از آثار و بناهای تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد و افزون بر مسائل مادی مسائل فرهنگی نیز در آن نقش ایفا می‌کنند. با توجه به اینکه کشورهای خاورمیانه و حوزه بین‌النهرین سرزمین‌هایی هستند که تمدن در آنها سابقه‌ای کهن دارد، تعداد آثار و بناهای تاریخی در این کشورها معمولا به‌طور قابل‌توجهی زیاد است.
از سوی دیگر، به‌دلیل اینکه این کشورها عموما اقتصادی دولتی دارند و در آنها مسائل جدی‌تری وجود دارد، اغلب بودجه مربوط به بخش‌های فرهنگی، میراثی و تاریخی چندان قابل‌ملاحظه نیست و به این ترتیب، بسیاری از بناهای تاریخی یا آثار و اشیای تاریخی یا فرهنگی مورد غفلت قرار می‌گیرند. موارد دیگری نظیر کمبود تخصص لازم برای حفظ این آثار تاریخی و نیز وابسته بودن درآمد و بودجه آن کشورها به یک محصول که آنها را در قبال تغییرات قیمت مواد معدنی و طبیعی و چرخه‌های رکود جهانی آسیب‌پذیر می‌کند، نیز به این مشکلات دامن می‌زند. در این بین، یکی از راهکارهای حفاظت از میراث که بر نمایش و عرضه آثار تاریخی و فرهنگی و بهبود وجهه فرهنگی یک کشور در جهان موثر است، گسترش موزه‌های خصوصی است. این موزه‌های خصوصی می‌توانند گردشگری داخلی و حتی خارجی را تقویت و در کنار آن به حفظ و نمایش این آثار نیز کمک کنند.
وضعیت موزه‌های خصوصی در جهان
در گزارش موزه‌های هنری خصوصی در جهان که در پایان سال 2015 منتشر شده است، کره‌جنوبی از نظر تعداد این موزه‌ها در جهان صدرنشین اعلام شده و پس از آن نیز به ترتیب کشورهای ایالات‌متحده آمریکا، آلمان، چین و ایتالیا قرار دارند. بر این اساس، شهر سئول از کره‌جنوبی با داشتن 13 موزه در جایگاه برتر قرار گرفته و پس از آن شهرهای برلین و پکن هر کدام با 9 موزه در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.در همین حال، 35 درصد از این موزه‌ها بیش از 20 هزار بازدیدکننده در سال داشته‌اند. همچنین تعداد کل موزه‌های هنری خصوصی در جهان نیز 317 مورد عنوان شده است.
راهکار یک نخست‌وزیر
در ایتالیا که یکی از مراکز اصلی گردشگری در جهان است و آثار تاریخی، فرهنگی و هنری آن سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را به خود جلب می‌کند، تبلیغات وسیعی برای موزه‌ها بازدید آنها توسط گردشگران صورت می‌گیرد. موزه‌ها در این کشور به‌طور فزاینده‌ای به سوی خصوصی شدن و استفاده از منابع بخش خصوصی و همکاری آنان پیش می‌رود تا این بخش بتواند به توسعه خود ادامه دهد. در این کشور، دولت تا مدت‌های طولانی بخش بسیار ناچیزی از هزینه‌های لازم برای نگهداری اشیا و آثار تاریخی، فرهنگی و خرابه‌های باستانی را پرداخت کرده است. موزه‌های دولتی در این کشور تلاش می‌کنند با پیروی از الگوی نهادهای خصوصی پس از دهه‌ها به نااطمینانی بین فعالان فرهنگی و تجاری پایان دهند. به‌طور کلی مقامات ایتالیایی چند راهکار را در زمینه ترویج استفاده از بخش خصوصی در اداره و مدیریت موزه‌ها به وجود آورده‌اند که یکی از این موارد استفاده از موزه‌های خصوصی است. راهکار دیگر برای استفاده از منابع بخش خصوصی در راستای افزایش بودجه آنها، ارائه برخی تسهیلات به کمک‌کنندگان است. در این خصوص به تبلیغات و سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز توجه شده است.
مقامات موزه‌ها و سایر ذی‌نفعان آن در شهرهایی نظیر فلورانس که سابقه هنری، فرهنگی و تاریخی خوبی دارند، در این گذار نقش ایفا کرده‌اند. علاوه‌بر پیشنهادهایی که برخی فعالان بخش خصوصی برای به دست آوردن سهم بیشتر موزه‌های خصوصی به وزیر فرهنگ این کشور ارائه کردند، مشارکت‌هایی نیز از سایر کشورها در این زمینه به عمل آمد. یکی از این موارد، تلاش یک گروه سرمایه‌گذاری از امارات متحده عربی برای وارد شدن به بخش موزه‌های خصوصی در ایتالیا بود. در این کشور میزان تعصب روی پول، کسب و کار و فرهنگ بسیار عمیق است و موزه‌های دولتی این کشور در حال تغییر شرایط خود و تبدیل شدن به متحدانی بلندمدت با شرکای تجاری خود و مشارکت با آنان هستند. در ایتالیا پس از انتخاب ماتئو رنتسی به نخست‌وزیری، حرکت ایتالیا به سوی همکاری بخش فرهنگ دولتی با فضای خصوصی تسهیل شد؛ هرچند که رنتسی اکنون دیگر قدرت را در دست ندارد و این امر می‌تواند در تداوم این روند شائبه‌هایی ایجاد کند.
منابع خصوصی، مبالغ اهدایی از بخش خصوصی و شرکت‌ها، تبلیغ گرفتن از شرکت‌های خصوصی و برخی کارهای دیگر در این زمینه منجر به این می‌شود که دولت کمتر در تامین مالی موزه‌ها و آثار تاریخی، هنری و فرهنگی این کشور نقش ایفا کند که با توجه به افزایش مشکلات اقتصادی در اروپا و به‌ویژه ایتالیا در چند سال اخیر و گرفتاری دولت‌ها در زمینه تخصیص بودجه، بسیار مهم شده است. آیک اشمیت، یکی از موزه‌داران آلمانی که به این فعالیت در ایتالیا پرداخته، معتقد است اگرچه در طول 15 سال گذشته بودجه ملی فرهنگ کاهش یافته اما در نتیجه اقدامات بخش خصوصی و برخی اقدامات دیگر، توانایی هزینه کردن برای این بخش تا حدود 27 درصد در سال گذشته افزایش یافته است؛ اگر چه هنوز هم رقم آن با مبلغی حدود 2 میلیارد یورو بسیار کوچک است.علاوه‌بر این، یکی از کارهایی که در ایتالیا انجام شده این بوده است که از سرمایه‌های مالی برای کمک به موزه‌های تحت تملک دولت استفاده و در عوض برای کمک‌کنندگان به این بخش، تخفیف‌های مالیاتی لحاظ شده است. برای مثال، در سال 2014 تخفیف مالیاتی 65درصدی برای آن دسته از افرادی که به موزه‌های دولتی ایتالیا، یادمان‌ها و نمایشگاه‌های هنری این کشور کمک مالی کنند، در نظر گرفته شد؛ امری که در مجموع موجب شد تقریبا 120 میلیون یورو به این نهادها کمک مالی شود.
فرصت‌های استفاده از بخش خصوصی
هرچند دولت کشورهایی نظیر ایتالیا و یونان در امر فرهنگ و موزه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند اما هنر و باستان‌شناسی در این کشورها به اندازه‌ای غنی است که اگر مشارکت بخش خصوصی از قبیل تاسیس موزه‌های خصوصی یا کمک مالی به موزه‌های دولتی صورت نگیرد، نمی‌توان از بسیاری از آثار به درستی حفاظت یا آنها را احیا کرد. از جمله شرکت‌هایی که به موزه‌های دولتی کمک می‌کنند و در ازای آن دست به تبلیغ با استفاده از این نوع رسانه می‌زنند، شرکت‌های پارچه، سازندگان کالاهای لوکس و تجملاتی و همچنین برخی شرکت‌های مد هستند. با این حال برخی از فعالان در این بخش از محدودیت‌های موجود وضع شده در راستای این تبلیغات ابراز نارضایتی می‌کنند؛ اگر چه حتی پای کشورهای خارجی مانند برخی شرکت‌های دبی به این بحث باز شده است. در حال حاضر اکثر موزه‌های ایتالیا دولتی هستند و در برخی موارد آزادی آن را ندارند که نیازها و ملزومات رابطه با شرکت‌هایی را که برای تبلیغ یا ارائه کمک‌های مالی به آنها داوطلب می‌شوند را چگونه تخصیص بدهند و این امر یکی از معضلات در این حیطه برای موزه‌ها و شرکت‌ها است. اگرچه رویکرد اخیر ایتالیا موجب شده آنها اختیار داشته باشند درآمدهای خود را حفظ کنند و در حقیقت وضعیت آنها بهتر شده است اما پیش از آن، این نهادها محدود به کمک‌های دولتی بودند و درآمدزایی آنها اثری در بهبود و توسعه آنها نمی‌گذاشت. موارد ذکر شده راهکارهایی است که ایتالیا به عنوان یک کشور دارای تاریخی غنی، برای بهبود وضعیت موزه‌های خود در پیش گرفته است؛ الگویی که برای ایران نیز می‌تواند مفید باشد و حجم وسیعی از آثار تاریخی و هنری ایران زمین به واسطه اقدامات سیاستی صحیح در این مورد و افزایش مشارکت بخش خصوصی بهتر و بیشتر مورد حفاظت قرار گرفته و از نظر درآمدزایی و کاهش مخارج دولت نیز کمکی برای کشور باشند.
