شفاعت

سوره مبارکه بقره : أیه 48 وَاتَّقُواْ یَوْماً لاَّ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئاً وَلاَ یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ هُمْ یُنصَرُونَ و بترسید از روزی که هیچ جزا داده نشود شخصی بجای شخصی دیگر و هیچ پذیرفته نشود شفاعت کسی ( در باره دیگری) و فدائی عوض شخص نخواهند گرفت و هیچ یاری کننده و فریاد رسی در آن روز نخواهد بود. سوره مبارکه نساء : آیه 64 وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّاباً رَّحِیماً ای پیامبر!آنان که به خویشتن ستم کردند، اگر نزد تو آیند و از خداوند آمرزش بخواهند و پیامبر هم برای آنان از خداوند مغفرت بطلبد، خدا را توبه پذیر و مهربان خواهند یافت پاسخ: آیه 48 بقره خطاب به بی اعتقاد های به خدا است که امید های واهی دارند و خداوند این امید های واهی را ناامید می کند و اعلام می کند که تنها با ایمان و عمل صالح می توانید به نجات برسید: در آیه 39 به عنوان قانون کلی می فرماید: وَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ کسانی که کافر شوند، و آیات خدا را تکذیب کنند خود اهل جهنّمند و جاودانه در آنجا خواهند بود. بعد خطاب را متوجه یهودیان که نبوت پیامبر اسلام را با وجود یقین به آن انکار کرده و از گردن نهادن به اطاعت ایشان خودداری می ورزیدند، کرده و آنان را به یادآوری نعمت های خدا و وفای به عهدی که سپرده اند (که تابع حق بوده و پیامبران بعد را یاری دهند ) دعوت کرده و به ترس از خدا و تصدیق قرآنی که مصدق تورات است فرا می خواند و به اقامه نماز و دادن زکات دعوت کرده و ... و بالاخره می فرماید: وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُون (1) و بترسید از روزی که هیچ کس دیگری را به کار نیاید و هیچ شفاعتی از کسی پذیرفته نگردد و از کسی عوضی نستانند و کسی را یاری نکنند. بنا بر این پیام این آیه نفی شفاعت در قیامت از کافران و انکار کنندگان حق و ستیز کنندگان با پیامبران و ... می باشد. ما هم قبول داریم که کسی که کافر و مشرک از دنیا برود، شفاعت شامل او نمی شود. اما بودن شفاعت برای مؤمنان در قیامت با توجه به آیات قرآن قطعی است و آیات زیر نمونه ای از آیاتی است که این شفاعت را برای مؤمنان ثابت می کند: فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعین (2) پس شفاعت شفاعت‏ کنندگان سودشان نبخشید. این آیه صراحت دارد که شافعانی در قیامت هستند که وجود آنان و شفاعتشان به تکذیب کنندگان حق، سودی نمی رساند . وَ لا یَمْلِکُ الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ یَعْلَمُون(3) کسانی سوای او را که به خدایی می‏خوانند قادر به شفاعت کسی نیستند. مگر کسانی که از روی علم، به حق شهادت داده باشند. این آیه اثبات شهادت برای کسانی می دهد که به یگانگی خدا به حق و و در کمال خلوص شهادت داده باشند. یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً (4) در آن روز شفاعت سود ندهد، مگر آن را که خدای رحمان اجازت دهد و سخنش را بپسندد . این آیه نیز صراحت دارد در قیامت کسانی هستند که خدا به آنان اجازه شفاعت داده و به سخن آنها راضی است. پس شفاعت شامل حال کسانی می شود که در این دنیا ایمان آورده و به اولیای خدا اظهار ارادت کرده و از آنان شفاعت طلب نموده اند و آنان در قیامت به اجازه خدا از این گونه افراد شفاعت می کنند. اما کسی که ایمان نیاورده و بر انکار و کفر اصرار ورزیده و تابع و محب اولیای خدا نشده و از آنان شفاعت در آخرت نطلبیده اند، در آخرت از شفاعت بهره ای نمی برد. شاید منظور شما هم این باشد که اگر این گونه باشد، درست متوجه شده اید. شفاعت هم مثل توبه است که فقط به کسانی که قبل از مرگ بدان متوسل شده باشند، سود می رساند و اگر کسی بر کفر و ظلم آگاهانه اصرار بورزد و قبل از تمام شدن فرصت توبه نکند و آمرزش نطلبد، توبه این فرد در زمان احتضار و مشاهده طلیعه آخرت و بعد از مرگ پذیرفته نخواهد شد: َ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الَّذینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلیماً (5) توبه کسانی که کارهای زشت می‏کنند و چون مرگشان فرا می‏رسد می‏گویند که اکنون توبه کردیم، و نیز آنان که کافر بمیرند، پذیرفته نخواهد شد. برای اینان عذابی درد آور مهیا کرده‏ایم. خلاصه آنکه بت پرستان شفاعت مورد قبول قرآن را که قائل نبودند، شفاعتها بتها را امید داشتند و قرآن هم آن را رد می کند. در مورد شفاعت کتاب های زیادی هست که می توانید مراجعه کنید از جمله به: جعفر سبحانی، منشور جاوید، قم، دار القرآن الکریم، 1369 ش، ج 8، ص 1-210 مراجعه کنید. پی نوشت ها: 1. بقره (2) آیه 48. 2. مدثر (74) آیه 48. 3. زخرف (43) آیه 86. 3. طه (20) آیه 109. 5. نساء (4) آیه 18.