منشأ ایجاد این پرسش در ذهن شما اینجاست که علم خداوند متعال را منحصر در یک نوع علم دانسته اید 
درحالیکه وقتی از علم الهی سخن به میان می آید خداوند متعال چند نوع علم می تواند داشته باشد که حکما و متکلمان اسلامی مباحث مبسوطی دراین باره دارند که به صورت إجمالی باید بگوییم که در یک تقسیم، علم الهی به علم ذاتی و فعلی تقسیم می گردد.

برای روشن تر شدن مسأله باید توضیحی درباره صفات ذاتی و فعلی خداوند و تفاوت آنها داشته باشیم.

صفات خداوند متعال در یک تقسیم به دو دسته تقسیم می شود: صفات ذاتی و صفات فعلی

صفاتی که به خدای متعال نسبت داده می‏شود یا مفاهیمی است که از ذات الهی با توجه به نوعی از کمال وجودی انتزاع می‏شود مانند قدرت و حیات و... و یا مفاهیمی است که عقل از مقایسه بین ذات الهی و مخلوقاتش با توجه به نوعی رابطه انتزاع می‏کند مانند خالقیت و ربوبیت و رازقیت و ...

 دسته اول را صفات ذاتیه و دسته دوم را صفات فعلیه می‏نامند.

ویژگی صفات ذاتیه این است که برای انتزاع این صفات، نیازی به مقایسه نمودن چیزی با ذات خداوند متعال نیست و صرف توجه به ذات خداوند متعال وجود این صفات را اقتضاء می کند و از آنجا که از ذات الهی انتزاع می شوند همانند ذات خدا نامحدود هستند.

ویژگی صفات فعلیه این است که قوام این صفات به لحاظ نمودن رابطه و نسبت بین خدا و خلق است؛ نسبتی که قائم به دو طرف می‏باشد و با نفی یکی از طرفین موردی نخواهد داشت. چنانکه مثلا خالقیت خدا بدون وجود هیچ مخلوقی معنا ندارد.

نکته شایان توجه این است که مخلوقات  مادی دارای حدود و قیود زمانی و مکانی هستند و این حدود و قیود در اضافه و رابطه‏ای که بین آنها و خدای متعال در نظر گرفته می‏شود تاثیر می‏گذارد و در نتیجه افعال متعلق به آنها هم یک معنای مقید و محدود به زمان و مکان می‏گردد مثلا گفته می‏شود که خدای متعال فلان موجودی را در فلان زمان و فلان مکان آفرید اما این حدود و قیود در واقع به مخلوقات باز می‏گردد و ظرف تحقق مخلوق و شؤون آن به شمار می‏رود نه اینکه مستلزم نسبت زمان و مکان و محدودیت به خدای متعال باشد.

با توجه به توضیحات مذکور باید بگوییم که علم الهی اقسام مختلفی دارد که برخی از آنها به علم ذاتی  و برخی دیگر جزء علم فعلی الهی محسوب می شود.

علم ذاتی خداوند متعال همان علم ازلی خداوند به همه مخلوقات است که این نوع علم زمانمند و مکان دار نیست و علم فعلی خداوند متعال همان علم به مخلوقات در هنگام خلقت مخلوق و پدید آمدن آثار و أعمالی از مخلوق است که اگر این مخلوق و اعمال و رفتار او زمان مند باشند علم الهی نیز به تبع آن متصف به زمان می گردد.(1)

با توجه به توضیح مذکور باید بگوییم که ظهور حس نیت عبد امری زمان مند است و علم مذکور در روایت نیز علم فعلی خداوند است و لذا این علم مشروط به ظهور حسن نیت عبد شده است.

پی نوشت ها:

1. برای آشنایی بیشتر با صفات ذات و فعل ر.ک: مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه، شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1366ش، ج‏2، ص 371.