بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی سازمان پزشکی قانونی طی هشت‌ماهه نخست سال 95 شاهد افزایش 10درصدی میزان مرگ‌و‌میر معتادان بودیم. با توجه به افزایش مرگ‌و‌میر معتادان و مصرفکنندگان حاد موادمخدر نسبت به شاخص‌های بین‌المللی نگرانی‌هایی در این زمینه به وجود آمده است.
به گزارش ، آرمان نوشت: در هشت‌ماهه نخست سال گذشته‌هزار و 605 معتاد در کشور به‌دلیل سوء‌مصرف موادمخدر جان دادند که افزایش میزان مرگ‌و‌میر آنها به‌دلیل مسمومیت‌های حاد، اووردوز و حمل موادمخدر در شکم بود. بر اساس شاخص‌های بین‌المللی حداکثر مرگ‌و‌میر موارد حاد باید بین 30 تا 50درصد باشد. این درحالی است که مرگ‌و‌میر مصرفکنندگان حاد در کشور ما رقم 63درصد را نشان می‌دهد. از سوی دیگر با توجه به صرف هزینه‌های کلان تاکنون ترک اعتیاد در کشور ما چندان موفقیت‌آمیز دنبال نشده است.
هم‌اکنون در هر کوچه و خیابانی تابلوهای مراکز ترک اعتیاد یا کمپ مشاهده می‌شود، اما سهم معتادانی که پاکی خود را حفظ می‌کنند، 10 تا 20درصد مراجعه‌کنندگان به کمپ‌ها را تشکیل می‌دهد. همچنین در برنامه‌ریزی‌ها به کاهش آسیب یا همان ماده 15 توجهی نمی‌شود و بیشتر اقدامات به ماده 16 قانون، یعنی درمان اجباری معطوف است. آنچه در ادامه می‌خوانید، نظرات سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره دلایل افزایش مرگ‌و‌میر در بین معتادان است.
در سال‌های اخیر با افزایش مرگ‌و‌میر معتادان به‌دلیل چندمصرفی، استفاده از موادمخدر، محرک صنعتی و همچنین موادمخدر نامرغوب روبه‌رو بوده‌ایم. به نظر شما دلیل بروز این نارسایی‌ها چیست؟
طی این سال‌ها روند افزایش مرگ‌و‌میر معتادان رو به افزایش بوده است. دلایل متعددی برای این مساله وجود دارد. به‌نظر بنده مهم‌ترین تاثیر در افزایش مرگ‌و‌میرها وجود ناخالصی در موادمخدر مصرفی است. در این وضعیت فرد معتاد به‌دلیل مشکلات مالی مجبور به تهیه موادمخدر از طریق افراد مختلف به شکل روزانه است. این وضعیت نشان‌دهنده تغییر در خلوص مواد مصرفی است. فرد مصرف‌کننده هروئین‌های مصرفی را با خلوص متفاوت 30درصد، 50درصد و 15درصد تهیه می‌کند. این مساله شامل مواد صناعی همچون شیشه و حتی تریاک هم می‌شود. اغلب این افراد مواد مصرفی روزانه خود را با تغییر خلوص شدت می‌دهند. این مصرف نامنظم موادمخدر باعث افزایش اووردوز در بین مصرفکنندگان می‌شود. درضمن ناخالصی‌ها هم متنوع است. در برخی مواقع ناخالصی‌های موجود در موادمخدر باعث مرگ‌و‌میر می‌شود. ممکن است وجود یک دارو در موادمخدر به‌عنوان ناخالصی تبعات جبران‌ناپذیری برای مصرف‌کننده به‌دنبال داشته باشد. همچنین در برخی مواقع ناخالصی با مرگ‌و‌میر همراه نیست، اما به‌حدی میزان خلوص را افزایش می‌دهد که فرد مجبور به مصرف بیش از حد معمول است. درضمن همین مصرف بیش از حد هم برای فرد خطرات متعددی به دنبال دارد. میزان قابل‌توجهی از مرگ‌و‌میرها به‌دلیل مسمومیت‌های حاد است.
سال گذشته بر اساس گزارشات پزشکی قانونی 50نفر از طریق سرب موجود در موادمخدر مسموم شدند. این درحالی است که میزان دقیق مسمومیت‌ها بیش از این رقم است. برای‌مثال وقتی پیرمرد 60ساله مصرف‌کننده موادمخدر فوت می‌کند، دیگر دلیل مرگش مورد بررسی قرار نمی‌گیرد، بلکه افزایش سن و سکته قلبی دلیل شایع این‌گونه مرگ‌و‌میرها تلقی می‌شود. از دیگر مسائل در افزایش مرگ‌و‌میرها در بین مصرفکنندگان موادمخدر می‌توان به بررسی‌های انجام‌شده از سوی پزشکی قانونی و دیگر سازمان‌های مربوطه اشاره کرد. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا اعداد و ارقام مطرح‌شده در زمینه مرگ‌و‌میر در بین مصرفکنندگان موادمخدر صحیح است؛ باید در پاسخ گفت که عدد دقیق در زمینه مصرفکنندگان و مرگ‌و‌میرها چندان دقیق نیست، بلکه میزان مرگ‌و‌میرها بیش از این اعداد است. باید دانست که اعداد مطرح‌شده از سوی سازمان پزشکی قانونی فقط شامل اجساد کالبدشکافی‌شده می‌شود، درحالی که در بسیاری از موارد این گونه مرگ‌و‌میرها به هیچ‌سازمانی گزارش نمی‌شود. درضمن هنوز در کشور ما میزان مرگ‌و‌میر زنان و مردان، جوانان و سالمندان و نحوه مصرف معتادان چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. باید بر اساس پژوهش دلیل افزایش مرگ‌و‌میر در بین مصرفکنندگان مشخص شود. باید مشخص شود که مرگ‌و‌میر در بین معتادان خیابانی افزایش یافته یا در بین کل مصرفکنندگان. تاکنون در کشور هیچ‌نهاد مسئولی نسبت به شفاف‌سازی وضعیت معتادان اقدام مناسب و کارشناسی‌شده‌ای انجام نداده است.
در بین برخی از معتاد شاهد استعمال چند ماده مخدر به‌طور همزمان هستیم. وضعیت مرگ‌و‌میر در بین این افراد چگونه است؟
در کشور ما تعداد معتادان چندمصرفی افزایش یافته است. 15سال پیش هر فردی که به‌اصطلاح هروئینی بود، فقط هروئین مصرف می‌کرد یا هر فردی که اصطلاحا تریاکی بود، فقط تریاک مصرف می‌کرد، اما در چهارسال گذشته با پدیده چندمصرفی مواجه شده‌ایم. برای‌مثال فرد معتاد در صبح تریاک، ظهر شیشه و شب ترامادول مصرف می‌کند. این چندمصرفی یکی از دلایل مهم افزایش مرگ‌و‌میر معتادان است. ضمنا در چندسال اخیر مواد روانگردان نیز باعث افزایش مرگ‌و‌میر معتادان در کشور شده است. از دیگر دلایل افزایش مرگ‌و‌میر معتادان می‌توان به الگوهای مصرف در بین معتادان تزریقی اشاره کرد. چندمصرفی در بین زنان، نوجوانان، جوانان، میانسالان، سالمندان، افراد لاغر، افراد مبتلا به نارسایی قلبی و کلیوی و... باعث بروز مسمومیت و مرگ می‌شود.
بر اساس گفته‌های شما تاکنون پژوهشی درباره دلایل مرگ‌و‌میر در بین زنان، مردان، جوانان، میانسالان معتاد انجام نشده است. شما بر اساس تجربیات شخصی دلایل افزایش این مرگ‌و‌میرها را چه می‌دانید؟
میزان مرگ‌و‌میر مردان به زنان هفت به یک است. در بین مصرفکنندگان میانسال و سالمند مرگ‌و‌میر از شدت بیشتری برخوردار است. مرگ‌و‌میر در بین مصرفکنندگان تزریقی، چندمصرفی و... هم رو به افزایش است.
وضعیت مصرف موادمخدر زنان در مقایسه با مردان متفاوت است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده وابستگی زنان به موادمخدر بعد از سه‌سال مصرف به‌وضوح قابل مشخص است. میزان مرگ‌و‌میر زنان معتاد چگونه است؟
میزان اعتیاد در زنان با روند رو به رشدی همراه است. برای‌مثال در مساله معتادان خیابانی چون زنان سرپناهی ندارند، طبیعتا بیشتر فوت می‌کنند. همچنین شرایط جسمی زنان به‌نحوی است که میزان مرگ‌و‌میر در آنها بیشتر از مردان است. در کشور ما حمایت‌های روانی و اجتماعی از زنان اندک است. اغلب زنان معتاد در جامعه به‌دنبال موضوعات حاشیه‌ای رفته و به بیماری ایدز و عفونی مبتلا می‌شوند. باید در قالب برنامه جامع بتوان میزان مرگ‌و‌میر معتادان در کشور را مدیریت کرد.
هم اکنون با توجه به ظرفیت‌های موجود می‌توان چه اقداماتی برای مدیریت مساله اعتیاد در جامعه انجام داد. در حالی که تاکنون اقدامات در زمینه ترک اعتیاد آن‌طور که باید و شاید در کشور نتیجه بخش نبوده است...
باید برنامه‌های کاهش آسیب یا کاهش تقاضا در کشور افزایش یابد. برای‌مثال برنامه‌های کاهش آسیب در قالب درمان با متادون، برنامه سرنگ و سوزن، درمان طب سوزنی، برنامه‌های اقامتی اختیاری همچون کمپ‌ها، مراکز تی سی، برنامه‌های ترک اعتیاد اجباری برای معتادان خیابانی، مسائل مشاوره‌ای و مددکاری برای معتادان و... در کشور تقویت شود. باید آیین نامه مراقبت‌های پس از خروج را که توسط ریاست قوه قضائیه در چهار سال قبل تدوین و ابلاغ شد مورد توجه دستگاه‌های مربوطه قرار گیرد. در این وضعیت می‌توان مراقبت‌های بعد از درمان را در این حوزه داشت.
