مفهوم تاب آوری، در واقع در مطالعه ی رشد افراد متولد شده و پرورش یافته در شرایط پرخطر پدید آمده است.شرایطی مانند خانواده هایی که والدین آنها دچار اختلالات روانی یا الکلیسم بوده اند.والـدین سوء استـفـاده کننده از کـودکـان و یا مجـرم، یـا شرایطـی نظیر جوامعی که با فقر یا جنگ دست و پنجه نرم می کنند. یافته های بدست آمده از پژوهش ها نشان می دهدکه حداقل 50% وغالبا 70%افراد پرورش یافته در چنین شرایطی، علی رغم قرار گرفتن در معرض فشارهای شدید، توانمندی اجتماعی خود را بهبود داده، بر مشکلات فائق آمده و در نهایت به زندگی موفقی دست یافته اند.
تاب آوری در روانشناسی عبارت است از استعداد و ظرفیت مثبت افراد جهت غلبه بر استرس، حوادث و فجایع. تاب آوری نوعی مصون سازی دربرابر مشکلات روانی، اجتماعی بوده و کارکرد مثبت زندگی را افزایش می دهد که می تواند به وسیله ی فراهم نمودن افزایش مهارت های اجتماعی تقویت گردد. مهارت هایی از قبیل برقراری ارتباط، مهارت های رهبری، حل مسئله، مدیریت منابع، توانایی رفع موانع، موفقیت و توانایی برنامه ریزی.
تـاب آوری پدیده ای ژنتیکی صرف نیست که فقط انسان های خاص دارای آن باشند. درواقع، پدیده "تاب آوری" ظرفیتی ذاتی در هر فرد است که می تواند به خوداصلاح گری و تغییر منجر گردد.
- تاریخچه تاب آوری:
تاب آوری از جمله ویژگی های بسیار مهم است که می تواند در بالا بردن سطح بهداشت روانی افراد تأثیر بسزایی داشته باشد. تاب آوری نوعی ویژگی است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می توان به مرور زمان رشد کندیا کاهش یابد و بر اساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان در روند آزمون و خطای زندگی شکل می گیرد.
واژه تاب آوری را می توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پرخطر است که فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلکه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد. پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی کردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار با وجود عوامل خطرساز است. این فرآیند خود به خود ایجاد نمی شود مگر اینکه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری کمتر و حداکثر تلاش را برای کشف و بهره گیری از عوامل محافظت کننده فردی و محیطی در درون و بیرون خود که همواره به صورت بالقوه وجود دارد بکار گیرد.
آنتونوسکی و لازاروس، به این نتیجه رسیده اند که کاهش میزان تاب آوری در برابر رویدادهای زندگی در فرد، با نوعی احساس فشار روانی، اضطراب و یا افسردگی همراه است و همسو با یافته های باسو و هامارات و همکاران، است که ناخرسندی درباره زندگی را به دنبال این احساس ها در فرد گزارش کرده اند.
مهم ترین نتیجه ی کاربردی برآمده از دل پژوهش های تاب آوری، این است که می توانیم توانمندی افراد را ارتقا دهیم به گونه ای که آنها به احساس هویت و کارآمدی، توانایی تصمیم گیری، هدف گذاری و باور به آینده دست یابند و از این راه بتوانند نیازهای اولیه انسانی خود برای مهربانی، رابطه با دیگران، احترام، چالش، قدرت و معناداری را در شرایط طاقت فرسا به عنوان کانون توجه هرگونه مداخلات پیشگیرانه، آموزش و رشد فردی قرار دهند.
پژوهش های تاب آوری نشان می دهند که جهت گیری حوزه ی پیشگیری، آموزش و رشد باید از سمت توجه به برنامه و آنچه که خواهان آنیم، به سوی تأکید بر فرآیند و چگونگی انجام آنچه که می خواهیم تغییر یابد.به عبارت دیگر، از تمرکز بر محتوا به سمت تمرکز بررفتارحرکت کنیم.
پژوهش های تاب آوری نشان می دهند که این مکان، در روابط با دیگران نهفته است و نیز این که خانه ها، مدارس و اجتماعات تبدیل به "خانه های روانشناسانه ای" شوند که در آن، هر فردی بتواند روابط احترام آمیز و مهربانانه ای را در یابد و فرصت هایی برای مشارکت معنادار داشته باشند فرصت هایی که وی را در صورت رویارویی با پیشامدهای ناگوار و بلایا نظیر زلزله، سیل، بمباران و... توانمند می سازد.
پژوهش های تاب آوری به طور کامل ثابت می کنند که برای عوامل خطر، قدرت پیش بینی کننده ای وجود ندارد، مگر این که افراد این قدرت را برای آنها قائل بشوند.
پژوهش های تاب آوری که به کل چرخه ی زندگی، خانواده های سالم، مدارس موفق، اجتماع های شایسته، سازمان های آموزش گـر و ارزیابی برنـامه ها پرداخته اند، نتیجه گرفته اند که توانمندی های فردی تاب آوری، به طور مداوم در نتیجه حضور در محیطی پرورش دهنده شکل می گیرد و امکان ظهور می یابد. پژوهش ها، آنچه که موجب پرورش اکثـر مـا در طـول زنـدگی مان شده است را مشخص کرده اند: نیروی سه عاملی محافظت کننده محیطی که در هیئت لایه ای ضربه گیر(بافر) از آسیب رسانی خطر پیش گیری می کند و مجال ظهور رشد را فراهم می آورد.این سه عامل عبارتند از:
1- روابط مهربانانه با دیگران
2- انتظارات مثبت (امیدواری )
3- ظرفیت¬هایی برای مشارکت¬های اجتماعی
