-*مرتضی مجدفر: 21 فوریه که امسال با سوم اسفند ماه قرین شده، مصادف با روز جهانی زبان مادری است. در حالی که در چنین روزی اغلب کشورها بر توسعه و بالندگی آموزش به زبان‌های مادری موجود در درون مرزهای سرزمینی خود تاکید می‌کنند، ما ترک‌زبانان به عنوان بخشی از غیرفارسی زبانان ایران، هنوز در اصل ماجرا گیر کرده‌ایم و با وجود موادی مترقی در قانون اساسی کشورمان، از حقوق اصلی خود در آموزش به زبان مادری محروم هستیم.
به گزارش به نقل از روزنامه جهان صنعت، در پیام سال قبل دبیرکل یونسکو خانم ایرینا بوکووا، بر کیفیت آموزش، زبان آموزش و نتایج یادگیری تاکید شده و این مقوله‌ها به عنوان شعار سال 2016 در زمینه آموزش زبان مادری تعیین شده بود. همچنین وی، در پیام امسال رسیدن به آینده‌ای پایدار را تنها از طریق آموزش چندزبانه ممکن دانسته است. در این زمینه باید بگوییم که ترک زبانان‌ایران، هنوز در زمینه کمیت آموزش و به رسمیت شمرده شدن زبان‌شان در چارچوب کشورشان با چالش روبه‌رو هستند و در چنین موقعیتی، سخن راندن از کیفی ساختن آموزش به زبان‌های مادری و توسعه و بالندگی آن و حرکت به سوی آینده‌ای پایدار، نوعی خیال‌پردازی است.
چندی پیش در اجلاس جهانی آموزش برای توسعه پایدار، برنامه عمل 2030 به تصویب رسید. در این اجلاس، مسوولان آموزشوپرورش ایران هم حضور داشتند. طبق بند چهار برنامه عمل 2030، همه کشورهای جهان متعهد شده‌اند تا سال مذکور، ارتقای کیفیت آموزش‌های موجود در زمینه یادگیری عدالت‌محور زبان‌های محلی در کشورهای خود را به یونسکو گزارش دهند. ما نمی‌دانیم آموزشوپرورش ایران تا آن سال چه خواهد کرد و وقتی هیچ کاری نکرده یا هنوز هیچ کاری را در دستور کار خود قرار نداده است، چه چیزی را گزارش خواهد داد؟
برای رسیدن به کیفیت، ابتدا باید اصل مساله پذیرفته و اجازه داده شود آموزش به همه زبان‌های مادری، بدون تبعیض در کشور برقرار و آن‌گاه در 13 سال باقی مانده تا سال 2030 با کمک نهادهای آموزشی، نویسندگان و شاعران و انجمن‌های مردم‌نهاد بر کیفی ساختن آن فکر شود. ترس ما غیرفارس زبانان، از این است که همانند آموزش برای همه (شعاری که یونسکو تا پایان سال 2015 تحقق آن را برای همه کشورهای عضو اجباری کرده بود)، باز همان طور که به انتهای دوره رسیدیم و در کنار وجود هزاران دانش‌آموز محروم از تحصیل، آموزشوپرورش ما جشن تحقق آموزش برای همه گرفت، این بار نیز جشن تدریس همه زبان‌های مادری موجود در ایران به یونسکو گزارش شود. ترس ما غیرفارس‌زبانان از این است که تلاش برای قرار دادن یک درس آزاد در کتاب‌های فارسی و درخواست از معلمان که در این سه- چهار صفحه، بدون آن که قبلا آموزشی دیده باشند، هر طور که دلشان خواست به زبان مادری دانش‌آموزان خود درسی بگذارند، به معنای تحقق شعار 2030 تلقی شود. ترس اصلی ما این است که باز 38 سال دیگر از تصویب قانون اساسی بگذرد و باز خبری از آموزش به زبان‌های مادری نباشد و با این مقوله انسانی- آموزشی، باز به مثابه پدیده‌ای سیاسی- امنیتی برخورد شود.
ما ترک‌زبانان ایران به دلیل دارا بودن ده‌ها نهاد ادبی، نشریات، سایت‌ها و وبگاه‌های ترکی و با اتکا به توانمندی درون‌زای خود و به دلیل وجود صد‌ها شاعر، نویسنده، مترجم، هنرمندان رشته‌های گوناگون، پژوهشگر و زبان‌شناس در کشور عزیزمان، آمادگی خود را برای تدوین کتاب‌های درسی به زبان ترکی و نیز آموزش معلمان در سرتاسر ایران اعلام می‌داریم البته کتاب‌هایی که بر اساس برنامه درسی ملی و مبتنی بر تعهد به اهداف و آرمان‌های اساسی آموزشوپرورش و با بهره‌گیری از فعالیت مشترک متخصصان برنامه‌ریزی درسی و فعالان زبان و فرهنگ قومی تدوین شود و از واگذاری آن به افراد بی‌مسوولیت که هیچ شناختی از هر دو مقوله یاد شده ندارند، خودداری شود.
ما دوست داریم در سال 2030 گزارش آبرومندی از کشورمان در سطح جهانی انتشار یابد و ما نیز در مقام محققان، دست به قلمان، شاعران و نویسندگانی که دلشان برای سربلندی کشورشان می‌تپد، در تحقق مفاد این گزارش نقش داشته باشیم. بی‌شک در دنیای امروز، یونسکو و سایر نهادهای جهانی به راحتی خواهند توانست گزارش درست را از نادرست تشخیص دهند.
لازم به ذکر است این دغدغه و نگرانی نسبت به توجه به زبان‌های مختلف اقوام ایرانی وجود دارد.
* پژوهشگر و استاد دانشگاه
