آشنایی با پارک‌های ملی (۱)

تحریریه خدمات شهری

پارک ملی به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه‌های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت و آب و کوهستان اطلاق می‌شود که نمایانگر نمونه‌های برجسته‌ای از مظاهر طبیعی ایران می‌باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی‌ها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد.

پارک ملی دریاچه ارومیه

پارک ملی دریاچه ارومیه بین استان‌های آذربایجان ‌شرقی و آذربایجان ‌غربی و در موقعیت جغرافیایی 37 تا 30/38 عرض شمالی و 45 تا 46 طول شرقی واقع شده است. مساحت پارک 464056 است .این دریاچه جمعا دارای 102 جزیره بزرگ و کوچک به مساحت 33486 هکتار است.

پوشش گیاهی: سرو کوهی، پسته وحشی، داغداغان، زالزالک، بادام کوهی، ‌شیرخشت، دیو آلبالو، گندمیان، ‌فرفیون، ‌آویشن، درمنه، علف شور، ‌کاکوتی، زنبق، ‌یولاف ، شنگ و‌ شقایق. 

پستانداران: قوچ و میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی. 
پرندگان: فلامینگو، پلیکان،‌ ‌کاکایی و تنجه. 

خزندگان: انواع مارهای سمی و نیمه سمی، مارمولک و آفتاب‌پرست. 
دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران قرار دارد و در میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی بخش شده است. دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه درون‌سرزمینی ایران است. آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتآ از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، گدار، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود. حوضه آبریز دریاچه ارومیه 50892 کیلومترمربع است که پیرامون 3 درصد مساحت کل کشور ایران را دربر می‌گیرد. این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت پیرانشهر سلماس، ارومیه، تبریز، آذرشهر، مراغه، میاندوآب، مهاباد، نقده و اشنویه یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران بشمار می‌رود. دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دائمی آسیای غربی است که در غرب پشته (فلات) ایران قرار گرفته است. پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی از جالب‌ترین و نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران به‌شمار می‌رود. تاکنون بیش از 186 گونه از پرندگان آبزی و کرانه‌ای و ده‌ها پرنده خشکی‌زی در استان آذربایجان غربی شناسایی شده‌اند. دریاچه ارومیه دارای 102 جزیره است که همه آنها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوخته طبیعی جهان به ثبت رسیده است. جزیره اِشک زیستگاه پرندگان زیبای کوچگر از جمله مرغ آتش و تنجه و نیز گوزن زرد ایرانی است. گِل کرانه دریاچه خاصیت درمان برای دردهای بندگاهی (مَفصلی) و بیماری‌های زنان را دارد. برای گشت و گذار در دریاچه و جزیره‌‌های آن می‌توان از دو کشتی سهند و نوح یا قایق‌های گوناگون در بندر گلمانخانه بهره گرفت.

پارک ملی بختگان

پارک ملی بختگان در استان فارس بین 15/53 الی 15/54 طول شرقی و 11/29 الی 51/29 عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن در حدود 000،160هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: انواع دیاتومه‌ها و جلبک‌ها، انواع گیاهان شورپسند گز و ‌نی و در مناطق خشکی ارس، ‌بنه، ‌تنگس، قیچ، ‌بادام کوهی، آویشن، کاکوتی و باریجه می‌باشد. 

پستانداران: کل و بز و قوچ و میش، گربه وحشی،‌ گرگ، ‌پلنگ،‌‌ کفتار، ‌روباه،‌ شغال و در دشت‌ها آهو. 

پرندگان: فلامینگو، ‌پلیکان، ‌انواع غازها،‌ مرغابی‌ها، ‌حواصیل‌ها، کشیم‌ها، ‌کاکایی‌ها، پرستوهای دریایی، ماهی‌خورک‌ها،‌ انواع گنجشکسانان، عقاب‌ها، ‌سنقرها،‌ هوبره، ‌‌بلدرچین، ‌درنا، لک‌لک،‌ کبک،‌ چلچله، ‌دارکوب پری شاهرخ،‌ دال،‌ بحری،‌ بالابان، ‌شاهین،‌ لیل و ‌دلیجه. 

پارک ملی تندوره

پارک ملی تندوره در شمال خراسان در موقعیت 32/58 تا 48/58 طول شرقی و 15/37 الی 35/37 عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن در حدود 35658 هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: ارس،‌ کیکم، ‌شیر خشت،‌ باریجه،‌ آنقوزه،‌کندل،‌ زیره سیاه، ‌کتان وحشی،‌ جاشیر،‌ کلپوره، ‌آویشن، ‌آنخ،‌ ریش و انواع گرامینه. 

پستانداران: قوچ اوریال،‌ کل و بز، پلنگ، ‌خوک،‌ انواع گربه وحشی، ‌شغال،‌ گرگ،‌ تشی،‌ رودک،‌ سمور سنگی، ‌سنجاب زمینی. 

پرندگان: کبک،‌ تیهو، ‌قرقاول، ‌کبوتر، ‌انواع پرندگان شکاری 

خزندگان: 9گونه مار غیرسمی، 4 گونه نیمه سمی، 5 گونه سمی و 6 گونه سوسمار. 
در شمال خراسان در منطقه‌ای کوهستانی با صخره‌ها و تپه ماهور‌های متعدد و دره‌های ژرف و پر شیب که پوشیده از گیاهان مختلف است و یکی از بهترین زیستگاهای جانوران وحشی به‌ویژه قوچ و میش اوریال می‌باشد.

پوشش گیاهی: از انواع علفی- بوته‌ای و درختان و درختچه‌ها تشکیل گشته که در سراسر منطقه با انبوهی متفاوت پراکنده‌اند. به‌واسطه سیمای طبیعی خود یکی از زیباترین بخش‌های طبیعت دست‌نخورده ایران است. 
پارک ملی تندوره با 73435 هکتار مساحت در سال 1347 به عنوان منطقه حفاظت‌شده معرفی گردید و در اسفندماه سال 1348 به پارک وحش تندوره تغییر نام یافت. از سال 1353 مساحت این پارک به 53780 هکتار تقلیل یافت. 
پارک ملی تندوره در منطقه قوچان و درگز قرار دارد که از شمال در نزدیکی مرز جمهوری ترکمنستان واقع است. میزان بارندگی سالانه اش حدود 250 تا 300 میلی‌متر و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار متفاوت است. درجه حرارت در زمستان تا 20- درجه می‌رسد و حداقل 4 ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد.

خصوصیات طبیعی: منطقه‌ای است کوهستانی که از یک سری تپه ماهور‌های مرتفع به هم پیوسته و در جنوب و در رشته‌های سنگی در شمال تشکیل شده که رشته‌های اخیر دره‌های عمیقی را ایجاد کرده و به‌طور کلی زیستگاه‌های بسیار خوبی برای وحوش کوهستانی است. با اینکه باران به مقدار کافی در این پارک نمی‌بارد با این حال دارای 32 چشمه و 9 حلقه چاه می‌باشد. 

پستانداران: قوچ و میش، گوسفندان کوهی،کل و بز ، پلنگ، گربه پالاس، گربه جنگلی، گراز یا خوک وحشی، گرگ، شغال، روباه معمولی، خرگوش، تشی و رودک 

پرندگان: عقاب طلایی، عقاب شاهه، سارگپه، کورکور، قرقی، جغد ،کبوتر چاهه، کبوتر کوهی، یاکریم، قمری معمولی و خانگی، سیاه سینه، قره قیلوق، لاشخور هما، کلاغ، کلاغ زاغی، گنجشک، شبگرد،کاکلی سنگ چشم، سسک. 

خزندگان: مار کبری، مار جعفری، تیر مار، مارآبی، لاک‌پشت. 

پوشش گیاهی: دامنه کوه‌ها به ویژه بلندی‌های میانی پارک و کوهپایه‌ها و شیب‌های بر افتاب پوشیده از درمنه و همراه با انوع گونه‌های علفی است. شیب‌های تند و پوشش تنک و درختچه‌ها و درختان آن را دربر گرفته. درختچه‌های گوجه وحشی- آلبالوی وحشی- شیرخشت ـ زرشک را می‌توان برشمرد. همچنین انواع علوفه و گیاهان دارویی در این پارک می‌روید. 

منطقه حفاظت‌شده سالوک 

منطقه حفاظت‌شده سالوک در استان خراسان بین 15/37 تا 07/37 عرض شمالی و 17/57 تا 03/57 طول شرقی واقع شده است. مساحت آن 11670 هکتار می‌باشد. 

پوشش گیاهی: ارس،‌ زرشک،‌ افدرا، ‌گوجه وحشی،‌ درمنه،‌ گون و کلاه میرحسن. 

پستانداران: آهو، گرگ،‌ قوچ و میش، کل و بز، پلنگ، ‌کفتار، روباه، ‌خوک وحشی، شغال، تشی، خرگوش، سمور، سنجاب زمینی و گورکن. 

پرندگان: کوکر، چکاوک، کبک، ‌تیهو،‌ باقرقره،‌ سسک و ‌جغد. 
سالوک در شمال غربی اسفراین قرار دارد و در این منطقه دره‌های زیبا و دیدنی زاری، جوزی و چهار برج جنگل‌های پراکنده مشهود است. این منطقه زیستگاه پرندگان و حیوانات بسیاری همچون آهو، قوچ، میش است و جاذبه‌های گیاهی مانند گلابی و آلوچه وحشی، زرشک، قره‌میغ، ریخوک، زالزالک، نسترن وحشی، افرا کرکو، گز انجیر و گردو است. دره توی سالوک با طول حدود 15کیلومتر دارای 15چشمه دایمی به صورت نهر است که منظره‌های بسیار زیبا و دیدنی را بوجود آورده است. دژ قدیمی معروف به قلعه سالوک یا صعلوک، از بناهای است. این قلعه تاریخی در شمال منطقه حفاظت شده سالوک واقع شده و در انتهای دره زاری و بر فراز صخره‌های صعب‌العبور سالوک بنا شده است. وجود غارهای مهم از جمله غار رختیان و غار پلنگ تخته نی در سالوک و غار پیش قلعه در پارک ملی و حفاظت‌شده ساریگل از مناطقی هستند که گردشگران و طبیعت دوستان را به سوی خود جذب می‌کند. 

 ادامه مطلب