قلعه پرتغالی ها در قشم ؛ استعمارگری پرتغالی ها در هرمزگان

در بیشتر مناطق حاشیه خلیج فارس، قلعه هایی دیده می شود که به قلعه پرتغالی ها مشهورند. اما این بار می خواهیم در مورد قلعه پرتغالی ها در قشم صحبت کنیم. در سفر به قشم این مکان شامل بخش های مختلفی از جمله انبار اسلحه و اتاق سربازخانه، مقر فرماندهی، زندان و کلیسا است صحبت کنیم. در این قلعه برای تامین آب آشامیدنی هم یک آب انبار بزرگ در نظر گرفته شده بود. این قلعه پرتغالی ها در قشم هم نشانه ای از استعمارگری پرتغالی ها در ایران است و امروزه یکی از اماکن دیدنی قشم به حساب می آید.

موقعیت قلعه پرتغالی ها

دریانوردی به نام آلفونسو آلبرکرک در سال 1507 میلادی، اقدام به ساخت یک قلعه در جزیره قشم می کند که بعدها به قلعه ی پرتغالی ها در قشم مشهور می شود. این دریانورد دهانه خلیج فارس را به تصرف خود درآورده بود و  با ساخت این قلعه سعی داشت راه بازرگانی دریایی هند و اروپا را هم تحت سلطه خود در بیاورد. این هم نوعی از استعمارگری آنها در این آبراه مهم دریایی بوده است که حدود 110 سال هم به درازا کشیده است. دژها و استحکامات متعددی که در جای جای هرمزگان و اطراف خلیج فارس و تنگه هرمز دیده می شود، نشانه ای از آن دوران است که یکی از اماکن دیدنی قشم هم میباشد. در سفر به قشم گفته شده که این قلعه یکی از چند دژ پرتغالی بوده که در جزیره قشم و لارک و هرمز قرار داشتند. سرداران صفوی بالاخره بعد بیش از یک قرن توانستند این قلعه ها را تصرف کنند و آبراه تنگه هرمز را به ایران بازگردانند. قلعه هایی که برای استعمارگری پرتغالی ها ساخته شده بودند، امروزه فقط از دیدنی های هرمزگان به حساب می آیند و نشانی از فتح و پیروزی ایرانیان.

ویژگی های قلعه پرتغالی ها

قلعه ی پرتغالی های جزیره قشم در سفر به قشم، زمینی به مساحت بیش از 2000 متر مربع ساخته شده است. در ساخت آن از مصالحی مانند سنگ های آهکی و گچی استفاده شده و ملاط انها نیز ساروج بوده است. این مصالح چند بار محکم سازی شده اند تا در مقابل حملات احتمالی دشمن مقاومت خود را از دست ندهند. چهار طرف این دژ مستحکم، چهار برج دیده بانی بلند قرار دارد که برای دفاع بهتر، از توپ و منجنیق درون آنها استفاده شده است. همه ی اینها نشان می دهد که از بین بردن استعمارگری پرتغالی ها چه قدر سخت و دور از دسترس به نظر می رسیده است.کاربری قلعه ی پرتغالی های جزیره قشم بیشتر نگهداری مهمات و سلاح بوده و بیشتر در مواقعی از آن استفاده می شده که قلعه های مجاور نیاز به سلاح بیشتر داشته اند. یک قلعه تدارکاتی که برای حمایت از قلعه پرتغالی ها در جزیره هرمز طراحی شده بوده است و این طور به نظر می رسد که قلعه اصلی و مرکزی نیز همان جزیره هرمز است و یکی از اماکن دیدنی قشم نیز میباشد.

تونلی برای نجات جان فرماندهان در قلعه ی پرتغالی ها

در سقر به قشم و تماشای این قلعه در نظر داشته باشید که این قلعه در سال 1378 توسط باستان شناسی ایرانی به نام احسان یغمایی کشف و از زیر خاک بیرون آمد. یک سال روی این قلعه پرتغالی ها تحقیقات باستان شناسی انجام شده تا ابعاد استعمارگری پرتغالی ها کشف شود. حفاری های شرکت برق در محدوده 500 متری این دژ مستحکم موجب کشف یک تونل قدیمی زیر زمینی شد که مستقیماً به درون قلعه متصل می شده است. به نظر می رسد راه نجاتی برای فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی بوده و البته راهی برای انتقال مهمات به دیگر بخش ها و قلعه های اطراف. طول این تونل حدود سه کیلومتر است و تا نزدیکی های میدان سعدی شهر قشم ادامه دارد. البته گفته می شود که غارهای خربس که در 15 کیلومتری جنوب شهر قشم قرار دارند می تواند انتهای این تونل ها باشند.

نگاهی به تاریخچه قلعه پرتغالی های قشم

دوران استعمارگری پرتغالی ها با اشغال بنادر و جزایر جنوبی ایران شروع شده است. نشانه های این اتفاق هم در همین چند قلعه باقیمانده است که یکی از آنها در جزیره قشم قرار دارد. پرتغالی ها که از شورش بومیان و بندرنشینان جنوب ایران هراس داشتند، راهی جز ساخت این قلعه ها جلوی روی خود نمی دیدند. 110 سال حکومت و سلطه و استعمارگری پرتغالی ها از طریق هم چند دژ مستحکم ممکن بوده است. صد و ده سالی که از 1514 میلادی شروع و در 1623 با حمله شاه عباس صفوی به پایان می رسد.در این زمان بوده است که شاه عباس اول  با لشگرکشی به جنوب ایران که رهبری آنها امام قلی خان به عهده داشته است، به کمک انگلیسی ها توانستند به استعمارگری پرتغالی ها خاتمه بدهند و پرچم انها را از قلعه اصلی در جزیره هرمز پایین بکشند. پرتغالی ها 150 سال در امور داخلی ایران دخالت داشتند و توانستند سود زیادی از این تنگه مهم و حیاتی ببرند.از آن دوران اوج استعمارگری پرتغالی ها و بعد از حدود 400 سال، فقط چند قلعه پرتغالی خراب و ویران شده به جای مانده است و صرفاً برای بازدید گردشگران به کار می آید. و البته برای بومی های جنوب که رشادت سپاهیان شاه عباس صفوی را در بازپس گیری تنگه هرمز از یاد نبرند.