شهر تاریخی اصفهان دارای پل های زیبایی است که تک تک آنها جزو آثار باستانی کشورمان محسوب می شود. یکی از این پل ها، پل خواجو می باشد که از زیبا ترین پل های تاریخی این شهر است و به دلیل نوع معماری و کاشیکاری های زیبایش از دیگر پل ها مشهورتر است. برای اطلاعات بیشتر از پل خواجو که یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری اصفهان و دیدنی های اصفهان می باشد با همگردی همراه باشید...
تاریخچه پل خواجو
در زمان شاه عباس دوم یعنی در سال 1060 هجری قمری دستور ساخت این پل بر روی ویرانه هایی از پلی دیگر که مربوط به دوران تیموریان بود صادر شد. پس ساخت این پل به دوران صفویه باز می گردد. در آن زمان این پل یکی از زیبا ترین پل های جهان به حساب می آمده و هدف از ساختن ان برقراری ارتباط بین دو محله ی خواجو و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و راه شیراز بوده است. این پل اسامی دیگری نیز دارد که عبارت اند از: پل شاهی، پل حسن اباد، پل شیراز و پل بابا رکن الدین. اما در حال حاضر به دلیل قرار گرفتن در محله ی خواجو به نام پل خواجو شهرت دارد. در زمان های دور یعنی در زمان حکومت شاهان صفوی از این پل استفاده های دیگری نیز می شد، مثلا به عنوان سد از ان استفاده می کردند و یا در زمان جشن و سرور و پایکوبی تخته هایی از جنس چوب مسیر آبراهه های زیر پل و همچنین دهانه های طبقه اول ان را می بستند تا آب رودخانه زاینده رود بالا آمده و به یک دریاچه تبدیل شود. در این دریاچه مسابقات جالبی مانند: شنا و قایق رانی برگزار می کردند. در وسط این پل سازه ای مانند یک ساختمان کوچک که دارای چند اتاق است دیده می شود که به بزرگان و امرای حکومتی اختصاص داشته تا از انجا بتوانند به تماشای مسابقات بپردازند.
معماری پل خواجو
پل خواجو که به عرض رودخانه زاینده رود بنا شده است دارای 133 متر طول و همچنین 12 متر عرض و معبری 7.5 متری است. فاصله بین هر کانال آن با سقف 21 متر می باشد. سنگ های استفاده شده در پل طولی بیش از 2 متر دارند. به دلیل منظره و آب و هوای خوب در میانه پل، ساختمانی که به نام بیگلر بیگی معروف بوده ساخته شده است که مخصوص اسکان موقت شاه و خانواده اش می باشد. در این ساختمان کوچک اتاق هایی که با نقاشی تزیین شده اند وجود دارند. در دو طرف پل دو مجسمه شیر سنگی قرار دارد. یکی از جهان گردان اروپایی به نام " تارو نیه" در سفر نامه خود نوشته است که این قسمت از رودخانه زاینده رود یکی از زیبا ترین قسمت های آن است و شاه بر روی این پل زیبا یعنی دو طرف خیابان این پل دو خانه برای تفریحات خود و خانواده اش بنا کرده است. البته می توان گفت این محل از تمام نقاط رودخانه گود تر است پس شاید به همین دلیل شاه عباس دستور ساخت این پل را در این نقطه صادر کرده است و همچنین چون این منطقه محل گبرها در طرف دیگر رود خانه بوده است و شاه نمی خواست که آنها از خیابان چهار باغ بگذرند و همچنین کوتاه تر نمودن راه دستور ساخت این پل را صادر کرده است. تاریخ ساخت این پل به سال های 1057 تا 1077 هجری باز می گردد. هم اکنون یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری اصفهان و دیدنی های اصفهان به شمار می آید که هرساله گردشگران زیادی برای تماشای آن می روند. پل خواجو که در آن زمان به عنوان سد استفاده می شده از نظر مقاومت و استحکام و همچنین معماری بسیار زیبا و یکی از بی نظیر ترین آثار آن دوران است. در دو طرف مسیر داخلی این پل و در قسمت معبر بالایی در هر طرف 51 غرفه بزرگ و کوچک ساخته شده است. برای استحکام این پل از روش خاص و جالبی استفاده شده است به این صورت که در زیر پل یعنی در بستر رود خانه، گوی های بزرگی از جنس سفال که با ساروج پر شده اند را قرار داده اند. این کار علاوه بر آب بندی کردن پی باعث مقاومت و استحکام بنا نیز می شود. با دیدن این پل هنر های زیبای دوران صفویه نیز به نمایش گذاشته شده است زیرا در هر دو طبقه آن می توان انواع کنده کاری، کاشی کاری، طاق ها و طاق چه ها را دید. یکی از خصوصیات بسیار جالب این پل که زیبایی این را نیز دو چندان کرده است این است که اگر از بالا به آن نگاه کنیم، بنای پل همانند عقابی دیده می شود که بال های خود را بر عرض رود خانه گسترده است، همچنین کنگره های طبقه های مختلف آن مانند پرهای عقاب و قسمت شاه نشین همانند سر عقاب دیده می شود. این بنای زیبا و تاریخی نکات منحصر به فرد دیگری را نیز در خود جای داده به طور مثال اگر در طبقه پایین آن و در قسمت انتهایی عرشه بایستید و زاویه شما نسبت به افق زاویه 39 درجه باشد، حال در این حالت نظاره گر طاق ها، نشیمن گاه ها و دیوار ها باشید، احساس فضای 3 بعدی را خواهید داشت که در واقع محل برخورد دیوار های عقبی و جلویی است و در این حالت اگر شمعی در انتهای آن باشد آن را به طور کامل با اشک هایش می بینید.
مرمت پل خواجو
در سال 1388 مرمت این پل تاریخی شروع شد اما این کار باعث به وجود آمدن انتقادات و نظرات فراوانی شد. زیرا که عده ای اعتقاد داشته اند که مرمت این اثر تاریخی بزرگ از ارزش آن می کاهد. یکی از افرادی که سالیان زیادی بر روی معماری این پل مطالعه می کرد دکتر شاه کرمی بود که یکی از اساتید دانشگاه امیر کبیر نیز می باشد و درباره این پل این چنین می گوید که: ( حتی یک سنگ هم نباید از پل خواجو برداشته می شد) در واقع می توان گفت در مسیر مرمت این پل قدم به قدم پیش رفتن یکی از قوانین اصلی مرمت این اثر باستانی می باشد که لازم به ذکر است که این شهر رعایت نشد، به طور مثال برای انجام تعمیرات پله های این پل نباید تمامی آنها به یک باره از جا کنده می شد. اما استدلال آنها از این کار این بود که بر خی از این پله ها تعلق به دوران صفوی ندارد و باید تعویض شوند. یکی دیگر از اساتید و کارشناسان حفظ و مرمت اثار باستانی به نام بیژن روحانی بر این اعتقاد است که این مرمت ممکن است برای سیستم آبی این سازه عظیم مشکلاتی به بار آورد و دلیل ایشان این بود که سرعت آبی که به پل برخورد می کند و همچنین میزان گل و لای ته نشین شده به زوایای سنگ های به کار رفته در سازه بستگی دارد و تعویض انها با سنگ های جدید امکان مشکل ساز شدن برای این مسئله را در پی خواهد داشت. به طور کلی می توان گفت بسیاری از کارشناسان این فن به مرمت و شیوه آن معترض هستند. در جریان این بازسازی و مرمت عظیم یعنی در زمان خاک برداری آن در قسمت پایین پل تعداد زیادی تخته سنگ های حجاری شده ی قدیمی و همچنین تعداد زیادی سنگ قبر های بسیار نفیس کشف شد. البته طرح مرمت و بسزایی بعضی از تزیُینات این پل در سال گذشته مطرح شد. امید به آن داریم که میراث تاریخی و ارزشمند کشورمان هر چه بهتر و بیشتر حفظ و نگه داری شود.
موقعیت جغرافیایی
در انتهای خیابان کمال اسماعیل اصفهانی، سمت شرق و در انتهای جنوبی خیابان خواجو پل زیبای خواجو قرار گرفته است.
