هفتم مهر ماه، روز گرامیداشت حماسه آفرینانی است که آتش را شکست می‌دهند. اسمش آتش نشان است، رسمش اما بی نشانی! و در همین بی نشانی، با لحظات سخت و نفسگیرش، آرامش را میهمان دقایق هموطنانش می‌کند. هفتم مهرماه روز گرامیداشت آتش نشانان و فداکاریهای بی وقفه آنها برای حفظ جان همنوعانشان است.
دستهایش، پنجه در پنجه آتش می‌افکند و از دل خاکستر و آوار، صبورانه به جستجوی زندگی می‌رود. او آتش نشان است و شغلش، چیزی فراتر از یک حرفه است؛ عشقی است فراتر از فهم و درک انسانی، اما برای نجات انسان.
هنوز بال های سوخته آتش نشان هایمان در حادثه پلاسکو از خاطرمان نرفته و تا عمر داریم در خاطرمان خواهد ماند که برای نجات جان های محصورین در میان آتش و آهن مذاب، دست از جان خود شستند و به دل آتش زدند و بازنگشتند. اما این فقط برگی کوچک از دفتر هزاران برگ جانفشانی های آنهاست که فقط هر از چند گاهی به گوش ما می‌رسد، چرا که شبانه روزشان پر است از حوادث رنگارنگ و مرگباری که از میان آن، جان شیرین آدمیان را دوباره به آنها هدیه می‌دهند.
جنگ با آتش و مهار آن
بدون شک آتش مهمترین کشف بشر تا امروز است؛ کشفی که پایه و اساس هزاران هزار ابداع و اختراع دیگر در دنیا بوده است. اما از همان روز، آتش سوزی هم همراه با این کشف مهم به حلقه حوادث غیر مترقبه اضافه شد و بشر را بر آن داشت تا به مرور زمان، تجهیزات و امکاناتی را فراهم آورد که بتواند این عنصر حیاتی اما خطرناک را کنترل کند. با پیشرفت علم و صنعت و رشد ناگهانی اطلاعات جوامع بشری درزمینه موضوعات مختلف که زمینه ساز بسیاری از اختراعات و ابتکارات بود، دستگاه‌های آتش نشانی متعددی توسط ملل مختلف ابداع و در سطح دنیا پراکنده شد و در طول زمان تکامل یافت. از آنجا که معمولاً تمام ابداعات و اختراعات بشری زاییده احتیاج است، آتش سوزی های مهیب و گسترده‌ای که درشهرهای بزرگی مثل توکیو، لندن، نیویورک و… به وقوع پیوست، باعث شد تا مردم جوامع مختلف، برای مقابله با حوادث مشابه آنها، مراکزی تأسیس کنند و تجارب خود را در اختیار همدیگر قرار دهند و نتیجه آن همکاری، تأسیس سازمان‌های متعدد آتش نشانی بود که امروزه در سطح دنیا دایر است و مدرن ترین تجهیزات اطفاء حریق را در اختیار دارند.
آتش نشانی در ایران
تبریز، اولین شهری بود که درآن بلدیه تأسیس شد و 10 سال بعداز تولد بلدیه، «قاسم خان والی» که نماد خدمت به مردم شهر بود، در گوشه دیگری از شهر، بنیان تشکیلاتی را گذاشت که در اردیبهشت ماه سال 1296 شمسی افتتاح شد و به دلیل وظیفه خاصی که برای آن تعریف شده بود، از همان ابتدا به «اطفائیه» شهرت یافت. پیش از آن، در سال 1221 شمسی، مأموران روسیه تزاری برای تأمین امنیت و حفظ منافعی که در تبریز داشتند، امکاناتی را به امر آتش نشانی اختصاص داده بودند که از چند پمپ دستی دو طرفه از جنس برنز و مس برای پمپاژ آب تشکیل می‌شد.
اقدامات روس‌ها درتبریز، اگر چه حکم نخستین سند درباره تأسیس نهادی رسمی برای مبارزه با آتش درایران 165 سال پیش را دارد، ولی اسناد تاریخی گواهی می‌دهد که از آن امکانات فقط برای اطفاء حریق استفاده می‌شد و برای مقابله با سایر حوادث کارآیی نداشت. درحالی که قاسم خان والی، وقتی اداره اطفائیه تبریز را بنیان گذاشت، رسیدگی به سایر حوادث غیر مترقبه، از سیل و زلزله گرفته تا آوار، سقوط از بلندی و… را هم جزو وظایف اطفائیه قرارداد و کوشید ابزار و ادوات مقابله با آن سوانح نیز تهیه شده و در اختیار مأموران شاغل در اداره اطفائیه قرار گیرد.
یکی از شاخص ترین ویژگی‌های اداره اطفائیه تبریز، که در حد خود نوعی ابتکار بدیع به شمار می‌آید، احداث برج «یانقین» است که در کنار ساختمان اطفائیه قرار داشت و هنوز هم ایستگاه شماره یک و ساختمان مرکزی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تبریز در مجاورت آن قرارداد.
واژه «یانقین» در زبان مردم آذربایجان به معنای آتش و آتش سوزی است و فلسفه وجودی برج زیبا و دیدنی یانقین که با 23 متر ارتفاع، یکی از ابنیه معروف دوره قاجاریه در تبریز محسوب می‌شود، آن بود که چون در زمان تأسیس اداره اطفائیه هیچ گونه امکانات مخابراتی برای تماس سریع مردم با اطفائیه وجود نداشت، برای جلوگیری از اتلاف وقت، این برج احداث و دستور داده شد در تمام ساعات شبانه روز، عده‌ای در اتاقک دیده بانی بالای آن به نگهبانی مشغول باشند و در صورت مشاهده دود و آتش یا غبار غلیظ در هر نقطه‌ای از شهر، محل را شناسایی کرده و با به صدا درآوردن زنگ برنزی بزرگی که بالای برج تعبیه شده بود، مأمورانی را که به حالت آماده باش مستقر بودند، مطلع سازند.
دومین و سومین واحد آتش نشانی کشور، باتوجه به ضرورت حفظ چاه های نفت مسجد سلیمان و پالایشگاه آبادان، توسط دولت انگلستان در خوزستان تأسیس شد تا اینکه بلاخره در سال 1303 شمسی، بلدیه تهران یک دستگاه اتومبیل آب پاش برای آب پاشی خیابان‌های خاکی شهر خریداری کرد و یک سال بعد، هنگامی که سرلشکر کریم بوذرجمهری کفالت بلدیه تهران را برعهده داشت، وجود همان ماشین آب پاش، مقدمه‌ای برای شکل گیری نهادی برای مقابله با آتش سوزی در تهران شد. بدین ترتیب که چند متر لوله، یک سر لوله و چند شیر به آن ماشین افزودند تا برای اطفاء حریق های احتمالی نیز کارآیی داشته باشد. پس از آن و در گذر زمان، با بروز و رشد صنایع شهری و مدرن شدن تجهیزات، امر اطفا و مبارزه با حریق به عنوان حرفه ای تخصصی مطرح شد و پس از آن آموزش نیروهای حرفه ای برای اطفای حریق و نیز تهیه تجهیزات مدرن و اختصاصی مورد توجه قرار گرفت و همگام با رشد این دانش در دنیا، در کشور ما نیز پیشرفت و توسعه یافت.
هفتم مهر، روز آتش نشان
جان فشانی های آتش نشان های غیور را پایانی نیست، اما در بحبوحه حوادث طبیعی و غیر طبیعی، نقش آنان از همیشه پررنگتر و درخشان تر است. چنان که در هشت سال دفاع مقدس و در بدترین شرایط، پیوسته در راه نجات جان هموطنانشان از جان خود گذشتند.
در روز 7 مهرماه 1359، در جریان حمله هوایی نیروهای بعثی به پالایشگاه آبادان، آتش نشان ها از مناطق و شهرهای اطراف برای مهار حریق به پالایشگاه رفتند، اما بمباران مجدد پالایشگاه توسط ارتش بعث، باعث شهادت تعداد بسیار زیادی از فرشتگان آتش نشان شد.
در سال 1379، ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش نشانی کشور پیشنهاد داد تا به پاسداشت جانفشانی های آتش نشانان، روز هفتم مهر ماه به عنوان «روز آتش نشانی و خدمات ایمنی» نامگذاری گردد تا ضمن گرامیداشت مقام شامخ این عزیزان، ترویج ایمنی و رعایت نکات مهم در جهت پیشگیری از بروز و وقوع حوادث نیز مورد توجه قرار گیرد. ایجاد زمینه های مناسب برای آموزش همگانی مردم در جهت پیشگیری از بروز حوادث مختلف و حفاظت از سرمایه های ملی نیز از دیگر اهداف نامگذاری این روز است.
آتش نشانی و مسئولیت شهروندی
همه می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است و این در مورد بروز حوادث آتش سوزی و سایر رویدادهایی که ممکن است آسیب های جانی در برداشته باشد، بیش از همه چیز موثر است. درست است که فرشته های بال سوخته آتش نشان، همیشه و در هر حال برای نجات جان ما و عزیزانمان حاضرند، اما اندیشیدن تمهیدات لازم برای ایمن سازی شهر و خانه مان، وظیفه ای است ضروری که از خود ما و با اقدامات ریز و درشت خود ما تحقق می‌یابد؛ گام هایی کوچک اما موثر برای حفظ جان خود و عزیزانمان و شاید کمی امنیت و آرامش در حوزه کاری آتش نشان های غیورمان.
از سوی دیگر، انسان موجودی است محدود و در نتیجه حوزه توانایی های او نیز محدود است و این خود گواهی است بر این امر که از بروز حادثه، گریزی نیست. اما آنچه که به هنگام بروز حوادث بسیار اهمیت دارد، آن است که هر یک از شهروندان، وظایف خود را به خوبی دانسته و ضمن رعایت تمامی نکات ایمنی، به تذکرات و راهکارهای ارائه شده توسط آتش نشان ها دقت کنند. شاید یکی از مهمترین و ساده ترین وظایف شهروندان، که طی حادثه پلاسکو و چندین و چند حادثه دیگر نیز بسیار مورد توجه قرار گرفت، خروج از صحنه حادثه و فراهم کردن بستر مناسب برای امداد رسانی به آسیب دیدگان باشد. چرا که حضور غیر مسئولانه و بیهوده در صحنه، هم در روند امدادرسانی اختلال ایجاد کرده و هم خود افراد را در کام خطر فرو می‌برد. شاید بهترین نمود عشق و علاقه ما به همنوعان و به ویژه آتش نشان های عزیز، همین باشد که کار را به دست کاردان سپرده و عرصه را برای آنها باز کنیم تا در کوتاهترین زمان ممکن، بهترین و ایمن ترین راه را برای عبور از حوادث برای ما و برای خودشان باز کنند.
