کاخ موزه ملت، کاخ سفید مجموعه سعدآباد

کاخ سفید علت نام گذاری اش به دلیل سفیدی نمای بنا بوده و نام دیگر این بنا کاخ موزه ملت است که بزرگترین کاخ مجموعه 110 هکتاریکاخ سعدآباد است. این کاخ به امور اداری و تشریفاتی اختصاص داده شده بوده و همینطور محل اقامت محمد رضاشاه و همسرش نیز بوده است. در ساخت بنای این کاخ، هنرمندان زیادی شرکت داشتند و نقشه ی کاخ موزه ملت از مهندس خرسندی بوده و محاسبات فنی بنارا لئون طاووسیان، پپسیان و بوریس روسی انجام داده اند. ساخت کاخ سعدآباد از سال 1310 الی 1315 به دستور رضاشاه بوده که سه سال بعد از پایان ساخت بهره برداری شده است. این کاخ بزرگ که شامل 54 واحد مختلف است وسیع ترین واحد آن تالار کاخ سفره؛  خانه ای به مساحت 220 متر بوده و از این 54 واحد می توان به 10 تالار تشریفاتی اشاره کرد. سنگ های مرمری که در سرسراهای کاخ موزه ملت به کار رفته از معادن شهرهای یزد و تربت حیدریه تهیه شده و سنگ فرش کف ها توسط استاد لرزاده انجام شده است. همین طور گچ بری های زیبا و ظریف درون کاخ موزه ملتِ کاخ سعدآباد، کار استادانی چون غلامرضا پهلوان، حسین کاشی، عبدالکریم شیخان و رضا ملائکه است. سبک ساخت این کاخ از کاخ سعدآباد به صورت ایرانی _ رومی بوده و دارای چهار نورگیر اطراف سقف مرکزی، چهار ستون اصلی بزرگ در چهارسوی سرسرا است. پرده های بزرگی در کاخ موزه ملت قرار دارد که در اطراف نورگیر های سرسرا طبقه اول قرار گرفته و نقاشی های رنگ روغن با موضوع داستان شاهنامه توسط استاد حسین بهزاد و شاگردانش در سال 1320 روی آن نقش بسته است. تالار های بزرگ این مجموعه با سبک فرانسوی تزیین شده و یکی از نفیس ترین آثار این گنجینه فرشی است که بافندگان آن ایرانی بوده و در تالار قرار دارد و از جاذبه های گردشگری تهران است. در سرسرای طبقه همکف مجموعه ای از کریستال ها از دوره قاجار و سفال هایی از هزاره چهارم پیش از میلاد تا صده هفتم هجری نگهداری می شود و همچنین فرشی بزرگ پهن شده با متراژ 145 متر مربع و دارای 140 رج که نقش روی آن نقش مایه و قندیل به سفره خانه جلوه می دهد. کاخ موزه ملت کاخ سعدآباد که در زمینی به مساحت 2164 مترمربع در دو طبقه و در زیربنایی در حدود 5000 متر ساخته شده است؛ روشنایی تالارش از لوستر های ساخت ایتالیا و فرانسه و چک_اسلواکی است که بزرگترین آن 108 شاخه و همینطور پوشش روی دیوارهای تالار از پارچه های نفیس ابریشم، تافته و اطلس بوده میز تحریر و 3 چلچراغی که در سفره خانه طبقه اول است با آویزهای رنگارنگ به شکل میوه در آمده و آن جا را روشن می کند از زیباترین ها است و متعلق به ماری آنتوانت ملکه ی فرانسه است. جام های کریستال تراش خورده موجود در کاخ موزه ملتِ کاخ سعدآباد ساخت کارخانه باکارای فرانسه و چینی های موجود ساخت کارخانه ی رزنتال آلمان غربی با نشان سلطنتی به خواسته دربار پهلوی نیز بوده است. تزیینات داخلی کاخ در سال 1345 تا 1349 که در حال بازسازی بود به وسیله آذین کاران فرانسوی مطابق میل فرح تغییر پیدا کرد. از این تغییرات می توان به تغییر گلخانه و زیرزمین به سینما، موزه ی مجموعه هنری فرح، انبار ظروف، آبدارخانه و رخت شورخانه اشاره کرد و همین طور به دستگاه های حرارتی، خنک کننده و آسانسور مجهز و پنجره های همکف با شیشه ضد گلوله پوشیده شدند.

بخش های مختلف کاخ سفیدِ، کاخ سعدآباد

زیرزمین

دارای آبدارخانه، سالن سینما، لباسشویی، تاسیسات ، انبار ظروف و لباس و رختک ، و از همه مهم تر موزه ی مجموعه ی هنری فرح است.

طبقه ی همکف

دارای تالار غذاخوری کوچک یا تالار جلسات ، دفتر کار شاه معدوم ، دستشویی خصوصی وی ، ورودی سینما و موزه ی هنری ، دفتر کار رئیس تشریفات ، دفتر کار وزیر دربار ، اتاق انتظار ، اتاق بیلیارد ، آرایشگاه خصوصی ، سرسرای بزرگ ورودی ، اتاق محافظین ، رختکن مراجعه کنندگان و تالار پذیرایی است.

طبقه اول

 دارای دو آپارتمان جداگانه و اختصاصی شاه و فرح در دو سوی سرسرا شامل خوابگاه، حمام و رختکن و همین طور سرسرای بزرگ اصلی، تالار تشریفات یا پذیرایی رسمی ویژه سفرا، دفتر کار فرح، تالار موسیقی و پذیرایی فرح، اتاق نشیمن خانوادگی، سفره خانه یا تالار غذاخوری تشریفاتی است. تالارهای بزرگ و مجلل این کاخ به دلیل این که به شیوه ی اروپایی دو سده گذشته مخصوصا فرانسه ساخته شده اند آثار با ارزش هنری این کاخ را از عتیقه فروشی ها و حراجی های هنری فرانسه خریداری کرده اند و همچنین اشیاء دیگری در این کاخ از کاخ سعدآباد قرار دارد که هدیه های مقامات ایرانی و خارجی به دربار پهلوی است. فرش هایی که در این مجموعه هستند گنجینه ای گرانبها از هنر و میراث ایران بوده که به سفارش رضاخان در کارگاه های قالی بافی تبریز، ارجمند کرمان و عمواوغلو مشهد بافته شده اند. دو ویترین در سرسرای طبقه همکف وجود دارد که اشیایی مانند سفالینه های ایران که مربوط به دوره هزاره چهارم پیش از میلاد تا سده ی هفتم هجری است و همین طور اشیای نقاشی لاکی روغنی ( پاپیه ماشه ) شامل قلمدان، قاب آیینه، نسخه های خطی قرآن و جعبه، دعای کمیل، شاهنامه و دیوان حافظ مربوط به دوره های 12 تا 14 هجری قمری نگهداری می شود که جزئی از مجموعه ی هنری فرح است. همین طور فرشی بزرگ در این کاخ به مساحت 145 مترمربع و 140 رج، که نقش مایه شمسه و قندیل ( طرح شیخ صفی اردبیلی ) که در کارگاه عمواوغلو مشهد بافته شده بسیار به سفره خانه کاخ زیبایی داده است. قدیمی ترین پرده نقاشی که در این کاخ موجود است نقاشی رنگ و روغن نبرد لوتزن بوده که اثر آنیه لوفالکوته هنرمند سده 17 میلادی است که در دفتر کار شاه نصب شده و از جاذبه های گردشگری تهران هستش. تابلو های نفیسی از هنرمندان ایرانی و خارجی نظیر مارک شاگال، پل گوگن و فرشچیان در این کاخ موجود است. از دیگر آثار نفیس موجود در کاخ می توان به دو تابلو سوخت روی چرم به سبک مینیاتور مکتب اصفهان دوره صفویه که کاری گروهی از هنرمندان اصفهان در ذوالفنون اسفرجانی که به رضاشاه هدیه داده شده بود اشاره کرد. مجموعه ای زیبا از چینی های کارخانه سور فرانسه در این کاخ موجود است که یکی از زیباترین آنها چینی های سفید با تصاویر سبز و طلائی از ناپلئون بناپارت و نزدیکان وی است که نقاشان معروفی آن را کشیده اند و در گنجینه ی تالار تشریفات نگهداری می شود. دو پرده ی ابریشم و حریر گلدوزی شده با نخ ابریشم در تالار نشیمن طبقه اول که کار دست هنرمندان چین است قرار دارد که تبدیل به یکی از جاذبه های گردشگری تهران شده است.

موزه هنر ملل

موزه هنری فرح پهلوی که بعدها موزه ی هنر ملل نام گرفته و بخشی از مجموعه فرهنگی کاخ موزه ملت کاخ سعدآباد است؛ اشیاء آن از هدیه بوده و یا از سرتاسر جهان خریداری شده که این آثار شامل تمدن های پیش از اسلام، دوره ی اسلامی، هنر آفریقای سیاه، هند، خاوردور، مایاها و آثار هنر معاصر ایران و جهان است و بی شک یکی از جاذبه های گردشگری تهران هستش که در کاخ سعدآباد باید دید.

هنر باستانی

در بخش هنر باستانی ایران که سفالینه های گلی منقوش وجود دارد که نقوش آنها الهام گرفته از حیوانات مورد ستایش و جریان آب است و مربوط به هزاره چهارم تا هزاره ی اول قبل از میلاد بوده و از اسماعیل آباد قزوین و تپه های دشت مرکزی ایران است.

تمدن مایاها

تمدن مایاها و اینکاها پیش از کشف آمریکا، در سال 1492 میلادی دو کانون هنر و تمدن بودند که در آمریکا وجود داشته است. آثاری از تمدن مایاها در موزه ی هنر ملل وجود دارد که پیدایش آنها به اوایل سده ی اول پیش از میلاد نسبت داده شده است.

هنر آفریقا

هنر آفریقا روند هنرهای مختلف تمدن این قاره را نشان می دهد.

هنر های معاصر ایران

در بخش هنر معاصر ایران آثار پرویز تناولی، ژازه طباطبایی، مهری معتمد و اسماعیل توکلی که پیکره های ساخته اند و  نقاشان ایران مشهور از جمله فرامرز پیلارام ، سهراب سپهری، حسین زنده رودی، اردشیر محصص، بهجت صدر و محمد احصایی قرار دارد.

هنر های معاصر جهان

در این بخشی آثار هنرمندانی چون هربرت بایریان سوبیسکی، فرناند لژه، مک آووی و مارک شاگال که مربوط به قرن بیستم کیلادی هستند به نمایش گذاشته شده است و از جاذبه های گردشگری تهران هستش.

اشیای تاریخی موجود در کاخ موزه ی ملت

قلب تپنده، اثر یاکوف آگام ، موزه ی هنر ملل

این اثر که مجموعه ای از 6 استیل خمیده ی تو خالی است که شامل قلب های کوچک و بزرگ جدا از هم هستش که داخل هم قرار گرفته و هیچ گونه نقطه اتصالی بهم ندارند دارای قابلیت حرکت با دست نیز است.

قرآن کوچک

این قرآن که با ابعادی معادل5.1 در 4 سانتی متر است در حین مرمت های تشک های خاندان قاجار که از جنس چوب صندل بودند و جزو هدایای هندوستان محسوب می شدند به دست آمده . این قرآن جنبه گشایش کار و پیروزی و موفقیت داشته زیرا در این قرآن که حاوی 30 برگ است و مضمون آن سوره ی مبارکه المومنین می باشد آیات 1 و 2 آن 15 بار مکرر نوشته شده است.

سفال چشمه علی

در ویترین سرسرای طبقه اول کاخ موزه ملت کاسه ای سفالی مربوط به هزاره 5 قبل از میلاد یعنی دوره مس سنگی با نقوش قرمز رنگ نیز قرار گرفته است .

مشخصات عمومی سفال چشمه علی

در دوره ی ساخت سفال به دلیل اختراع نشدن چرخ سفالگری با دست ساخته شده . لبه ی بیرونی ظرف طرح های هندسی سیاه رنگ دارد و در داخل ظرف زمینه ای قرمز رنگ و نقوش حصیری بافت دارد که با زنجیره ای سیاه آراسته شده است .

سفال کوباچه

این سفال دسته دار که به سفال کوباچه معروف است در طبقه اول سرسرای موزه کاخ ملت قرار دارد و دارای لعاب فیروزه ای رنگ با تکنیک نقش برجسته ی قلم سیاه است . دور گردن این سفال نوار های باریک عمودی دارد و زیر گردنش نوشته ای کوفی دارد ( والله و الا له ) به طرحی گیاهی ( گل لوتوس 7 پر ) و نقوش اسلیمی به همراه نقش پرندگان دارد .

میز بیلیارد Cox & Yeman

در اتاق بیلیارد موزه ی ملت میز بیلیاردی که دست ساز است وجود دارد و دارای منبت کاری بسیار ظریف و زیبایی در حاشیه و پایه ها است که ساخت کارگاه Cox & Yeman می باشد .

قدیمی ترین پیانوی مجموعه ی سعدآباد

پیانوی دست سازی که قدمت آن حدود 130 سال است در سرسرای طبقه اول موزه ی ملت قرار گرفته و ساخت هنرمند اتریشی _ آلمانی به نام "بکر" است که در روسیه به دستور آخرین تزار روس نیکلای الکساندروویچ رومانوف ( نیکلای دوم ) ساخته و در زمان سلطنتش به امپراطوری اتریش هدیه داده شد این پیانو یکی از آثار شاخص موزه ملت است. در این پیانو که نشان سلطنتی خاندان رومانوف ها حک شده با منبت کاری زیبایی که هنر روسیه است مزین شده. این پیانو فاقد پدال است زیرا ویژگی پیانوهای اولیه نداشتن پدال است و همین طور این پیانو دارای 52 کلاویه که روکشش با عاج فیل است. درباره گرفتن این پیانو توسط خاندان پهلوی و ورودش به ایران هیچ سندی وجود ندارد. 

ست مبلمان هندی

این ست مبلمان مشبک و منبت کاری شده دارای 11 قطعه است و به گروهی از مبلمان متعلق بوده که چوب سیاه نام دارد. این چوب از درختی به نام آبنوس است که نوع خاصی از آن در معرض هوا به رنگ سیاه در می آید. این ست زیبا منبت کاری اش اثری از فرهنگ هندوستان بوده که شامل سبک خاصی از معماری معابد، نمایه هایی از گونه های جانوری و گیاهی بوده  و به فرم مبلمان انگلیسی قرن نوزدهم است. این اثر در سرسرای طبقه اول موزه ملت قرار دارد.

سفال خاکستری

سفال خاکستری در مناطق شمال، شمال شرقی، شمال غربی ایران در نیمه ی  دوم هزاره ی دوم قبل از میلاد که تقریبا همزمان با مهاجرت آریاییان و رواج آهن پیدا شده و باستان شناسان آن را فرهنگ سفال خاکستری نام گذاری کردند. نمونه ای از این سفال که مربوط به هزاره ی اول قبل از میلاد است و در املش یافت شد و در حال حاضر در سرسرای اصلی کاخ موزه ی ملت  از جاذبه های گردشگری تهران قرار دارد.

فرش ارجمند کرمان

این فرش در سالن انتظار طبقه ی اول کاخ موزه ملت قرار دارد و بافت بسیار ظریف و عالی دارد که بافت کارگاه ارجمند کرمان است.

مشخصات اثر: محل بافت: کرمان، نام طرح: لچک ترنج، رنگ زمینه: کرمرنگ، حاشیه: کرم، اندازه فرش: 145 متر مربع، نوع گره: فارسی بافت نامتقارن و جنس: پرز پشم.

دو جام سبز و مجسمه

مجسمه ای که در وسط قرار دارد کار ژرمن فرانسه بوده و جزو اشیایی است که ژنرال دوگل به فرح دیبا هدیه داده که جنس آن از برنز و روکش طلا است. این دو جام اشیایی است که فرح دیبا آنها را از فرانسه خریداری کرده و متعلق به تاج گذاری ژوزفین و ناپلئون بوده و ساخت امپریال سور است و یکی با علامت N  و دیگری با علامت J  مشخص شده اند.

ظروف رزنتال

ظروف غذاخوری  زیبایی که ساخت کارخانه ی رزنتال آلمان است و به سفارش دربار داران بوده که در اتاق پذیرایی طبقه همکف موزه وجود دارد که توجه همگان را به خود جلب کرده با این ظروف در جشن 2500 ساله از مهمانان خاص پذیرایی می کردند. این ظروف دارای نشان تاج با آبکاری طلا و همچنین حاشیه ی طلایی است که پشت آنها مارک رزنتال دیده می شود.

درب و پنجره ی ارسی در کاخ ملت

از قرن 8 هجری قمری استفاده از عناصر هندسی و نمادها، گل و بوته بر روی لوازم چوبی مانند منبر، درب امامزاده ها، صندوق مزار و رحل قرآن مرسوم می شود اما اوج رونق این هنر از اوایل قرن 9 هجری قمری بوده که صنعت گران از مشبک و گره چینی که دارای نقوش هندسی است برای ساخت کاخ ها، کاخ سعدآباد و پنجره های منازل از آن استفاده کردند و بعدها در دوره ی صفویه به بعد ارسی به معنای تعبیه شیشه های رنگی در چوب های مشبک ساخته شد. در سال 1346 تا 1349 هجری شمسی در بازسازی کاخ سفیدِ کاخ سعدآباد قسمت کتیبه یکی از پنج دری های ارسی ( شبیه به سبک زندیه ) که طول 8 متر و ارتفاع 3 متر دارد اضافه شد.