برلیانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذیه و رژیم درمانی
1- مصرف نکردن آب به میزان کافی
یکی از عادات نامناسبی که متاسفانه این روزها در حد وسیعی در بین اقشار جامعه به چشم می‌خورد، کمبود یا حتی عدم مصرف آب است. برخی از افراد سایر نوشیدنی‌ها را جانشین آب می‌کنند و معتقدند که خواص مایعات مختلف تفاوت چندانی با هم ندارد، این تصور صحیح نیست، زیرا آب جایگاه خاصی در تغذیه به عهده دارد و مصرف نکردن آب یا جانشین کردن آن با سایر نوشیدنی‌ها به هر علتی که باشد صحیح نیست و در سلامت شخص اختلال ایجاد می‌نماید.
با توجه به نقش بسیار مهم و مفید آب در حفظ سلامت انسان، لازم است حتما این نوشیدنی را در برنامه روزانه خود جای دهیم.
نیاز بدن به آب
انسان به روزی 2/5-1/5 لیتر (به طور متوسط 2 لیتر) آب نیاز دارد که از طریق مصرف آشامیدنی‌های مختلف مانند چای، قهوه، دوغ، آبمیوه و سایر نوشیدنی‌ها، غذاهای آبدار مانند سوپ، آش، خورش‌ها و خوراک‌های آبدار، و نیز مواد غذایی مانند سبزی‌ها، میوه‌ها، شیر، ماست و... تامین می‌شود.
به خاطر داشته باشیم که بهترین و مفیدترین آشامیدنی، آب سالم و بهداشتی است، بنابراین سعی کنیم حتما در روز حدود 8-6 لیوان (بسته به نوع غذا و آشامیدنی‌های مصرفی) آب آشامیدنی میل نماییم و نوشیدنی‌های دیگر را جانشین آب نکنیم.
اشکالات جانشین کردن آب با سایر آشامیدنی‌ها
آبمیوه‌ها معمولا پرکالری‌تر از میوه تازه بوده و مصرف مداوم آنها موجب افزایش وزن و چاقی می‌شود.
مصرف آبمیوه‌ها در کسانی که آمادگی ابتلا به دیابت را دارند، می‌تواند بروز این بیماری را تسریع کند.
مصرف چای با وجود آنکه در حد متعادل مفید است، ولی چنانچه در مصرف آن افراط شود، می‌تواند به سلامت انسان لطمه وارد سازد.
افراط در مصرف قهوه به علت داشتن کافئین بالا، موجب بی‌خوابی، تپش قلب و عوارض دیگری می‌شود که سلامت شخص را دچار مخاطره می‌کند.
مصرف چای و قهوه به علت دارا بودن اگزالات می‌تواند از جذب کلسیم موجود در غذا جلوگیری نماید، بنابراین چنانچه آشامیدنی‌های دیگر جانشین آب شوند، اگر به میزانی که بتوانند نیاز بدن را به آب تامین کنند مصرف شوند، موجب بروز اختلالاتی در سلامت انسان خواهند شد.
اختلالاتی که به علت کمبود مصرف آب در فرد ایجاد می‌شود
چون تمام واکنش‌های حیاتی داخلی بدن در حضور آب انجام می‌شود، لذا کمبود مصرف آب موجب انجام نشدن این واکنش‌ها و یا تاخیر در انجام آنها خواهد شد، که این امر می‌تواند لطمات مهمی بر سلامت انسان وارد سازد.
نظر به اینکه مواد مغذی مصرفی روزانه همراه آب (در خون) حمل شده و به سلول‌ها می‌رسند، چنانچه شخص در معرض کم آبی قرار گیرد، مواد مغذی لازم به بدن نرسیده و سوءتغذیه ایجاد خواهد شد.
دفع مواد زائد حاصل از متابولیسم مواد مغذی به وسیله آب از طریق کلیه‌ها انجام می‌شود و در صورت کمبود آب، این مواد زائد و سمی در بدن تجمع پیدا می‌کنند و در سلامت شخص اختلال ایجاد می‌نمایند.
یبوست از عوارض شایعی است که به علت کمبود آب مصرفی در فرد بروز می‌کند، زیرا آب موجب تسهیل حرکت مواد غذایی در روده‌ها شده و به تخلیه سریع مواد از روده کمک می‌نماید.
نوشیدن آب کافی در طی شبانه‌روز به بهبود عمل کلیه‌ها کمک کرده و موجب دفع مناسب ادرار و پیشگیری از بروز ادم (ورم) می‌شود.
به طور کلی آشامیدن آب سالم و بهداشتی به مقدار کافی، از عوامل مهم در حفظ سلامت انسان است.
2- حذف میان‌وعده‌ها
بعضی از افراد تصورات نادرست و نامناسبی نسبت به تغذیه دارند و متاسفانه بر باورهای غلط خود اصرار و پافشاری می‌ورزند. یکی از باورهای نادرست آن است که «میان‌وعده موجب چاقی می‌شود و بهتر است تغذیه انسان فقط به وعده‌های اصلی غذایی محدود گردد». این تصور صحیح نیست و یکی از دلایل مهم آن، عدم آگاهی نسبت به اهمیت میان‌وعده‌ها است.
اهمیت میان‌وعده‌های سالم و با ارزش غذایی بالا در تغذیه شخص
میان‌وعده‌ها موجب تامین قسمتی از نیازمندی‌های تغذیه‌ای روزانه فرد می‌شوند.
مصرف میان‌وعده، از پرخوری در وعده‌های ناهار و شام پیشگیری می‌کند.
تقسیم غذا به دفعات بیشتر و مقدار کمتر در هر وعده، موجب جذب بیشتر و بهتر مواد مغذی مصرفی خواهد شد.
مصرف میان‌وعده از افت قندخون پیشگیری کرده و به حفظ تعادل قندخون کمک می‌نماید.
استفاده از میان‌وعده‌های مفید، کم کالری و با ارزش تغذیه‌ای بالا، موجب سلامت بیشتر دستگاه گوارش می‌شود، زیرا خالی نگاهداشتن معده از غذا و سپس انباشتن آن از مواد غذایی، به سلامت دستگاه گوارش لطمه می‌زند.
نکات ایمنی در مورد مصرف میان‌وعده‌ها
میان‌وعده‌ها باید از بین مواد با ارزش تغذیه‌ای بالا انتخاب شوند.
از مصرف مواد پرکالری (چرب و شیرین) و شور و پرنمک خودداری گردد.
میان‌وعده‌ها لازم است با فاصله مناسب با وعده‌های اصلی غذایی میل شوند و از مصرف آنها نزدیک به غذاهای اصلی (صبحانه، ناهار و شام) خودداری گردد.
میوه‌های تازه، میوه‌های خشک، مغزدانه‌ها و ساندویچ‌های سبک خانگی از میان‌وعده‌های مفید و با ارزش تغذیه‌ای بالا هستند.
توجه داشته باشید که در مصرف میان‌وعده‌ها نباید افراط نمود، زیرا موجب افزایش وزن و چاقی می‌شوند.
3- مصرف نوشابه‌های گازدار با غذا و یا به عنوان میان‌وعده
یکی از عادات نامناسبی که در بین افراد و به خصوص کودکان و نوجوانان رواج زیادی دارد، مصرف نوشابه‌های گازدار و یا آبمیوه‌های آماده‌ای که فقط حاوی شکر، اسانس و رنگ هستند و یا پودر شربت‌های آماده به طور مداوم، در برنامه غذایی روزانه است...
برای خواندن بخش دوم- عادات غذایی و تاثیر آن بر سلامت شخص- اینجا کلیک کنید.